Της Δανάης Νεστορίδου,
Το 2020, ήταν, αν μη τι άλλο, μια χρονιά προκλήσεων για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Μια χρονιά, προκλήσεων και ανακατατάξεων μέσα στο πλαίσιο της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Η Ευρώπη είχε να αντιμετωπίσει τις πιέσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας, για μια νέα βιομηχανική πολιτική που θα σταματούσε τις εξαγορές από την Κίνα και τις σχέσεις της με το πρώην μέλος της οικογένειάς της, το Ηνωμένο Βασίλειο. Ακόμη, τις ισορροπίες στο Ιράν, το σκάνδαλο για τη νοθεία στην εκλογική διαδικασία, την αστυνομική βία και τις κυρώσεις στη Λευκορωσία, τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, την έντονη προκλητικότητα τις Τουρκίας. Φυσικά, τα προαναφερθέντα ήταν μια σελίδα από τον φάκελο των κρίσιμων ζητημάτων που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο, κατέστη απαραίτητη η συνεργασία και η σύμπνοια των πολιτικών ηγετών των ευρωπαϊκών χωρών, κάτι που με ρεαλιστικούς όρους, δύσκολα γίνεται εφικτό.
Η Ευρώπη και ο Donald Trump: Μια σχέση που δεν κύλησε
Τα τελευταία χρόνια, η εκλογή του Trump διατάραξε τις σχέσεις Ευρώπης-ΗΠΑ και η διατλαντική σχέση 70 χρόνων φάνηκε να επανεξετάζεται το 2020, μετατρέποντας τις ρωγμές σε χάσμα. Η επιθετική συμπεριφορά του πρώην Προέδρου Donald Trump, η αδιαφορία της Ουάσιγκτον για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις και η αντιπαλότητα μεταξύ της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής οικονομίας, οδήγησε την Ε.Ε. να λάβει ισχυρότερα μέτρα στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η Ευρώπη εφοδιάστηκε με ένα ευρωπαϊκό ταμείο άμυνας και επιζητά τρόπους ανάπτυξης και ισχυροποίησης του εγχώριου εμπορίου της και της θέσης της ως δύναμη. Τον Ιούνιο του 2020, οι ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις εχθρικές κινήσεις των ΗΠΑ επιβεβαιώθηκαν, όταν ο Donald Trump αποφάσισε να επιβάλει πρόσθετους τιμωρητικούς δασμούς σε περισσότερα ευρωπαϊκά προϊόντα. Εν συνεχεία, η εμμονή του Trump με το γερμανικό πλεόνασμα και η υποχώρηση του από πολυμερείς οργανισμούς ενίσχυσαν τις ανησυχίες της Γερμανίας, η οποία βασίζεται σε μια εύρυθμη διατλαντική σχέση για λόγους ασφάλειας και οικονομίας. Εντούτοις, η ταξιδιωτική λίστα που εξέδωσε η Ε.Ε., η οποία βασιζόταν στον τρόπο που η κάθε χώρα διαχειριζόταν την πανδημία, έπληξε φανερά τις ΗΠΑ, φανερώνοντας ένθεν κακείθεν τη στάση αμφιβολίας και την έλλειψη κοινής κατευθυντήριας γραμμής.
Παρά την αδυναμία πραγμάτωσης μιας εύρυθμης διπλωματικής σχέσης, η διατλαντική συμμαχία παραμένει ακλόνητο θεμέλιο σταθερότητας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ε.Ε γνωρίζει πολύ καλά, πως οι ΗΠΑ αποτελούν μεγαλύτερο σύμμαχο από ότι θα μπορούσε να γίνει η Κίνα, ιδίως μετά το πλήγμα που δέχτηκαν οι σχέσεις Ευρώπης-Κίνας με την έξαρση της πανδημίας.
Οι αμερικανικές εκλογές, ένα νέο κεφάλαιο για την Ευρώπη
Οι αμερικανικές εκλογές έλαβαν τέλος, οι ψήφοι καταμετρήθηκαν και παρά τις αντιδράσεις του Trump και των συμμάχων του και την επιμονή του για νοθεία, ο Joe Biden εκλέχθηκε και επίσημα ο 46ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο πρόσωπο του Biden, οι ευρωπαίοι ηγέτες αναζητούν το κλειδί της βελτίωσης των σχέσεων που ψύχρανε η χαοτική πολιτική του Trump.
Η Ευρώπη εναποθέτει στον Biden όλες τις ελπίδες της για σύσφιξη και αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, ευελπιστούν πως ο Δημοκρατικός ηγέτης θα αναθεωρήσει την απόφαση του Trump για έξοδο των ΗΠΑ στη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Επιπρόσθετα, βολιδοσκοπούν την περίπτωση η αμερικανική κυβέρνηση, να ενισχύσει και πάλι το ΝΑΤΟ, ενώ τόσο οι ρεπουμπλικανοί όσο και οι δημοκρατικοί ασκούν πιέσεις στους Ευρωπαίους για αύξηση των αμυντικών τους δαπανών τουλάχιστον στο 2%. Ωστόσο, πρωτεύουσα σημασία έχει η έναρξη διαπραγματεύσεων για την αποκατάσταση των εμπορικών τους σχέσεων και των αυστηρών πρόσθετων δασμών.
Οι αντιδράσεις των ευρωπαϊκών χωρών στην εκλογή
Η Γερμανία ελπίζει η εκλογή του Biden να γυρίσει σελίδα στις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών. Σε αντίθεση με τον Trump, ο Biden είναι θετικός στην τήρηση των κανόνων που έχει θεσπίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Η πολιτική αυτή, θα μπορέσει να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα για να συζητηθούν θέματα, όπως η ανάκληση των δασμών στην Airbus και στην Boeing αντιστοίχως, αλλά και γενικότερα στην επιστροφή σε μια διατλαντική εμπορική ατζέντα χωρίς αυστηρούς τιμωρητικούς δασμούς, όπως αυτοί που επιβλήθηκαν στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία.
Η Γαλλία πριν ακόμα την ανακοίνωση εκλογής του Biden, είχε δηλώσει ότι η νίκη του θα σημάνει την αρχή μιας νέας συνεργασίας και σύμπνοιας στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης. Μπορεί η πολιτική του Trump να συμφωνούσε με τις επιδιώξεις του Macron για για μια πιο στρατηγικά αυτόνομη Ευρώπη, αλλά η εκλογή του Biden εξυπηρετεί τα παγκόσμια συμφέροντα του Γάλλου προέδρου, για αναβίωση της συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν, για την αναθεώρηση της εξόδου του Trump από τη Συνθήκη των Παρισίων και για ενίσχυση των πολυμερών θεσμών, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Επιδιώκει επίσης την αναθεώρηση των δασμών που είχε επιβάλει ο Trump στα γαλλικά προϊόντα, επιλέγοντας τη στροφή του στον απομονωτισμό της χώρας, με το γνωστό σύνθημα “America first”.
Οι Μεσογειακές νησιωτικές χώρες και ιδίως η Ελλάδα πιστεύουν ότι η εκλογή του Biden θα προσθέσει έναν ακόμη σύμμαχο στα ζητήματα με την Τουρκία. Ο φιλελεύθερος πολιτικός έχει ξεκάθαρες θέσεις στην εξωτερική πολιτική και έχει μιλήσει με σαφήνεια για την επιθετική πολιτική της Τουρκίας, στηρίζοντας τις θέσεις της Ελλάδας. Ο ίδιος μάλιστα, δήλωσε ότι είναι έτοιμος να αντιδράσει στην τουρκική συμπεριφορά, τις παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου και τις συμμαχικές δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ. Η σχέση του Biden με την ελληνοαμερικανική κοινότητα και η φιλική προδιάθεση προς την Ελλάδα, δημιουργούν τις ελπίδες ότι θα τηρήσει τις υποσχέσεις του για προώθηση της σταθερότητας στην ανατολική Μεσόγειο.
Έκπληξη προκάλεσε ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Viktor Orbán, όταν συνεχάρη μέσω μιας επιστολής τον Joe Biden για την εκλογική του νίκη. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Ούγγρος πρωθυπουργός διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Trump και μια νίκη του όπως είχε δηλώσει αποτελούσε “Plan A” για την εξωτερική πολιτική της Ουγγαρίας. Ακόμη, είχε δηλώσει ότι κατηγορεί τους Δημοκρατικούς για εθνικό ιμπεριαλισμό και είχε έρθει σε αντιπαράθεση με την Προεδρία Obama, όπου Αντιπρόεδρος διατελούσε ο Biden. Η δύσκολη εκλογική αναμέτρηση του 2022 λόγω της πανδημίας, αλλά και της γενικότερης πολιτικής του, ίσως έχει στρέψει τον Orbán στην διασφάλιση των ήδη υπαρχουσών συμμάχων του, αλλά και στην αναζήτηση νέων.
Η αντίδραση της Σλοβενίας δεν βρήκε τον διεθνή κόσμο προ εκπλήξεως. Ο πρωθυπουργός Janez Janša, βιάστηκε να συγχαρεί τον Trump τρεις μέρες πριν την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ενώ δεν έχει κρύψει την ένθερμη υποστήριξή του στους ισχυρισμούς του Trump για νοθεία και απάτη στην εκλογική διαδικασία. Τα συγχαρητήρια δεν έχουν δοθεί επισήμως από τον Janša, αν και ο ίδιος δήλωσε πως θα συνεχίσει τις φιλικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, αποδεικνύοντας πως τα συμφέροντα της εξωτερικής πολιτικής τόσο της χώρας του όσο και της Ευρώπης κυριαρχούν των προσωπικών και αναγκάζουν την υιοθέτηση ήπιας στρατηγικής.
Εν κατακλείδι, ενώ οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να καλωσορίζουν θερμά την εκλογή του Biden, άλλες δεν έκρυψαν την απροθυμία τους. Η Ευρώπη και η Αμερική, μπορεί να είναι ανταγωνιστές, είναι όμως γνωστό ότι η σχέση τους είναι κορυφαία στον κόσμο, όσον αφορά την οικονομία και τον τομέα των επενδύσεων εκατέρωθεν. Η Ευρώπη, φαίνεται ότι διατίθεται φιλικά προσκείμενη στην εκλογή του φιλελεύθερου νεοεκλεγέντα Προέδρου. Άραγε η ήπια στάση της προς την Κίνα, κάτι που συνιστούσε σημείο τριβής με τις ΗΠΑ, θα αποτελέσει εμπόδιο σε μια Δυτική ενότητα, όπως αυτή που οραματίζεται η Ευρώπη;
