Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι αναμφίβολα κάτι πολύ συναρπαστικό ακόμη και για όσους έχουν βασική μόνο σχέση με την τεχνολογία. Το κατά πόσο θα μπορούσε μια μηχανή να επιδείξει σημάδια σκέψης που ομοιάζουν με την ανθρώπινη είναι άλλωστε κάτι που είχε συζητηθεί ήδη από τον 17ο αιώνα, με τον René Descartes να δίνει μια αρνητική απάντηση στο αν μπορεί να υπάρξει μια μηχανή που να παρουσιάζει ανθρώπινου είδους σκέψη. Πολλά χρόνια μετά, το 1950, ο Βρετανός μαθηματικός Alan Turing, γνωρίζοντας κατά πάσα πιθανότητα το σχετικό έργο του Descartes, ασχολείται με το ίδιο θέμα, αλλά προτείνει μια κάπως διαφοροποιημένη προσέγγιση, την οποία ονομάζει “Imitation Game”, δηλαδή παιχνίδι μίμησης.
Αυτό ακριβώς το παιχνίδι (ή αλλιώς το Turing Test) είναι και η βάση της ταινίας “Ex Machina”. Ο τίτλος κάνει ένα σαφές λογοπαίγνιο με τον ελληνικής προέλευσης «από μηχανής θεό» και δημιουργεί από την αρχή μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Πρόκειται για μια ταινία του Alex Garland, που με ιδιαίτερα μικρό προϋπολογισμό κέρδισε το Όσκαρ οπτικών εφέ και προτάθηκε για Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου το 2016. Η ταινία αφηγείται την ιστορία του προγραμματιστή υπολογιστών Caleb (Domhnall Gleeson), ο οποίος καλείται να πραγματοποιήσει το τεστ αυτό σε ένα ανθρωπόμορφο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, την Ava (Alicia Vikander), η οποία είναι το τελευταίο και πιο εξελιγμένο έργο του Nathan (Oscar Isaac).
Η ταινία εξελίσσεται με εξαιρετικό ρυθμό, καθώς ο Caleb γοητεύεται από την Ava, η οποία δείχνει να ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του με έναν σχεδόν ανθρώπινο τρόπο. Η εξέλιξη των πραγμάτων, όμως, είναι εντελώς διαφορετική, καθώς οι τρεις βασικοί χαρακτήρες στην πραγματικότητα δοκιμάζουν ο ένας τον άλλον, με εκρηκτικά αποτελέσματα, ενώ τελικά και ο ίδιος ο θεατής γίνεται κομμάτι αυτού του τεστ. Η ερμηνεία των τριών πρωταγωνιστών έχει λάβει πολύ θετικά σχόλια, όπως και εξ ολοκλήρου η ταινία, ενώ ειδικά για την Alicia Vikander θεωρείται ότι η Ava είναι μια από τις καλύτερες κινηματογραφικές στιγμές της.
Τι είναι όμως το Turing Test; Το παιχνίδι αποτελείται από έναν κριτή, έναν άνθρωπο και ένα μηχάνημα. Ο κριτής απευθύνεται σε δύο οντότητες, μη γνωρίζοντας ποια είναι ο άνθρωπος και ποια το μηχάνημα, και μέσα από ερωτήσεις προσπαθεί να κάνει τη διάκριση. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, στόχος του μηχανήματος είναι να μην ανιχνευθεί η ταυτότητά του, ενώ στόχος του ανθρώπου να βοηθήσει τον κριτή να καταλάβει ποιο από τα υποκείμενα είναι το μηχάνημα. Ο Turing μπορεί να μην προέβλεψε σωστά, όταν ανέφερε ότι το 2000 ένας μέσος κριτής θα είχε μόνο 70% πιθανότητες να κερδίσει το παιχνίδι, είχε όμως δίκιο ως προς το ότι η ιδέα της σκεπτόμενης μηχανής θα ήταν μάλλον ιδιαίτερα διαδεδομένη στην αρχή του επόμενου αιώνα και θα αντιμετώπιζε σημαντικά μικρότερη αμφισβήτηση.
Φυσικά, το παιχνίδι της μίμησης είναι μια ιδέα που έχει αντιμετωπίσει αρκετή κριτική στο επιστημονικό πεδίο, αλλά συνεχίζει να είναι πολύ δημοφιλές. Ορισμένες από αυτές τις κριτικές αναφέρουν ότι το παιχνίδι της μίμησης δεν παρέχει αναγκαίες και επαρκείς προϋποθέσεις για να διαγνωστεί αν υπάρχει τεχνητή νοημοσύνη. Πράγματι, οι εκθέσεις αυτές αναφέρουν ότι το να περάσει μία μηχανή το τεστ αυτό δε σημαίνει αυτόματα ότι διαθέτει και δική της σκέψη -μπορεί κάλλιστα να είναι αποτέλεσμα πολύ καλού προγραμματισμού ή απλώς να ξεγελάσει έναν άπειρο κριτή. Από την άλλη πλευρά, το να αποτύχει μια μηχανή σε αυτό το τεστ και πάλι δε σημαίνει αυτόματα ότι δε διαθέτει νοημοσύνη -ένα πραγματικά νοήμον μηχάνημα μπορεί να έχει διαφορετικό τρόπο σκέψης από τον ανθρώπινο ή και να μην ενδιαφέρεται να περάσει το συγκεκριμένο τεστ.
Αν και η σύγχρονη πληροφορική δεν έχει πλέον ως στόχο να δημιουργήσει μια μηχανή που να περάσει το Turing Test, καθώς άλλοι το θεωρούν πολύ δύσκολο, άλλοι πολύ εύκολο και άλλοι πολύ μονόπλευρο, είναι σίγουρο ότι η επιστημονική σκέψη σε αυτόν τον τομέα οφείλει πάρα πολλά στον εκκεντρικό Βρετανό μαθηματικό. Όπως είδαμε, αυτό το νοητικό πείραμα έχει δώσει πολλά και στον τομέα της τέχνης, καθώς είναι συχνό φαινόμενο οι ταινίες που ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη. Όταν, λοιπόν, βρεθείτε σε διάθεση να παρακολουθήσετε μια ταινία, δείτε το “Ex Machina”, και αφήστε το να σας δοκιμάσει με τη στοχαστική του διάθεση.
