Της Σοφίας Καμπύλη,
Η πρώην Βόρεια Ροδεσία και νυν Δημοκρατία της Ζάμπια αποτελεί μια χώρα η οποία βρίσκεται σε ένα ψηλό οροπέδιο στη νότια-κεντρική Αφρική. Η ονομασία της χώρας προέρχεται από τον ποταμό Ζαμβέζη. Η Ζάμπια γειτνιάζει με τη Ζιμπάμπουε, την Αγκόλα, την Μποτσουάνα, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Μαλάουι, τη Μοζαμβίκη, τη Ναμίμπια και την Τανζανία. Ο πληθυσμός της χώρας μέχρι στιγμής υπολογίζεται περίπου στα 18,5 εκατομμύρια, ενώ πιο πυκνοκατοικημένη πόλη είναι η Λουσάκα, που αποτελεί και την πρωτεύουσα της χώρας. Η Ζάμπια συμμετέχει τόσο σε διεθνείς οργανισμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όσο και σε περιφερειακούς, όπως η Οικονομική Κοινότητα κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), η Αφρικανική Ένωση (AU) και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης (AfDB). Νόμισμά της είναι το Κουάτσα της Ζάμπια με αναλογία 1 προς 0,041 ευρώ και η Κεντρική Τράπεζα της Ζάμπια έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να εκδίδει χαρτονομίσματα και κέρματα στη χώρα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γλωσσική ποικιλομορφία, καθώς υπάρχουν περίπου 70 διάλεκτοι στη χώρα, με τα αγγλικά αλλά και διάφορες διαλέκτους Bantu να αποτελούν τις δύο επίσημες γλώσσες του κράτους. Τα αγγλικά ως επίσημη γλώσσα αποτελούν κατάλοιπο της βρετανικής αποικιοκρατίας, καθώς το έδαφος της πρώην Βόρειας Ροδεσίας και νυν Ζάμπιας διοικούνταν ως βρετανικό προτεκτοράτο μέχρι και την ίδρυσή της ως ανεξάρτητο κράτος το 1964. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από την ίδρυση της Δημοκρατίας της Ζάμπια είχε πραγματοποιηθεί το 1953 η ένωση της τότε Βόρειας Ροδεσίας (σημερινής Ζάμπια) με τη Νότια Ροδεσία (σημερινή Ζιμπάμπουε) και το Nyasaland (σημερινό Μαλάουι) μετά την αποαποικιοποίηση και των τριών κρατών για να σχηματιστεί η Ομοσπονδία της Ροδεσίας και Nyasaland, εγχείρημα το οποίο ωστόσο απέτυχε και οδήγησε στη διάλυση της ομοσπονδίας μια δεκαετία αργότερα, στις 31 Δεκεμβρίου του 1963.
Το πολίτευμα της χώρας είναι Προεδρική Δημοκρατία, με τον Πρόεδρο να είναι αρχηγός του κράτους και της κυβέρνησης. Τωρινός Πρόεδρος της Ζάμπια είναι ο Edgar Lungu, ενώ κυβερνών κόμμα είναι το Πατριωτικό Μέτωπο (PF), το οποίο επανεκλέχθηκε τον Αύγουστο του 2016 εν μέσω αμφισβητήσεων για την εγκυρότητα της διαδικασίας. Οι εκλογές έδωσαν στον Lungu μια πλήρη πενταετή θητεία έως το 2021. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Προέδρου Lungu αντιμετώπισε εντάσεις, όταν τον Μάρτιο του 2018 υπέστη ψηφοφορία για απόλυση, η οποία απορρίφθηκε από το Κοινοβούλιο. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον Πρόεδρο (εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία για πενταετή θητεία, το πολύ για δύο θητείες), ο οποίος διορίζει επίσης το Υπουργικό Συμβούλιο και τον Αντιπρόεδρο της κυβέρνησής του. Η νομοθετική εξουσία ανατίθεται στο Κοινοβούλιο, το οποίο έχει μόνο ένα τμήμα: την Εθνοσυνέλευση της Ζάμπια. Άλλα κόμματα, πέρα από το Πατριωτικό Μέτωπο, είναι το Κίνημα για την Πολυκομματική Δημοκρατία (MMD) και το Ενωμένο Κόμμα για την Εθνική Ανάπτυξη (UPND), το οποίο ασκεί και την αντιπολίτευση.
Η οικονομία της Ζάμπια παρουσιάζει μια κατά γενική ομολογία αναπτυξιακή πορεία. Σε γενικές γραμμές, η οικονομία της χώρας βασίζεται στον ορυκτό πλούτο, καθώς αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό χαλκού στην Αφρικανική Ήπειρο μετά τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και, ως εκ τούτου, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις τιμές του χαλκού, οι οποίες δημιουργούν τα τρία τέταρτα των εσόδων από τις εξαγωγές. Όπως φαίνεται και στο παραπάνω διάγραμμα, από την ίδρυση της Ζάμπια ως ανεξάρτητο κράτος το 1964 και ύστερα παρατηρείται ανοδική πορεία ως προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας με κάποιες μικρές διακυμάνσεις. Ειδικότερα, από το 2000 και έπειτα έχουμε μια σταθερή αύξηση του ΑΕΠ με γοργούς ρυθμούς. Μολαταύτα, η ανάπτυξη της χώρας έχει επιβραδυνθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της πτώσης της τιμής του χαλκού, αλλά και των συνεπειών της ξηρασίας στη γεωργική και υδροηλεκτρική παραγωγή. Το 2019 η ανάπτυξη έφτασε στο 1,5% του ΑΕΠ έναντι του 4% το 2018. Ένας ακόμη παράγοντας που επηρέασε αρνητικά τις οικονομικές επιδόσεις της Ζάμπια το 2019 είναι και η μείωση των επενδύσεων λόγω της σοβαρής ξηρασίας και η επιβράδυνση της εξορυκτικής δραστηριότητας. Οι προβλέψεις για το 2020 είναι δυσοίωνες, όσον αφορά την οικονομία της Ζάμπια, καθώς η πανδημία του κορωνοϊού έχει καταφέρει σοβαρό πλήγμα στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας, ενώ, σύμφωνα με έκθεση του ΔΝΤ για τις επιπτώσεις της πανδημίας, η αύξηση του ΑΕΠ της Ζάμπια αναμένεται να μειωθεί στο -3,5% το 2020.
Στην οικονομία της Ζάμπια παρατηρείται το εξής παράδοξο: παρότι ο αγροτικός τομέας αντιπροσωπεύει μόλις το 2,6% του ΑΕΠ της χώρας, απασχολεί το 56% του εργατικού δυναμικού. Η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του αγροτικού τομέα, ενώ η χώρα αποτελεί και έναν από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς σπόρων στην Αφρικανική Ήπειρο. Ο βιομηχανικός τομέας εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει το 36,3% του ΑΕΠ και το 11% της απασχόλησης, κυρίως χάρη στους εξορυκτικούς, κατασκευαστικούς και μεταποιητικούς υποτομείς. Οι κυριότερες βιομηχανίες της Ζάμπια περιλαμβάνουν την εξόρυξη και την επεξεργασία χαλκού, την κατασκευή, την εξόρυξη σμαραγδιών, ποτά, τρόφιμα, υφάσματα, χημικά και λιπάσματα. Η ασυμφωνία μεταξύ της απασχόλησης και της συνεισφοράς στο ΑΕΠ εξηγείται ως εξής: η γεωργία απασχολεί πολύ κόσμο και παράγει χαμηλής αξίας προϊόντα, ενώ, από την άλλη, η βιομηχανία απασχολεί λιγότερα άτομα, αλλά τα προϊόντα που παράγει είναι μεγαλύτερης αξίας. Αυτό συμβαίνει στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Συνήθως οι υπηρεσίες με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο ΑΕΠ προέρχονται από τον τριτογενή τομέα.
Από το παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε μια μείωση του πληθωρισμού σε γενικές γραμμές και, ως εκ τούτου, παρουσιάζεται μια σταθερότητα, όσον αφορά την οικονομία της χώρας. Η οικονομική σταθερότητα που αναφέρεται παραπάνω συνιστά έναν από του βασικούς παράγοντες που έχουν καταστήσει τη Ζάμπια πόλο έλξης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, κυρίως την τελευταία δεκαετία. Η έντονη προσέλκυση των επενδύσεων εξηγείται από το γεγονός ότι η χώρα προσφέρει σταθερό φορολογικό και νομικό πλαίσιο που διέπει τον ιδιωτικό τομέα, φορολογικά και λοιπά κίνητρα που αφορούν νέες επενδύσεις, καθώς και πλεονεκτική γεωγραφική θέση. Συγκεκριμένα, το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων του ιδιωτικού τομέα (Private Sector Development Reform Program – PSDRP) και το Millennium Challenge Account (MCA) είναι τα δύο σημαντικότερα προγράμματα μεταρρυθμίσεων της χώρας. Το PSDRP αντιμετωπίζει ζητήματα που σχετίζονται με το κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσω της νομοθεσίας και των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, ενώ το MCA ασχολείται με θέματα που σχετίζονται με τη διαφάνεια και τη σωστή διακυβέρνηση.
Παρόλη την αναπτυξιακή πορεία του κράτους, τα ποσοστά της ανεργίας στη χώρα παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά.
Η εκτίναξη του αριθμού των ανέργων από το 2017 και ύστερα, με τα ποσοστά να βρίσκονται σταθερά πάνω από το 10%, οφείλεται στην περίοδο ξηρασίας, η οποία επέφερε ισχυρό πλήγμα στην οικονομία. Συγκεκριμένα, την τελευταία πενταετία μόνο μια χρονιά σημειώθηκαν βροχοπτώσεις σε φυσιολογικά επίπεδα στη νότια Αφρική. Η ξηρασία, οι κυκλώνες και οι πλημμύρες κατέστρεψαν τις καλλιέργειες. Η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω από την πανδημία του κορωνοϊού, καθώς επλήγη και ο τριτογενής τομέας της χώρας, αυξάνοντας τον αριθμό των ανθρώπων που έμειναν εκτός αγοράς εργασίας.
Η Ζάμπια αποτελεί, σε γενικότερο επίπεδο, μια χώρα με σταθερή αναπτυξιακή πορεία που έχει καταφέρει να καταστεί σταθεροποιητικός πυλώνας στην εγγύς περιοχή.
Ενδεικτικές Πηγές:
- Notretrade (October 2020) Retrieved from here
- Geoffrey J. Williams, (2020 September 8th), Britannica, Retrieved from here
- World Bank, ( 2020, August 13th ), Retrieved from here
- gr, (2019, October 31), Retrieved from here
- Τζιώτη Ζέτα, (2016 January 26th), retrieved from here
