Αντί γιορτής Πολυτεχνείου…

Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,

Μη μπορώντας να βρω τις λέξεις για τον πρόλογο, επέλεξα αντί αυτού να παραθέσω ένα ποίημά μου για την επέτειο του Πολυτεχνείου.

 Άτιτλο

Νιώθω διαρκώς ένα βλέμμα πάνω μου

Κάθε πράξη μου στο μικροσκόπιο

Καθετί καταγράφεται

Και όταν παρεκκλίνω -για κείνους καταστροφικό

Με τραβάνε πάλι πίσω και σα ζώο στο κοπάδι με μαζεύουν

–

Κανείς δε φωνάζει, κανείς καν δεν μιλά

Σε όλους ρίζωσε ο φόβος

Ο φόβος σιωπαίνει, ο φόβος περνά απαρατήρητος

–

Κανείς δεν πιστεύει, κανείς δεν ελπίζει

Όλοι το ίδιο μηχανικά ακολουθούν τις φωνές

Και οι φωνές λένε ΣΙΩΠΗ!

–

Ποιος είσαι εσύ που θα μου φωνάξεις να σιωπήσω;

Και ποιος είμαι εγώ που θα σε ακούσω…

Δεν είναι εφικτό.

Όπως το να μην ανατείλει ο ήλιος.

Όπως το να μην αγριεύει το λιοντάρι σε κλουβί.

–

Λιοντάρι είμαι και ‘γω!

Η καρδιά μου δε βαστά τα κάγκελα

Μήτε ανήκουστους κανόνες

Ακούς εκεί; ΣΙΩΠΗ!;

–

Η καρδιά μου ζει σε ελεύθερο ουρανό

Είναι η καρδιά μια μηχανή και το αίμα της η λευτεριά.

Και ‘γω θα τη σκορπίσω

Σε δρόμους, σε πλατείες, σε θρανία!

Θα ΦΩΝΑΞΩ εγώ.

Θα σας ΔΕΙΞΩ εγώ,

–

Πως ο φόβος του θανάτου

Δεν νικά τον φόβο των άδικων φυλακών.

Ανέκαθεν η γιορτή του Πολυτεχνείου ήταν αυτή που μου προκαλούσε τα μεγαλύτερα ρίγη και τις εντονότερες συγκινήσεις, η γιορτή στην οποία πάντοτε συμμετείχα. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχοντας φτάσει κι εγώ στην ηλικία εκείνων των παιδιών, άρχισε ένα ερώτημα να με βασανίζει όσο φτάναμε προς τα μέσα του Νοέμβρη.

Θα μπορούσαμε εμείς ποτέ να είμαστε παιδιά του Πολυτεχνείου;

Θα μπορούσαμε ποτέ εμείς, άοπλοι και μικροί μπροστά στον τρόμο ενός τανκ που δε σταματά, να ορθώσουμε ανάστημα; Σε μια ασφυξία δικτατορική να φωνάξουμε πιο δυνατά; Να ματώσουμε αρκετά, ώστε να γράψουμε σε έναν τοίχο «Ελευθερία»; Έναν τοίχο που θα μείνει στην ιστορία.

Η νεολαία του ’73 και η εκάστοτε νεολαία παλεύει για έναν καλύτερο κόσμο στα δικά της μέτρα, στα μέτρα της προόδου και της εξέλιξης, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του μέλλοντος που ονειρεύεται. Και δεν μένει στα όνειρα. Η γενιά του ’73 ονειρευόταν και αγωνιζόταν για έναν κόσμο χωρίς όπλα και πολέμους. Γι’ αυτό ξεχώρισε τη θέση της, έπιασε τα όπλα τα φίλα προσκείμενα στην ανθρωπότητα, το ραδιόφωνο, τα φυλλάδια και έκανε τη σκέψη και τον λόγο της όπλο μεγατόνων.

Μα φυσικά, το Πολυτεχνείο μάτωσε, δεν έμεινε αλώβητο. Οι ιδέες του, δυστυχώς, δεν ήταν αλεξίσφαιρες ούτε αρκετά σκληρές απέναντι στις ξιφολόγχες. Το Πολυτεχνείο, σαν και τις φυλακές σε όλη τη χώρα, έγινε ένα σφαγείο και τα παιδιά δεν φοβήθηκαν. Πίστευαν πως οι φαντάροι ήταν αδερφοί τους, πως δεν θα οδηγούσαν ένα τανκ πάνω σε άοπλα κορμιά. Μα ένα παραπάνω δε φοβήθηκαν τον θάνατο ούτε λίγο, μπροστά στον φόβο για το άδικο, την καταπίεση και μια ζωή φιμωμένη χωρίς ελευθερία.

Ο κόσμος σοκαρίστηκε, βλέποντας νέους και νέες με ματωμένα πρόσωπα σε φορεία, βλέποντας τη ζωή να χάνεται από το βλέμμα τους. Καρδιές που πάσχιζαν να πάρουν μια ανάσα στερνή σε ελεύθερο ουρανό, που φώναζαν «Κάτω η Χούντα», που ζήτησαν αυτά που σήμερα θεωρούμε αυτονόητα, που φλόγισαν μια εξέγερση η οποία… «Τρεις μέρες γιόρτασε την άνοιξή της και ήταν Νοέμβρης».

Μαζί τους μάτωσε και ο κόσμος έξω από τα κάγκελα, ο κόσμος που παρακολούθησε με τρόμο ένα τανκ να ρίχνει την πύλη του Πολυτεχνείου, δίνοντας το ελεύθερο στον στρατό να μπει και να «διδάξει» τον τρόμο και την ισχύ που φέρει ένας πυροβολισμός. Μάτωσαν οι μητέρες όσων παιδιών «θυσιάστηκαν» για την ελευθερία, όσων γενναίων το αίμα σκόρπισε στα θρανία και τις πλατείες για να δείξουν το αληθινό πρόσωπο της δικτατορίας. Όσοι ήταν εκεί το είδαν και όσοι βγήκαν από ΕΚΕΙ δεν ήξεραν τι να πουν για αυτό…

Και αν δεν είμαστε παιδιά του Πολυτεχνείου, τι είμαστε; Πώς μπορούμε, αν όχι να τους μοιάσουμε, να τους τιμήσουμε;

Αλήθεια, πέρα από τις γιορτές τις σχολικές, ακούσαμε άλλοτε τα τραγούδια αυτά που συνόδευαν τις αναμνήσεις και τα ονόματα των πεσόντων; Ποιο είναι το δικό μας «Προσκύνημα» για τους φοιτητές, για τους νέους που αρνήθηκαν να συμβιβαστούν με τις φωνές των «μεγάλων». Πώς θυμόμαστε εμείς τον Ορέστη από τον Βόλο, τη Μαρία απ’ τη Σπάρτη, τους φοιτητές που έστησαν το ραδιόφωνο που ήχησε: «Εδώ Πολυτεχνείο, Εδώ Πολυτεχνείο» και όλους εκείνους που έστησαν πρόχειρα ιατρεία και προσπάθησαν να βοηθήσουν τους αδελφούς τους;

Διχασμένοι και ντυμένοι χρωματικές παρατάξεις δεν είναι σίγουρα η απάντηση… Μια επέτειος με πολιτική χροιά, σαν αυτή του Πολυτεχνείου, δεν σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνει κομματική χροιά, ούτε βέβαια να γίνεται αφορμή για μια σειρά από καταστροφές και επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας. Όλοι έχουμε διαφορετική άποψη για την έννοια της επανάστασης, της εξέγερσης, αλλά και της τιμής που αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω πως μπορούμε να συμφωνήσουμε πως οι ακραίες αντιδράσεις και οι έντονες συγκρούσεις των άκρων δεν οδηγούν σε μια επανάσταση επιτυχημένη. Μια επανάσταση ανάβει στη σπίθα των ιδανικών και της ηθικής, συντηρείται με το κουράγιο και την υπομονή να αντιταχθείς στο λάθος και παίρνει διαστάσεις νίκης στην ομόνοια και τη συνεργασία.

Στο κάτω-κάτω της γραφής ας θυμηθούμε: «Είμαστε άοπλοι! Είμαστε άοπλοι! Είμαστε άοπλοι! Αδέρφια μας στρατιώτες, δεν θα σηκώσετε όπλο. Δεν θα σηκώσετε και δεν θα πυροβολήσετε. Δεν θα σκοτώσετε τα αδέρφια σας». «Πώς είναι δυνατόν να πυροβολήσετε τα αδέρφια σας, να χυθεί ελληνικό αίμα; Όλοι πιστεύουμε στη λευτεριά και ΄γω πάλι πρώτος αρχίζω τον Εθνικό Ύμνο, αυτό το αιώνιο σύμβολο της Ελευθερίας. Σε γνωρίζω από την κόψη…».

Εμείς γιατί να «πυροβολάμε» ο ένας τον άλλον;

Αντί επιλόγου…

Όσο μεγάλωνα, η γιορτή του Πολυτεχνείου έχανε την «αίγλη» της, κάθε φορά που η συζήτηση γυρνούσε στην κομματική πτυχή της επετείου, κάθε φορά που το ζήτημα της γιορτής και η ουσία της κρυβόταν πίσω από όρους και φράσεις, όπως «Έξω οι Αμερικάνοι», «συμφέροντα», «κυβέρνηση», «αντιπολίτευση» και άλλα πολλά. Σαφώς, η γιορτή του Πολυτεχνείου είναι μια πολιτική επέτειος, μια επέτειος για τη Δημοκρατία, το στολίδι της ελληνικής ιστορίας.

Ωστόσο, δε μπορώ να το αγνοήσω… Χρονιές σα τη φετινή νιώθω πως ξεχνάμε να «γιορτάσουμε» την ελευθερία μας, να τιμήσουμε όσους φώναξαν και μάτωσαν για αυτήν. Την κάνουμε βιτρίνα για άλλα πράγματα, δεν κοιτάμε στην ουσία της, ξεχνάμε το «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία», τον ήχο του Ακορντεόν, προσπερνάμε τον «Δρόμο» του Λοΐζου και, αλήθεια, καταλήγουμε σε ένα αδιέξοδο, όπως φαίνεται…

Αναφορές

• «Πώς είναι δυνατόν να πυροβολήσετε τα αδέρφια σας, να χυθεί ελληνικό αίμα;» 17 Νοεμβρίου 1973. Το τανκ της ντροπής ρίχνει την πύλη του Πολυτεχνείου. Χιλιάδες διαδηλωτές συλλαμβάνονται. Δεκάδες σκοτώνονται …, Η Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο εδώ
• Το Μεγάλο μας Τσίρκο – Το Προσκύνημα διαθέσιμό εδώ
• Δημήτρη Ραβάνη-Ρεντή, «Ένα παιδί αφηγείται», διαθέσιμο εδώ
• Με λένε εξέγερση…, διαθέσιμό εδώ