Της Ελληκαίτης Κουρτάκη,
Ο COVID-19 φέρνει στην επικαιρότητα νέες προκλήσεις, καθώς φαίνεται ότι άλλαξε και την αγορά ναρκωτικών εντός της Ευρώπης. Η επιβολή των περιοριστικών μέτρων που κρίνονται αναγκαία για την ανακοπή της μετάδοσης του ιού έχει αντίκτυπο σε όλους τους τομείς ζωής, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης, διανομής και αγοράς ναρκωτικών. Αν και το lockdown μείωσε τις αερομεταφορές, οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος παρέμειναν ενεργές και ανθεκτικές, καθώς το εμπόριο δια θαλάσσης συνεχίστηκε στα επίπεδα προ πανδημίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κατάσχεση 5 τόνων κοκαΐνης κρυμμένων σε κοντέινερ-ψυγείο, που μετέφερε καλαμάρια από τις Αρχές του Βελγίου στο λιμάνι της Αμβέρσας τον Απρίλιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εν λόγω λιμάνι αποτέλεσε το βασικό σημείο εισόδου κοκαΐνης στην Ευρώπη το 2019, με τις κατασχέσεις να ξεπερνούν τους 60 τόνους. Παράλληλα, καταναλωτές και ντίλερς προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες μέσω της «στροφής» σε εναλλακτικές μεθόδους, όπως οι online αγορές του dark web, οι πλατφόρμες των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης, οι κρυπτογραφημένες εφαρμογές επικοινωνίας και οι υπηρεσίες κατ’οίκον.
Σε ένα ειδικότερο πλαίσιο -βασιζόμενο στην 25η ετήσια έκθεση «ΕΕΝ 2020: Τάσεις και Εξελίξεις» του Οργανισμού της ΕΕ για τα Ναρκωτικά (EMCDDA) και της Europol- όσον αφορά τα κυριότερα είδη ναρκωτικών, η εμπορία κοκαΐνης μέσω εμπορευματοκιβωτίων θαλάσσιων μεταφορών συνεχίζεται σε επίπεδα συγκρίσιμα με το 2019 -με τον αριθμό κατασχέσεων σε ορισμένες χώρες να αυξάνεται δραματικά και τις ανησυχίες για διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος σε νόμιμες αλυσίδες εφοδιασμού, ναυτιλιακές οδούς και μεγάλους λιμένες να εντείνονται-, η εμπορία ηρωίνης σταθερά ακολουθεί πολλές από τις γνωστές διαδρομές (π.χ. Βαλκανική διαδρομή), ενώ η επιδείνωση της αλυσίδας εφοδιασμού ρητίνης κάνναβης από το Μαρόκο οδηγεί σε ελλείψεις, αύξηση των τιμών και αναζήτηση εναλλακτικών ουσιών, όπως νέες μορφές κάνναβης (π.χ. συμπυκνώματα κάνναβης, βρώσιμα προϊόντα κάνναβης), νέα συνθετικά οπιοειδή και δισκία έκστασης με υψηλά επίπεδα MDMA. Αναλυτικότερα, όσον αφορά την κάνναβη, φαίνεται ότι χαρακτηρίζεται από την ολοένα μεγαλύτερη διαθεσιμότητα προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε δέλτα9-τετραυδροκανναβινόλη (THC), με τη ρητίνη κάνναβης και τη φυτική κάνναβη να περιέχουν κατά μέσο όρο διπλάσια ποσότητα THC σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Συγχρόνως, οι λιγότερο διαδεδομένες και μη ελεγχόμενες ουσίες φαίνεται ότι αποτελούν εντεινόμενο πρόβλημα σε ορισμένες χώρες, καθώς καταγράφονται κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων κεταμίνης, GHB και LSD, ενώ έντονο προβληματισμό εγείρει η αυξημένη χρήση υποξειδίου του αζώτου (Ν2Ο, ιλαρυντικό αέριο) και νέων βενζοδιαζεπινών. Παράλληλα, πάνω από 50 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, όπως διεγερτικές ουσίες, συνθετικά κανναβινοειδή, βενζοδιαζεπίνες, οπιοειδή, παραισθησιογόνα και διασχιστικά, εξακολουθούν να εντοπίζονται για πρώτη φορά στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ. Πρόκειται για ουσίες προερχόμενες από ένα ευρύ φάσμα ειδών ναρκωτικών, οι οποίες δεν ελέγχονται από τη διεθνή νομοθεσία.
Τα αποτελέσματα της χρήσης ναρκωτικών εξαρτώνται κυρίως από τη δόση, τον τρόπο χορήγησης, την προηγούμενη έκθεση στην ουσία και τις προσδοκίες του εκάστοτε χρήστη. Η χρήση τους συνδέεται συχνά με ποικιλία παρενεργειών, όπως ζάλη, κνησμό, αϋπνία, συστολή ή διαστολή της κόρης, διαστολή των υποδόριων αιμοφόρων αγγείων, ναυτία, εμετό και καταστολή της αναπνευστικής λειτουργίας. Ανάμεσα στους κινδύνους της απρόσεκτης ή υπερβολικής χρήσης ναρκωτικών ουσιών συγκαταλέγονται ο αυξανόμενος κίνδυνος μολύνσεων, ασθενειών και θανάτου από υπερβολική δόση, πυώδεις μολύνσεις σε δέρμα, πνεύμονες και εγκέφαλο, ενδοκαρδίτιδα, ηπατίτιδα και AIDS. Συγκεκριμένα, η ιογενής ηπατίτιδα και η προσβολή από τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV) εμφανίζει υψηλό επιπολασμό σε χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ). Όσοι παραμένουν χρονίως προσβληθέντες διατρέχουν, επίσης, κίνδυνο κίρρωσης και καρκίνου και μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους μέσω της ανταλλαγής συνέργων ενέσιμης χρήσης που έρχονται σε επαφή με το αίμα τους.
Προς αντιμετώπιση της προαναφερθείσας πραγματικότητας, το νέο θεματολόγιο-σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά καθορίζει το πολιτικό πλαίσιο μέσα από μια σειρά στρατηγικών προτεραιοτήτων με παράλληλη ανάπτυξη όλων των σχετικών μηχανισμών σε τοπικό, εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Συγκεκριμένα, προβλέπει ενισχυμένα μέτρα ασφαλείας και διάσπαση των αγορών ναρκωτικών, αφενός μέσω της στόχευσης ομάδων οργανωμένου εγκλήματος υψηλού κινδύνου και εγκληματικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ και στις διασυνοριακές αγορές ναρκωτικών και αφετέρου μέσω της παρακολούθησης- σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα- των ψηφιακών διαύλων διανομής ναρκωτικών και της ανάλυσης των απειλών που θέτει η προσβασιμότητα μέσω πλατφόρμων κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογών, διαδικτυακών αγορών και πληρωμών. Προβλέπεται, επίσης, ενίσχυση της πρόληψης για την μείωση της έκθεσης σε ναρκωτικά και προστασία των ευάλωτων ομάδων με μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας ή/και εθισμό, καταστολή των σχετιζόμενων με ναρκωτικά εγκλημάτων και ενημέρωση, μέσω της ευαισθητοποίησης των πολιτών για τις δυσμενές επιπτώσεις των ναρκωτικών. Τέλος, ο τρίτος άξονας αφορά την αντιμετώπιση των βλαβών που συνδέονται με τα ναρκωτικά, την πρόσβαση σε θεραπείες και την αποκατάσταση των χρηστών, καθώς και μια ισόρροπη και ολοκληρωμένη προσέγγιση του προβλήματος της χρήσης ναρκωτικών στις φυλακές. Κεντρικό στόχο αποτελεί η αναγνώριση της οικονομικής ζημίας που οφείλεται στη χρήση ναρκωτικών, η κατανόηση του αντίκτυπου της αγοράς ναρκωτικών και της υποβόσκουσας σχέσης της με τις βιαιοπραγίες, την περιβαλλοντική καταστροφή και την υπονόμευση της χρηστής διακυβέρνησης. Το νέο σχέδιο δράσης θα ισχύσει από το 2021 έως 2025.
ΠΗΓΕΣ
- Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, EU Agenda and Action Plan on Drugs 2021-2025
- Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά: Σημαντικά Ζητήματα
