Της Αριάδνης Παναγιώτας Φατσή,
Το κοιμητήριο Pere Lachaise είναι το μεγαλύτερο στο Παρίσι, αλλά και το κοιμητήριο με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στον κόσμο, καθώς συγκεντρώνει περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια επισκεπτών κάθε χρόνο. Ας δούμε, λοιπόν, κάποιες από τις ιστορίες αυτού του ιστορικού κοιμητηρίου και διάσημων προσώπων που έχουν εκεί την τελευταία τους κατοικία, που ίσως πείσουν κι εσάς να επισκεφθείτε το κοιμητήριο, την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στο Παρίσι.
Πριν, όμως, από αυτό, ας δούμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Οι χώροι του νεκροταφείου βρίσκονται στην πλαγιά ενός λόφου, ο οποίος ήταν κάποτε γνωστός ως Champ Evêque, όπου ένας εύπορος έμπορος είχε την κατοικία του τον 15ο αιώνα. Τον 17ο αιώνα, Ιησουίτες κατέλαβαν την οικία και τη μετέτρεψαν σε καταφύγιο για τα μέλη τους. Οι Ιησουίτες μετονόμασαν το λόφο Mont-Louis προς τιμήν του βασιλιά, ο οποίος σύμφωνα με πληροφορίες επισκεπτόταν συχνά την περιοχή σε περιόδους πολιτικής αναταραχής. Οι Ιησουίτες εκδιώχθηκαν από την ιδιοκτησία αυτή στα μέσα του 1760, οπότε και πραγματοποιήθηκε γενική απέλαση του τάγματος από τη Γαλλία.
Τον 18ο αιώνα, ο χώρος για ταφή στο Παρίσι ήταν ιδιαίτερα ακριβός, με αποτέλεσμα να ιδρυθεί ένα νέο δημοτικό νεκροταφείο. Η διάρθρωση του κοιμητηρίου σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Alexandre-Théodore Brongniart και αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον πολεοδόμο Nicolas Frochot. Το κοιμητήριο οφείλει το όνομά του στον πνευματικό του Λουδοβίκου ΙΔ΄, ο οποίος είχε παλαιότερα την κατοικία του στον λόφο, και ονομαζόταν Πατήρ François de La Chaise d’Aix, εν συντομία le Père La Chaise.
Η ύπαρξη του Pere Lachaise, το οποίο δεν είχε ενταχθεί ακόμη στην πόλη του Παρισιού, καθώς τότε ήταν στα προάστια, έπρεπε με κάποιον τρόπο να γίνει γνωστή στους πολίτες. Με αυτόν τον σκοπό, ο Frochot και οι τοπικοί άρχοντες πραγματοποίησαν αναταφές διασήμων στο νέο κοιμητήριο, δίνοντας μεγάλη δημοσιότητα στο γεγονός. Παράλληλα, το Pere Lachaise έγινε ιδιαίτερα γνωστό από τα έργα του Honoré de Balzac, με αποτέλεσμα μέσα σε λίγα χρόνια η ταφή εκεί να είναι ένδειξη πλούτου και κύρους, όπως θα διαπίστωνε κανείς και από την ιδιαίτερα εντυπωσιακή μνημειακή αρχιτεκτονική του κοιμητηρίου.
Η ιστορία του κοιμητηρίου είναι σίγουρα σημαντική, αλλά – ας είμαστε ειλικρινείς-, αυτό που κάνει το Pere Lachaise να προσελκύει το ενδιαφέρον των επισκεπτών πέρα από την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, είναι τα διάσημα πρόσωπα που έχουν ταφεί εκεί και οι ιστορίες τους, που δίνουν στον χώρο μια ιδιαίτερη ενέργεια, καθώς μεγάλο ποσοστό των επισκεπτών πηγαίνουν στους τάφους των αγαπημένων τους ειδώλων φέρνοντας μαζί τους διάφορα αντικείμενα για να αφιερώσουν εκεί.
Οι μεσαιωνικοί εραστές Heloise και Abelard ήταν η πρώτη αναταφή που έγινε το 1817, όταν το νεκροταφείο ήταν ακόμα νέο. Η τελευταία κατοικία αυτού του ζεύγους εραστών, που πρέπει να έζησε κατά τον 12ο αιώνα και μας είναι γνωστό από τις υπέροχες ερωτικές του επιστολές, είναι πόλος έλξης κυρίως για νεαρούς επισκέπτες που πηγαίνουν εκεί για να αναπολήσουν έναν δικό τους έρωτα και φέρουν λουλούδια. Ο τάφος έχει και ενδιαφέρον σε καλλιτεχνικό επίπεδο, καθώς μέσα σε μια μνημειώδη κατασκευή, τα ξαπλωμένα αγάλματα των δύο εραστών κοιμούνται μαζί για πάντα.
Οι ταφές του Molière και του Jean de La Fontaine μεταφέρθηκαν στο Pere Lachaise την ίδια χρονιά, αν και για διάφορους λόγους κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα αν είναι πραγματικά τα οστά τους ή πρόκειται για κενές ταφές. Από την άλλη, ο τάφος του γνωστού μουσικού Frédéric Chopin περιέχει πράγματι το σώμα του, αλλά η καρδιά του είναι θαμμένη στην Πολωνία , διότι ο συνθέτης, ο οποίος είχε τεράστια φοβία μην τυχόν θαφτεί ζωντανός, είχε ζητήσει να αφαιρεθεί η καρδιά του αφού πέθαινε.
Μερικά μικρά γλυκίσματα τύπου madeleines που έχουν τοποθετηθεί στην πέτρα από τους οπαδούς του συγγραφέα είναι μια ένδειξη ότι έχετε φτάσει στον τάφο του Marcel Proust, ενώ ο τάφος του ποιητή Alfred de Musset πλαισιώνεται από μια κλαίουσα ιτιά, που ήταν το αγαπημένο του δέντρο. Αλλού στο νεκροταφείο, ορισμένα μνημεία αποτίουν φόρο τιμής στα θύματα της γαλλικής ιστορίας – ιδίως στο Mur des Fédérés, όπου οι εξεγερμένοι παρατάχθηκαν και πυροβολήθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης της Παρισινής Κομμούνας. Υπάρχουν, επίσης, μνημεία για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, τα οποία συχνά επισκέπτονται Παριζιάνοι αλλά και τουρίστες.
Μια φτερωτή Σφίγγα από πέτρα φυλάει τον τάφο και τα αινίγματα του Ιρλανδού συγγραφέα και ποιητή Oscar Wilde, ο οποίος πέθανε πάμπτωχος στο Παρίσι και τάφηκε στο Pere Lachaise λόγω δωρεάς μιας θαυμάστριας του έργου του. Το γεγονός ότι η ζωή του συγγραφέα καταστράφηκε λόγω της καταδίκης του για ομοφυλοφιλία, αλλά και ότι στον ίδιο τάφο έχουν αποτεθεί οι στάχτες του επιστήθιου φίλου του και διαχειριστή της λογοτεχνικής του παραγωγής Robert Ross, έχουν καταστήσει το μνημείο ένα σύμβολο φιλίας και σεβασμού στα δικαιώματα των μειονοτήτων. Οι επισκέπτες παραδοσιακά πήγαιναν στον τάφο και άφηναν ένα αποτύπωμα του φιλιού τους με κόκκινο κραγιόν, αλλά η διαδικασία καθαρισμού έφθειρε το μνημείο, συνεπώς πρόσφατα προστέθηκε ένα προστατευτικό. Πλέον οι επισκέπτες επισκέπτονται τον τάφο φέροντας ένα άσπρο κρίνο, το αγαπημένο λουλούδι του συγγραφέα.
Ο κατάλογος των διάσημων ανθρώπων με ταραχώδεις ερωτικές ζωές που είναι θαμμένοι στο Père Lachaise περιλαμβάνει και τον Guillaume Apollinaire που βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα μακριά από την ερωμένη του, Marie Laurencin, η οποία θάφτηκε με τα ερωτικά τους γράμματα στην καρδιά της. Στο Pere Lachaise έχει ενταφιαστεί πρόσφατα και η Edith Piaf, με τους θαυμαστές της να πηγαίνουν συχνά εκεί και να φέρουν κεριά και τριαντάφυλλα.
Ο πιο επισκέψιμος με διαφορά τάφος του κοιμητηρίου είναι αυτός του Αμερικανού μουσικού και ποιητή Jim Morrison (The Doors), ο οποίος υπήρξε ένα σύμβολο της εποχής του και πέθανε 27 ετών λόγω υπερβολικής δόσης ναρκωτικών. Οι ορκισμένοι θαυμαστές της μουσικής του αλλά και οι νοσταλγοί της εποχής συρρέουν στον τάφο ιδίως στις 3 Ιουλίου, αφιερώνοντας διάφορα αποδεκτά και μη αντικείμενα, όπως κεριά, μπουκάλια ποτού, ακόμη και ναρκωτικά. Ο τάφος συχνά φυλάσσεται, καθώς συχνά οπαδοί έχουν προβεί σε βανδαλισμούς ή ακόμη και προσπαθήσει να αποσπάσουν τμήματα του τάφου. Ένα ενδιαφέρον σημείο για μας είναι ότι ο τάφος του Morrison φέρει την ελληνική επιγραφή «κατά τον δαίμονα εαυτού», η οποία αναφέρεται στην αντισυμβατική ζωή του καλλιτέχνη.
Αυτά και άλλα πολλά θα δει ο επισκέπτης περπατώντας στις πέτρινες οδούς του Pere Lachaise ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα. Τα αρχιτεκτονικά έργα και έργα γλυπτικής είναι πάμπολλα και αξίζουν σίγουρα την προσοχή μας, αλλά είναι οι ιστορίες του Pere Lachaise που το κάνουν το πιο επισκέψιμο κοιμητήριο του κόσμου. Οι ιστορίες των νεκρών που αποτελούν σύμβολα για εκατομμύρια τουριστών είναι εκείνες που γεμίζουν τον αέρα του κοιμητηρίου με μια αύρα άτυπης λατρείας και τα πέτρινα δρομάκια του με πλήθος επισκεπτών – και αυτό είναι λογικό, γιατί είναι ανθρώπινες και παράλληλα πανανθρώπινες ιστορίες που σημαίνουν κάτι για εμάς.
ΠΗΓΕΣ
- Pere Lachaise Cemetery, Encyclopaedia Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Pere Lachaise: The most hauntingly romantic walk in Paris. Pere Lachaise Guidebook, διαθέσιμο εδώ
- Virtual Pere Lachaise Tour, διαθέσιμο εδώ
