Του Απόλλωνα Δαμιανού Κικίδη,
Ο Μοροζίνι, έμπειρος αρχιστράτηγος από τον Ε΄ Βενετο-οθωμανικό πόλεμο (1645–1669), ψηφίσθηκε ξανά ως αρχιστράτηγος στον ΣΤ΄ Βενετοτουρκικό πόλεμο, το 1684. Μετά από πολλές μεγάλες νίκης, έφερε ξανά στην κυριαρχία της Βενετίας την Αθήνα και τη Πελοπόννησο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, όταν επέστρεψε στη Βενετία, να απολαύσει πολλές τιμές μαζί και τον τίτλο «Πελοποννησιακός». Εξελέγη δόγης το 1688, πέντε χρόνια μετά, όταν ήταν 75 χρονών, για άλλη μια φορά, διοίκησε τον στόλο εναντίον των Τούρκων. Το όνομά του ήταν τόσο γνωστό στους Τούρκους, που, όταν τον είδαν να πλησιάζει, υποχώρησαν με τον στόλο τους από το Βενετικό αρχιπέλαγος.
Ο Μοροζίνι, όμως, όσο ήρωας φαίνεται στα μάτια των Βενετών για τη νίκη του ΣΤ΄ Βενετοτουρκικού πολέμου και την ηρωική υπεράσπιση του Χάνδακα, άλλο τόσο έχει αμαυρωθεί και η φήμη του στην Ελλάδα εξαιτίας της καταστροφής του Παρθενώνα το 1687, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης. Έτσι, έχει καταλήξει να θεωρείται ένα πολύ αμφιλεγόμενο πρόσωπο στην ιστορία.
Oι Αυστριακοί και οι Πολωνοί είχαν απωθήσει τους Τούρκους από την Βιέννη, μπροστά στην οποία εμφανίστηκαν, για δεύτερη φορά, με την οδυνηρή ήττα των Οθωμανών στο Kahleberg, το 1683. Έπειτα, αυτοί μαζί με τον πάπα κάλεσαν τη Βενετία για βοήθεια. Το φιλοπόλεμο βενετικό κόμμα υποστήριξε πως, αν δεν βοηθούσαν τώρα τους Ευρωπαίους, δεν θα τους βοηθούσαν αυτοί, όταν η Τουρκία θα έκανε επίθεση εναντίον τους.
Τα αποτελέσματα της ήττας αυτής ήταν η δημιουργία της Νέας Ιεράς Συμμαχίας, η οθωμανική παρακμή και ο ΣΤ΄ Βενετοτουρκικός πόλεμος (1684-1669), με τη Βενετία, τη Γερμανία και την Πολωνία, να δημιουργούν μια μορφή συνασπισμού κατά των Τούρκων. Λίγο μετά, η Ρωσία μπήκε και αυτή στον συνασπισμό για την ανάκτηση πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα. Έτσι, έστειλε η Βενετία δεκατρείς πρωτομάστορες καραβομαραγκούς, για να φτιάξουν ένα στόλο γαλέρων για τη Ρωσία, από το βενετικό Αρσενάλε.
Οι Οθωμανοί, εξαιτίας των πολλών μετώπων, που είχαν ανοίξει, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν από τον ελλαδικό χώρο και ο Μοροζίνι μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε καταφέρει να επανακτήσει την πλειοψηφία των παλιών βενετικών κτήσεων. Ο Γενικός Καπετάνιος Μοροζίνι κατάλαβε τη Λευκάδα και την Πρέβεζα το 1684. Μαζί με τους Επτανήσιους και Πελοποννησίους, οι Βενετοί κατάφεραν να ανακτήσουν τη Πελοπόννησο από τους Οθωμανούς υπό την ηγεσία του Μοροζίνι με τρεις διαδοχικές εκστρατείες, του 1685, του 1686, του 1687. Κατάλαβε, λοιπόν, τη Μεθώνη και την Κορώνη, την Καλαμάτα, το Ναύπλιο, την Πάτρα, τη Γλαρέντζα, την Κόρινθο, τον Ακροκόρινθο και τη Ναύπακτο. Εμφανίστηκε την ίδια περίοδο και επαναστατική δραστηριότητα Ελλήνων και στη Στερεά Ελλάδα, την Ήπειρο και την Ακαρνανία.
Αφού, λοιπόν, κατέλαβε τη Λευκάδα και τη Πελοπόννησο, ο αρχιστράτηγος της Γαληνοτάτης πέρασε μέσω του Ισθμού της Κορίνθου στην Αθήνα. Στις 21 Σεπτεμβρίου, αποβιβάστηκε με τον στόλο του στο λιμάνι του Πειραιά. Ταυτόχρονα πλησίαζαν την πόλη χερσαία μισθοφορικές δυνάμεις υπό τον Σουηδό Otto Kønigsmark, έχοντας καταλάβει τους ελαιώνες της Ιεράς Οδού προς την Ελευσίνα. Μόλις εμφανίστηκε ο βενετικός στρατός, οι άμαχοι της πόλης εκκένωσαν την Αθήνα, ενώ η φρουρά κλείστηκε στην οχυρωμένη Ακρόπολη. Η μάχη, λοιπόν, της Αθήνας μετατράπηκε σε πολιορκία της Ακρόπολης. Τα μνημεία μέχρι τότε ήταν άθικτα.
Βενετικές πυροβολαρχίες στήθηκαν στους λόφους της Πνύκας, του Φιλοπάππου και του Αρείου Πάγου. Οι τουρκικές πυροβολαρχίες βρίσκονταν στον ναό της Αθηνάς Νίκης και στον Παρθενώνα, όπου είχαν αποθηκεύσει και μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών και εύφλεκτων υλών. Στις 25 Σεπτεμβρίου, μια βενετική βόμβα πέφτει στα Προπύλαια και γκρεμίζει τμήμα τους. Το επόμενο βράδυ, μια βόμβα διαπερνά την οροφή του Παρθενώνα και τον σκίζει στα δύο. Το μεγαλύτερο μέρος των μακριών πλευρών του σωριάστηκε σε συντρίμμια.
Δυο ημέρες μετά την καταστροφή του Παρθενώνα, οι Τούρκοι παραδόθηκαν υπό όρους. Η θέση της Αθήνας μέσα στην τουρκοκρατούμενη Αττική δεν μπορούσε να κρατηθεί. Έξι μήνες μετά, ο Μοροζίνι εγκατέλειψε την πόλη. Ο Μοροζίνι μπήκε θριαμβευτικά στην Ακρόπολη και αναζήτησε τρόπαια για τη νίκη του. Σε μια αναφορά του προς τη Βενετική Σύγκλητο, στις 19 Μαρτίου 1688, καταγράφει: «Eν όψει της εγκαταλείψεως των Αθηνών, συνέλαβα το σχέδιο αποσπάσεως μερικών από τα ωραιότερα έργα τέχνης, τα οποία θα μπορούσαν να προσθέσουν νέα λάμψη στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία. Γι’ αυτό διέταξα να αφαιρεθεί από την πρόσοψη του ναού της Αθηνάς, όπου υπήρχαν ωραιότατα γλυπτά, το άγαλμα ενός Διός και τα ανάγλυφα δυο μεγαλοπρεπών ίππων. Πρόκειται για τα αγάλματα του Ποσειδώνα και το άρμα της Νίκης από το αέτωμα. Αλλά όταν άρχισε το έργο, ολόκληρο το επάνω τμήμα της κορωνίδας του ναού κατέρρευσε μαζί με τα γλυπτά. Και είναι θαύμα πως κανείς από τους τεχνίτες μας δεν έπαθε τίποτα».
Η απαρχή του «γδυσίματος» του Παρθενώνα είχε συντελεστεί. Ο Μοροζίνι δεν έφυγε από την Αθήνα, όμως, με άδεια χέρια. Πήρε μαζί τα δύο μαρμάρινα λιοντάρια του Θησείου και του Πόρτο Λεόνε, που πλέον βρίσκονται στο Αρσενάλε της Βενετίας. Όλη η εκστρατεία αυτή έγινε χωρίς σημαντική βοήθεια από τους Δυτικούς. Πραγματοποιήθηκε και μια απόπειρα κατάκτησης του Νεγροπόντου, αλλά μια επιδημία, που έπληξε τον στόλο του Μοροζίνι, τον ανάγκασε να υποχωρήσει και να εγκατασταθεί στον Μοριά.
Στα χρόνια των τριών τελευταίων Bενετοτουρκικών πολέμων, σημαντικές μελέτες είχαν πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα της Γαληνοτάτης. Ακόμα, είχαν εκδοθεί και λεπτομερή τοπογραφικά σχέδια και απόψεις των κυριότερων πεδίων μαχών από μηχανικούς του βενετικού στρατού. Αυτό το γεγονός ενέπνευσε μια σειρά απεικονίσεων της καταστροφής του Παρθενώνα το 1687 από τα στρατεύματα του Μοροζίνι. Μία τέτοια απεικόνιση είναι μια υδατογραφία κάποιου Ιταλού αξιωματικού του βενετικού στρατού, Giacomo Milheau Verneda, ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυς. Το σχέδιο αυτό, μάλιστα, θεωρείται από τα πιο ακριβή και λεπτομερή σχέδια της Αθήνας της εποχής. Τυπικά, πάντως, η κατάκτηση της Πελοποννήσου ολοκληρώθηκε το 1690, με την κατάληψη της Μονεμβασιάς.
Μια μεγάλη προσωπικότητα του πολέμου ήταν ο Μανιάτης πειρατής Λιμπεράκης Γερακάρης, που τάχθηκε με τους Τούρκους. Αυτός ξεσήκωνε Έλληνες κατά των Βενετών και μαζί με όσους τον ακολουθούσαν έκανε επιχειρήσεις στο Μεσολόγγι, τη Ναύπακτο και τα Σάλωνα. Το 1694, οι Τούρκοι μπήκαν ξανά στη Πελοπόννησο ζημιώνοντας τους Βενετούς αρκετά. Το 1696, οι Βενετοί προσεταιρίστηκαν το Γερακάρη, αυτός, όμως, λίγο μετά, αποχώρησε από το πεδίο της μάχης γενικά.
Εξαιτίας της κατάκτησης του Μοριά, εξελέγη Δόγης και πήρε το τίτλο του Πελοποννησιακού. Πέθανε το 1694 ως Δόγης και Γενικός Καπετάνιος της Βενετίας. Η Αυστρία επικράτησε στις αυστροτουρκικές συρράξεις, οι Βενετοί και οι Γερμανοί θριάμβευσαν στα Βαλκάνια, η κεντρική, όμως, Ελλάδα υπέστη πολλές καταστροφές, μέχρι το 1699. Οι διάδοχοι του Μοροζίνι συντήρησαν τις κτήσεις, μέχρι τη συνθήκη του Κάρλοβιτς, το 1699, με την οποία τερματίστηκε ο πόλεμος. Οι Τούρκοι παραχώρησαν στους Βενετούς την Πελοπόννησο, την Αίγινα και τη Λευκάδα. Αισθητή ήταν από τότε η οικονομική και πολιτισμική παρακμή των Οθωμανών και η πορεία του ελληνισμού πλέον φαινόταν ανοδική. Οι βενετικές κτήσεις του πολέμου αυτού έπεσαν το 1715, στη διάρκεια του τελευταίου Βενετοτουρκικού Πολέμου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Frederic C. Lane (2007), «Βενετία η θαλασσοκράτειρα:Ναυτιλία-Εμπόριο-Οικονομία», (Μτφρ:Κώστας Κουρεμένος), Αθήνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
- Α. Ε. Βακαλόπουλος (2005) «Νέα Ελληνική Ιστορία 1204-1985», (κγ΄ έκδοση) Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Βάνιας
- Κ. Α. Βακαλόπουλος (1991), «Νεοελληνική Ιστορία (1204-1940)», Θεσσαλονίκη, Εκδοτικός οίκος Αφών Κυριακίδη Α.Ε.
- Φ. Μ. Τσιγκάκου (2007), «Η Αθήνα με τα μάτια των ζωγράφων περιηγητών 16ος-19ος αιώνας», Αθήνα, Εκδόσεις «Τέχνης Οίστρος»
- Κ. Χατζηασλάνη (1987), «Ο Μοροζίνι, οι Βενετοί και η Ακρόπολη», Αθήνα, Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη
- “The Venetians in Athens 1687-1688” from the Istoria of Cristoforo Ivanovich. (1940) (επιμ. James Morton Paton), The American School of Classical Studies at Athens/Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts
- www.britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- ecastles.culture.gr, διαθέσιμο εδώ
