Του Πάνου Μπόβαλη,
Οι περισσότεροι όταν ακούμε για το Puerto Rico, μάς έρχεται στο μυαλό ένα νησί στην Καραϊβική, με χρυσές αμμουδιές, γαλαζοπράσινα νερά και pina colada, ένα τροπικό μέρος, που θα θέλαμε κάποτε να πάμε… Αναζητώντας, λοιπόν, πληροφορίες για το νησί ανακάλυψα ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο ιδανικά για τον λαό του Puerto Rico. Φτώχεια, ανεργία και μια βαθιά οικονομική κρίση την τελευταία δεκαετία έχουν οδηγήσει την πλειοψηφία του λαού και τις εκάστοτε κυβερνήσεις να πιέζουν για την πολιτειακή τους ένταξη στην Αμερική. Πώς έφτασαν, όμως, να ζητούν την ένταξή τους; Δεν είναι το Puerto Rico ανεξάρτητο κράτος;
Μπορεί οι Αμερικάνοι να υποστηρίζουν ότι το Puerto Rico είναι ένα «κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος» ή μια «μη ενοποιημένη επικράτεια», αλλά, στην πραγματικότητα, αποτελεί μια αποικία των Η.Π.Α., που υποφέρει από την αδιαφορία της Αμερικής για την κατάσταση, που επικρατεί.
Το Puerto Rico ενσωματώθηκε στις Η.Π.Α., το 1898, μετά τον Ισπανοαμερικάνικο πόλεμο. Έχει δικό του σύνταγμα και εκλέγει δικούς του αξιωματούχους, ωστόσο οι αποφάσεις τους μπορούν να ανατραπούν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Η.Π.Α. Οι πολίτες του Puerto Rico χρησιμοποιούν το δολάριο και ταξιδεύουν με διαβατήρια των Η.Π.Α, ωστόσο δεν τους επιτρέπεται να έχουν εκπροσώπηση στο Κογκρέσο, ενώ ο εκπρόσωπός τους στην Washington δεν έχει δικαίωμα ψήφου. Οι Πορτορικανοί έχουν τα λιγότερα συνταγματικά δικαιώματα από οποιονδήποτε ζει στις 50 πολιτείες της Αμερικής
Για τους λόγους αυτούς, το Puerto Rico είχε κάνει τέσσερα δημοψηφίσματα στο παρελθόν, για το αν οι κάτοικοι της επιθυμούν να γίνουν η 51η πολιτεία των Η.Π.Α., όμως, η λαϊκή ετυμηγορία ήταν αρνητική σε αυτό το ενδεχόμενο. Παρ’ όλα αυτά, η οικονομική κρίση, που ξέσπασε το 2006, αναβίωσε την επιθυμία για την ένταξή τους.
Οι πολίτες δεν πληρώνουν πολλούς από τους ομοσπονδιακούς φόρους και οι εταιρείες έχουν πιο ήπιο φορολογικό καθεστώς. Αν και η φτώχεια και η ανεργία έχουν χτυπήσει «κόκκινο» στην «Ελλάδα της Καραϊβικής» -όπως την έχουν χαρακτηρίσει αρκετοί- οι Πορτορικανοί δεν έχουν πρόσβαση σε προγράμματα πρόνοιας. Το γεγονός της «μισής ανεξαρτησίας» δημιουργεί στο Puerto Rico πολλά προβλήματα. Αν και είναι καταχρεωμένο, με οφειλές που ξεπερνούν τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια, και η ανεργία φτάνει στο 13%, δεν μπορεί να κηρύξει χρεοκοπία, με τον τρόπο που μπορούν οι 50 πολιτείες των Η.Π.Α. Παράλληλα, καθώς δεν είναι ανεξάρτητο κράτος, δεν μπορεί να λάβει και να ζητήσει οικονομική στήριξη.
Γι’ αυτούς και άλλους λόγους, το Puerto Rico προέβη σε άλλα δυο μη δεσμευτικά δημοψηφίσματα, το 2012 και το 2017, γεγονός που έχει διχάσει την κοινωνία. Η πλειοψηφία και οι κυβερνώντες θέλουν την ένταξή τους στην ομοσπονδία των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά υπάρχουν και μεγάλες μερίδες του Πορτορικάνικου λαού, που επιθυμούν την πλήρη ανεξαρτητοποίησή τους ή που απλά επιθυμούν να παραμείνουν στην υφιστάμενη κατάσταση, παρά την ένταξή τους.
Όσον αφορά, λοιπόν, το μη δεσμευτικό δημοψήφισμα του 2012 και το ερώτημα: «Να γίνει το Puerto Rico Αμερικάνικη πολιτεία;», ψήφισε το 80% του εκλογικού σώματος και το 54% ήταν υπέρ της ένταξης. Πρώτη φορά στα χρονικά η καταφατική απάντηση είχε υπερτερήσει της αρνητικής. Ο πρόεδρος Obama είχε δηλώσει πριν το δημοψήφισμα ότι θα σεβαστεί την ψηφοφορία, αν προέρχεται από καθολική πλειοψηφία. Εφόσον, όμως, αυτές οι ψήφοι ήταν μη δεσμευτικοί, δεν προχώρησαν σε καμία ενέργεια.
Το 2017 έγινε το δεύτερο δημοψήφισμα. Ο κυβερνήτης του Puerto Rico, Ricardo Rossello, είπε σε ομιλία του ότι οι ψηφοφόροι διεκδικούν τα ίσα δικαιώματά τους με τους Αμερικανούς πολίτες. Ωστόσο, η αλήθεια δεν είναι μόνο αυτή. Πέρα από τα ίσα δικαιώματα, ο κυβερνήτης του Puerto Rico ήθελε την ένταξη στις Η.Π.Α., για να ενισχυθεί επιτέλους η οικονομία του νησιού, καθώς η φτώχεια και η ανεργία μαινόταν ακόμα.
Το δημοψήφισμα είχε τρεις απαντήσεις: A) Να γίνει το Puerto Rico πολιτεία των Η.Π.Α., B) Να γίνει ανεξάρτητο κράτος σε ελεύθερη σύνδεση, Γ) να διατηρηθεί το παρόν καθεστώς. Το 97% των πολιτών, που συμμετείχε στις εκλογές, ψήφισε υπέρ του να γίνει το Puerto Rico η 51η πολιτεία των Η.Π.Α. Μπορεί το ποσοστό να ‘ναι συντριπτικό, αλλά στην κάλπη προσήλθε μόνο το 23% του εκλογικού σώματος. Αυτή η αποχή-ρεκόρ οφείλεται στο Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα και στην εκστρατεία του για τη διατήρηση του παρόντος καθεστώτος. Με αυτά τα δεδομένα, φυσικά, για ακόμη μια φορά, η κυβέρνηση του Puerto Rico δεν μπόρεσε να πιέσει τις Η.Π.Α. για την αλλαγή.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά για το Puerto Rico, λίγους μήνες αργότερα, ο τυφώνας Μαρία προκάλεσε βιβλική καταστροφή στο νησί. Σπίτια ισοπεδώθηκαν, άνθρωποι πέθαναν, ενώ κατέρρευσε και το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας. Εξαιτίας αυτής της κατάρρευσης, που διήρκεσε για αρκετές μέρες, και τη διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, υπολογίζεται ότι πέθαναν 2.975 άνθρωποι. Οι Η.Π.Α., για μια ακόμη φορά, έδειξαν εγκληματική ολιγωρία για την αποικία τους.
Έναν χρόνο μετά από τις καταστροφές του τυφώνα Μαρία, ο Ricardo Rossello έστειλε επιστολή στον Donald Trump ζητώντας του να καταργήσει την εδαφική αποικιοκρατία για πάντα και να επιτρέψει στο Puerto Rico να γίνει η 51η πολιτεία των Η.Π.Α. Ο Trump ήταν αρνητικός, παρότι στην προεκλογική του εκστρατεία ήταν υπέρ της ένταξης του Puerto Rico, όπως ήταν και οι προκάτοχοι του George Bush και Barack Obama.
Η αλήθεια είναι πως η ιδέα της ένταξης έχει αρχίσει να ωριμάζει τόσο στο εσωτερικό της Αμερικής όσο και στο εσωτερικό του Puerto Rico. Τον Νοέμβριο, που μας έρχεται, το Puerto Rico θα πραγματοποιήσει δημοψήφισμα, στο οποίο οι πολίτες θα ψηφίσουν ξανά για την ένταξή τους στις Η.Π.Α. και μετά θα ακολουθήσει η απόφαση των Αμερικανών νομοθετών. Το ζήτημα, όμως, παραμένει περίπλοκο…
Οι απόψεις των νομοθετών διίστανται μεταξύ τους. Τον Ιούνιο, η Αμερική προχώρησε σε νομοθεσία που χορηγεί τη δυνατότητα στο Puerto Rico να γίνει πολιτεία. Το μέτρο πέρασε με ψηφοφορία 232-180, χωρίς κανέναν Ρεπουμπλικάνο να το ψηφίζει. Η αντίσταση των Ρεπουμπλικάνων ήταν προβλέψιμη, καθώς, εάν γίνει το Puerto Rico πολιτεία, θα τους δοθεί η δυνατότητα να έχουν 2 Γερουσιαστές και 5 μέλη στη Βουλή των Αντιπροσώπων στο Κογκρέσο. Επειδή αυτοί οι νομοθέτες θα είναι πιθανότατα Δημοκρατικοί, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα δεν έχει πολλά κίνητρα, για να τους καλωσορίσει. Επί του παρόντος, υπάρχουν 53 Ρεπουμπλικάνοι νομοθέτες και 47 Δημοκρατικοί. Φοβούνται, έτσι, ότι η προσθήκη 2 ακόμα Δημοκρατικών θα μειώσει την επιρροή τους.
Με απλούς όρους, το Puerto Rico έχει χτυπηθεί από τυφώνες, οικονομική κρίση, φτώχεια, έχει αδικηθεί και λάβει την αδιαφορία της Αμερικής, όμως επρόκειτο για έναν λαό που, όταν πέφτει, σηκώνεται και ξαναπροσπαθεί…
Ίσως το δημοψήφισμα του Νοεμβρίου να ‘ναι και το τελευταίο, μπορεί και όχι…αλλά, αργά ή γρήγορα, το Puerto Rico θα αποτελέσει την 51η πολιτεία των Η.Π.Α.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Puerto Rico’s push for statehood, explained, VOX
- Commentary: Puerto Rico will become a state, The Slate
- Puerto Rico wants to become the 51st state of the US, BBC
- Everything you need to know about Puerto Rico’s possible statehood, CNN
