Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Η Ερυθραία είναι ένα κράτος χωρίς επίσημη γλώσσα και με ποικίλους πληθυσμούς στο εσωτερικό της. Πιο συγκεκριμένα, οι πιο λειτουργικές γλώσσες της χώρας είναι τα Τιγκρίνια, τα Αραβικά και τα Αγγλικά, ενώ συνυπάρχουν στους κόλπους της τουλάχιστον 9 διαφορετικές εθνοτικές ομάδες. Ο πληθυσμός της ωστόσο δεν είναι και τόσο μεγάλος (περίπου 6 εκατομμύρια). Θα έλεγε κανείς λοιπόν ότι είναι μία μικρή, διαιρεμένη και ταλαιπωρημένη χώρα. Βρέχεται από την Ερυθρά Θάλασσα και συνορεύει με το Τζιμπουτί, την Αιθιοπία και το Σουδάν. Όπως καταλαβαίνει κανείς λοιπόν η χώρα βρίσκεται σε μία εύφλεκτη περιοχή. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι Χριστιανοί, ενώ ένα σημαντικό κομμάτι είναι Μουσουλμάνοι. Υπάρχουν και άλλες θρησκείες, οι οποίες υιοθετούνται ωστόσο από ένα αμελητέο μέρος του πληθυσμού (λιγότερο από 1%). Νόμισμα της χώρας είναι το Νάκφα και εκδίδεται από την Τράπεζα της Ερυθραίας.
Η ιστορία της χώρας διέπεται κυρίως από ένοπλες συγκρούσεις, οι οποίες αποτέλεσαν διαχρονικά τροχοπέδη για την οικονομική της ανάπτυξη. Η Ερυθραία ήταν υπό Ιταλική κατοχή μέχρι και το 1942, ενώ μετά την ήττα του ιταλικού στρατού την ίδια χρονιά πέρασε στην κατοχή των Βρετανών. Το 1952 τα Ηνωμένα Έθνη παραχώρησαν με απόφασή τους την αυτοδιαχείριση στην Ερυθραία, η οποία όμως θεωρούνταν ως συνομοσπονδία της Αιθιοπίας και δεν μπορούσε να αποφασίζει μόνη της για την εξωτερική της πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις της. Το 1960 ξέσπασε ο Πόλεμος για την Ανεξαρτησία, προκειμένου η Ερυθραία να ανεξαρτητοποιηθεί πλήρως από την Αιθιοπία. Ο πόλεμος αυτός υποκινούνταν από δύο κύρια ρεύματα: το Απελευθερωτικό Μέτωπο (ELF) της Ερυθραίας από τη μία και το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο από την άλλη (EPLF). Το 1981 το EPLF νίκησε το ELF και έγινε ο κύριος φορέας της επανάστασης.
Τελικά το 1993 και αφού είχαν απελευθερωθεί τα εδάφη της χώρας, η Ερυθραία κήρυξε επίσημα την ανεξαρτησία της κερδίζοντας διεθνή αναγνώριση. Το 1994 το EPLF μεταμορφώνεται σε πολιτικό κόμμα, καθιστώντας έτσι την Ερυθραία μία πολιτεία με μονοκομματικό σύστημα, ενώ λίγο αργότερα επικυρώθηκε και το πρώτο σύνταγμα. Το διάστημα αυτό η Ερυθραία είχε διαμάχες με την Αιθιοπία, οι οποίες αφορούσαν κυρίως την πρόσβαση σε λιμάνια, την διευθέτηση των συνόρων και το νόμισμα της Ερυθραίας. Ουσιαστικά η Αιθιοπία ακολούθησε μία ιμπεριαλιστική πολιτική, προσπαθώντας να αποκομίσει πολλά από τα προνόμια που είχε στην κατοχή της η χώρα. Όλα αυτά οδήγησαν στον πόλεμο μεταξύ της Ερυθραίας και της Αιθιοπίας το 1998. Ο πόλεμος αυτός τελείωσε το 2000 και υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκειά του σκοτώθηκαν περίπου 70.000 με 100.000 άνθρωποι!
Το 2001 κυβερνητικοί αξιωματούχοι και οι οπαδοί τους φυλακίστηκαν καθότι επέκριναν τον ηγέτη της χώρας Isaias Afwerki για την διακυβέρνησή του. Το 2009 τα Ηνωμένα Έθνη επέβαλαν κυρώσεις στη χώρα για δύο λόγους: πρώτον επειδή υποστήριξε στρατεύματα στην Σομαλία, τα οποία επιβουλεύονταν την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή και δεύτερον επειδή δημιούργησε διαμάχη με το Τζιμπουτί σχετικά με τα όρια των συνόρων. Συγκεκριμένα η Ερυθραία είχε συγκεντρώσει στρατό στα σύνορα, τον οποίο αρνούνταν να μετακινήσει από εκεί. Όσον αφορά την στήριξη των στρατευμάτων στη Σομαλία, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν την οποιαδήποτε ανάμειξη, ωστόσο τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών δεν πείστηκαν. Οι κυρώσεις που επέβαλαν τα Ηνωμένα Έθνη αφορούσαν την μετακίνηση πολιτών, το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων πολιτικών προσώπων και τον περιορισμό των διεθνών συναλλαγών. Αυτά τα μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της οικονομίας, όπως θα δούμε και παρακάτω. Οι κυρώσεις αυτές άρθηκαν το 2018, περίπου δηλαδή μία δεκαετία αργότερα!
Όσον αφορά την πολιτική διάσταση, η χώρα έχει ουσιαστικά δικτατορία. Το Λαϊκό Μέτωπο για την Δημοκρατία και την Δικαιοσύνη, το οποίο αποτελεί στην ουσία μετεξέλιξη του EPLF, αποτελεί το μόνο κόμμα που υπάρχει στη χώρα. Οποιαδήποτε άλλα πολιτικά ρεύματα απαγορεύεται να οργανώνονται αν και κάτι τέτοιο είναι ενάντια στο σύνταγμα της χώρας. Ο Isaias Afwerki αποτελεί ηγέτη της Ερυθραίας εδώ και 27 χρόνια. Δεν έχουν διεξαχθεί ποτέ προεδρικές εκλογές, ενώ οι τελευταίες τοπικές εκλογές έλαβαν χώρα το 2004.
Η οικονομική κατάσταση είναι εξίσου ζοφερή. Η οικονομική μεγέθυνση της χώρας παρουσιάζει μεγάλη μεταβλητότητα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα η μεταβλητότητα αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι μεγάλο μέρος του ΑΕΠ της προέρχεται από τον αγροτικό τομέα (περίπου 20%), ο οποίος εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις που είναι ένας τυχαίος παράγοντας. Μεγάλο ρόλο στον αγροτικό τομέα της Ερυθραίας παίζουν και οι επικείμενες ξηρασίες. Αν συνυπολογίσουμε και το εύφλεκτο κλίμα της περιοχής καταλαβαίνουμε απόλυτα γιατί η ανάπτυξη παρουσιάζει τόσο μεγάλες αποκλίσεις από χρονιά σε χρονιά.
Στο πρώτο διάγραμμα βλέπουμε ότι το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται διαχρονικά. Φτάνει στο μέγιστο σημείο του το 2016 και από εκεί και πέρα ακολουθεί κατακόρυφη πτώση. Δυστυχώς τα στοιχεία που αφορούν το ΑΕΠ πριν από το 1995 δεν είναι διαθέσιμα για να κάνουμε μία σύγκριση της οικονομικής πορείας της χώρας πριν από την πλήρη ανεξαρτησία της και μετά. Το 2016 λοιπόν έλαβε χώρα η μάχη της Τσορόνα, μίας πόλης στη Νότια Ερυθραία. Η μάχη έλαβε χώρα και πάλι μεταξύ της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας με την κάθε πλευρά να ισχυρίζεται ότι το δίκαιο είναι με το μέρος της. Ως αποτέλεσμα της νέας αυτής σύγκρουσης έχουμε πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι φυσικό και μεγάλες μεταναστευτικές ροές από την Ερυθραία προς τρίτες χώρες. Η πτώση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα και αν αναλογιστεί κανείς και τις επιπτώσεις του κορωνοϊού στην παγκόσμια οικονομία, καταλαβαίνει ότι το ΑΕΠ της Ερυθραίας θα συνεχίσει να έχει πτωτική πορεία για αρκετό καιρό ακόμη.
Βλέποντας τους Ρυθμούς Ανάπτυξης από το δεύτερο διάγραμμα διαπιστώνουμε ότι πράγματι η οικονομία της Ερυθραίας είναι εξαιρετικά ασταθής, όπως αναφέρει και η Παγκόσμια Τράπεζα. Οι μεγαλύτερες πτώσεις των Ρυθμών Ανάπτυξης παρατηρούνται κατά το 2000 και το 2009. Το 2000 έχουμε το τέλος του πολέμου μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας, ο οποίος όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου είναι μία από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις που έχουν λάβει ποτέ χώρα στην περιοχή. Ένας πόλεμος αφήνει πάντοτε πίσω του κατεστραμμένες υποδομές και αποδεκατισμένο εργατικό δυναμικό. Είναι πολύ λογικό λοιπόν η χώρα να βγει διαλυμένη από έναν τέτοιο πόλεμο και με πεσμένους τους περισσότερους μακροοικονομικούς της δείκτες. Όλα αυτά λοιπόν οδηγούν με τη σειρά τους σε δραματική πτώση των Ρυθμών Ανάπτυξης. Αντίστοιχα το 2009, όπως αναφέραμε και πριν, έχουμε την επιβολή κυρώσεων στη χώρα από τα Ηνωμένα Έθνη. Το γεγονός ότι η Ερυθραία δεν μπορούσε να αλληλεπιδράσει με τρίτες χώρες είχε ως συνέπεια την κατάρρευση της οικονομίας της.
Γενικότερα το ΑΕΠ της Ερυθραίας βρίσκεται πάρα πολύ χαμηλά και σε απόλυτους αριθμούς. Για το 2020 οι προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας το τοποθετούν κάπου στα 5 δις δολάρια. Επομένως λοιπόν πρόκειται για μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου.
Εν συνεχεία όπως βλέπουμε στο παραπάνω διάγραμμα, η Ερυθραία βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε καθεστώς αποπληθωρισμού, ενώ από το 2016 και μετά έχει περάσει σε αρνητικό πληθωρισμό! Εδώ βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι μέχρι και το 2011 ο πληθωρισμός βρισκόταν σε πολύ υψηλά ποσοστά, επομένως η πτωτική του πορεία ήταν αρχικά ωφέλιμη. Από το 2012 μέχρι και το 2015 υπήρξε μία σχετική σταθερότητα, όμως το 2016 τα πράγματα παρεκτράπηκαν.
Όταν μία χώρα βρίσκεται σε καθεστώς αποπληθωρισμού οι τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών πέφτουν συνεχώς. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται θετικό αρχικά, είναι ολέθριο για οποιαδήποτε οικονομία. Η συνεχής πτώση των τιμών επιφέρει απαξίωση των περιουσιακών στοιχείων και των αποθεμάτων των επιχειρήσεων. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε πτώση των μισθών και σε συνεχή αναβολή των αγορών από τη μεριά των καταναλωτών. Όλη αυτή η κατάσταση αποτελεί έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεφύγει μία οικονομία.
Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι ο ιδιωτικός τομέας στη χώρα δεν έχει πρόσβαση σε επαρκή κεφάλαια, γεγονός που αποδυναμώνει την επενδυτική δραστηριότητα. Η Τράπεζα της Ερυθραίας (η κεντρική τράπεζα) θα έπρεπε επίσης να έχει μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας προκειμένου να ασκεί πιο τεχνοκρατικά την νομισματική πολιτική της χώρας. Αυτή τη στιγμή επηρεάζεται από τη βούληση των πολιτικών προσώπων με αποτέλεσμα να μην χορηγούνται πιστώσεις στους οικονομικούς παίκτες που τις έχουν ανάγκη, επομένως να συρρικνώνεται η οικονομική δραστηριότητα. Εξίσου μεγάλο πρόβλημα αποτελεί και η μαύρη αγορά συναλλάγματος που ανθίζει στην Ερυθραία. Όλα αυτά προκαλούν στρεβλώσεις στην οικονομία και τον πληθωρισμό.
Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι η Ερυθραία αποτελεί μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου με πολύ χαμηλό επίπεδο διαβίωσης. Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης ανέρχεται στο 0.434, από τους πιο χαμηλούς παγκοσμίως. Τα αίτια αυτής της κατάστασης είναι κυρίως πολιτικά. Οι συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις έχουν καταστρέψει μεγάλο μέρος της χώρας και έχουν απορροφήσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Εκτός από τα θύματα του πολέμου είναι αναγκαίο ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού να απασχολείται στον στρατιωτικό τομέα. Όλα αυτά στερούν από τους ανθρώπους τα απαραίτητα μέσα για να επιβιώσουν, κατ’ επέκταση δεν είναι σε θέση να εκπαιδευτούν και να δραστηριοποιηθούν εργασιακά και επιχειρηματικά. Επιπλέον το δικτατορικό καθεστώς δρα σαν ταφόπλακα σε κάθε είδους ανάπτυξη. Ας ελπίσουμε ότι η διεθνής κοινότητα θα κάνει κάτι στο μέλλον προκειμένου να διασφαλιστεί τουλάχιστον η επιβίωση των πολιτών της Ερυθραίας.
Ενδεικτικές Πηγές:
- Eritrea: The Independence Struggle and the Struggles of Independence, Center for International and Strategic Stadies, Retrieved from here
- N. Security Council removes Eritrea sanctions after years, Reuters, Retrieved from here
- The Eritrean Exodus: What happened in 2016? , Bram Frouws, Mixed Migration Center, Retrieved from here
- UN lifts sanctions on Eritrea, keeps arms embargo on Somalia, Εdith m. Lederer, AP News Retrieved from here
- Monetary policy and its transmission mechanisms in Eritrea, Lula G. Mengesha, Mark J. Holmes, Journal of Policy Modeling, Retrieved from here
- World Bank, Eritrea Overview, Retrieved from here
