Της Αγγελικής Ευαγγελακοπούλου,
Η Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία βρίσκεται στο επίκεντρο της αφρικανικής ηπείρου με πρωτεύουσα την πόλη Μπανγκούι και γειτονεύει με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό στα νότια, το Σουδάν και το Ανατολικό Σουδάν στα ανατολικά, το Τσαντ στα βόρεια και το Καμερούν στα δυτικά. Η τοποθεσία της χαρακτηρίζεται ηπειρωτική και πεδινή, καθώς δεν βρέχεται από τους ωκεανούς που περιτριγυρίζουν την Αφρική, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως η εδαφική της έκταση είναι αρκετά μικρή σε σχέση με αυτή των γειτονικών της κρατών. Ο πληθυσμός της τις τελευταίες δύο δεκαετίες, από το 1990 έως και σήμερα, γνωρίζει μια συνεχώς αυξητική πορεία και σήμερα ανέρχεται στα 4,666 εκατομμύρια κατοίκους. Το νόμισμα της χώρας είναι το φράγκο της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Παράλληλα, συμμετέχει σε διάφορους οργανισμούς με σκοπό την επίτευξη ευημερίας στην περιοχή, όπως είναι η Οικονομική Κοινότητα των Κεντροαφρικανικών Κρατών με στόχο την αρμονική ανάπτυξη στον εμπορικό τομέα, ο Αφρικανικός Περιφερειακός Οργανισμός Διεθνούς Εμπορίου (African Regional Organisation of the International Trade Union Confederation) με στόχο την ενοποίηση όλων των εμπορικών αφρικανικών σωματείων και η Κοινότητα των Υποσαχάριων και Σαχέλ κρατών με στόχο την παγκόσμια οικονομική ενότητα, η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών.
Πηγή: Britannica.com
Οι επίσημες γλώσσες της χώρας είναι τα γαλλικά και η τοπική διάλεκτος σανγκό. Όπως και τα περισσότερα αφρικανικά κράτη, έτσι και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία είχε πληγεί από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις του Βελγίου και της Γαλλίας. Οι δύο χώρες στα τέλη του 19ου αιώνα βρέθηκαν σε σύγκρουση για το ποια θα υπερισχύσει επί της περιοχής που θα αποτελούσε την Κεντρική Αφρική αργότερα. Εν τέλη, η Γαλλία νίκησε στη διαμάχη και διατήρησε τον έλεγχο της περιοχής μέχρι και τις 13 Αυγούστου του 1960, οπότε και ανακηρύχθηκε η ανεξαρτητοποίησή της και κατ’ επέκταση η δημιουργία της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας.
Όσον αφορά το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι της χώρας, έχει υποφέρει από δύο εμφύλιες διαμάχες ανάμεσα σε εθνοτικές ομάδες, οι οποίες κρίνεται χρήσιμο να αναφερθούν. Αρχικά, ο πρώτος Κεντροαφρικανικός Εμφύλιος ξεκίνησε το 2003 ανάμεσα στον τότε πρόεδρο Φρανσουά Μποζιζέ και στην οργάνωση «Union of Democratic Forces for Unity» αντιστασιακών και επαναστατικών ομάδων που ήθελαν να καταπολεμήσουν την κυβέρνηση. Πέραν των UDFU, συμμετείχαν και άλλα σωματεία επαναστατικού περιεχομένου και παρόμοιας ιδεολογίας στη μάχη κατά της κυβέρνησης. Διήρκεσε μέχρι το 2007, οπότε και φαινομενικά λήφθηκαν ειρηνευτικά μέτρα από την κυβέρνηση για κατάπαυση πυρός και βίας. Το 2012 ξέσπασε εκ νέου δεύτερος εμφύλιος πόλεμος με αφορμή την επανεκλογή του Φρανσουά Μποζιζέ, ο οποίος είχε και στρατιωτικό χαρακτήρα. Αυτή τη φορά εμφανίστηκε μια νέα επαναστατική και στρατιωτική ομάδα στο πολιτικό προσκήνιο, οι Seleka, η οποία κατηγορούσε την κυβέρνηση για άσκηση βίας και καταπάτηση των ειρηνευτικών μέτρων που είχε λάβει τα προηγούμενα χρόνια. Στόχος της ήταν να κινητοποιήσει το πλήθος ενάντια στην κυβέρνηση, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι κατέλαβε αρκετές πόλεις της χώρας ως ένδειξη εναντίωσης. Αν και δεν δήλωνε να έχει θρησκευτικό περιεχόμενο, τα μέλη της προέρχονται κυρίως από το μουσουλμανικό θρησκευτικό κίνημα. Αυτή η τελευταία σύγκρουση έχει πάρει τον τίτλο του «Εμφυλίου Πολέμου της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας» και δεν έχει λήξει μέχρι και σήμερα.
Στον πολιτικό τομέα η χώρα χαρακτηρίζεται ως ημιπροεδρική κοινοβουλευτική δημοκρατία· αυτό σημαίνει πως διοικείται από τον πρωθυπουργό αλλά και τον πρόεδρο, που εκλέγονται από τις εθνικές εκλογές. Σήμερα, πρόεδρος της χώρας είναι ο Φροστέν-Αρσάνζ Τουαντερά, ο οποίος εκλέχθηκε τον Φεβρουάριο του 2016 και είναι ανεξάρτητος από τα πολιτικά κόμματα της χώρας, και πρωθυπυργός ο Φερμέν Ενγκρεμπαντά, ο οποίος διορίστηκε τον Φεβρουάριο του 2019. Στην αντιπολίτευση βρίσκεται ο Ανισέ Ζορζ Ντολογκελέ με το κόμμα της «Ένωσης για Κεντροαφρικανική Ανανέωση», ο οποίος ήταν υποψήφιος στις εκλογές του 2016 και έχασε. Συνεχίζοντας, στην πολιτική πορεία της χώρας συμπεριλαμβάνεται και η συμμετοχή της στην ομάδα πίεσης «Ομάδα ενδιαφέροντος για την κοινή υπηρεσία συντήρησης των πλωτών οδών» σε συνεργασία με το Κονγκό, μέσω της οποίας στόχος είναι η διατήρηση πρόσβασης στις πλωτές διαδρομές για τα δύο κράτη. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία υπογράφηκε από τους υπουργούς μεταφορών των δύο κρατών και έχει ως σκοπό τη διατήρηση εμπορικών διαδρομών για τη διευκόλυνση των εμπορικών ανταλλαγών τους.
Όσον αφορά την οικονομία της, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία δεν θεωρείται αναπτυγμένη χώρα, αφού κατατάσσεται στις τελευταίες χώρες της κλίμακας της παγκόσμιας οικονομίας (162η) και συμμετέχει σε προγράμματα παροχής υποστήριξης από τον ΟΗΕ για επιβίωση φτωχών κρατών. Όπως φαίνεται και παρακάτω, στο τελευταίο επίσημο διάγραμμα, το ΑΕΠ της ανήλθε στα 2.2 δισεκατομμύρια το 2018, ενώ με βάση τελευταία μέτρηση το 2019 το ΑΕΠ ήταν 2.3 δισεκατομμύρια. Ενδεικτικά, το ΑΕΠ της χώρας αποτελεί μόλις το 1.8% του ΑΕΠ της Ελλάδας!
Διάγραμμα ΑΕΠ Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας εκφρασμένο σε αμερικανικά δολάρια για τα έτη 1970-2018. Πηγή: World Bank
Το ΑΕΠ της χώρας φαίνεται να ακολουθεί ασταθή πορεία ανά τα χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, κατά το διάστημα 1970-1990 είχε αυξητική πορεία με εξαίρεση κάποιες διακυμάνσεις κατά το 1980. Ο λόγος που δικαιολογεί τη θετική οικονομική πορεία της τότε είναι η απόκτηση της ανεξαρτησίας της το 1960 και η ενασχόληση με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την πραγμάτωση έργων που θα προκαλούσαν την εξέλιξη της χώρας σε όλους τους τομείς πολιτικής της. Οι κυβερνήσεις μετά το τέλος της αποικιοκρατίας έτειναν προς την εγκαθίδρυση περισσότερο φιλελεύθερων πολιτικών ώστε να αξιοποιούνταν οι πόροι της χώρας και να δημιουργούνταν κάποιοι εμπορικοί δεσμοί μέσω των εξαγωγών τους. Η κεντροαφρικανική οικονομία βασιζόταν (και βασίζεται) στ’ αγροτικά προϊόντα και στην εξαγωγή αυτών· δύο από τα βασικότερα είναι ο καφές και το βαμβάκι. Το ξύλο, επίσης, είναι ένα βασικό υλικό που γίνεται αντικείμενο εμπορίου, διότι είναι μια χώρα πλούσια σε δάση. Βέβαια, όπως όλων των αφρικανικών κρατών, το έδαφός της είναι πλούσιο σε διαμάντια, για τη μεταποίηση και την πώληση των οποίων γίνονται συνεχώς εξορύξεις. Παρ’ όλα αυτά η όποια ανάπτυξη επιτεύχθηκε δεν κρίθηκε ικανή να αυξήσει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων εκεί, διότι στο εσωτερικό της χώρας οι πολιτικές που εφαρμόζονταν ήταν απολυταρχικές, προκαλώντας μεγάλα ποσοστά διαφθοράς και υποβάθμισης της κοινωνίας.
Η δεκαετία του 1990 χαρακτηρίζεται από πτώση και γενικότερα διακυμάνσεις του ΑΕΠ και διατήρησή του σε χαμηλά επίπεδα μέχρι και τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 2000. Μελετώντας την πορεία της χώρας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, παρατηρείται ότι το εσωτερικό της βρισκόταν σε πλήρη απορρύθμιση, με τον πληθυσμό να έχει εναντιωθεί στην κυβέρνηση λόγω των μεγάλων ποσοστών ανεργίας και της έλλειψης κοινωνικής μέριμνας. Ως αποτέλεσμα εμφανίστηκαν στρατιωτικά επαναστατικά κινήματα που άρχισαν να μάχονται για να πλήξουν την κυβέρνηση. Παράλληλα, λόγω των εσωτερικών δυσκολιών και φθορών που προκαλούνταν από τις ομάδες, τα είδη του εμπορίου είχαν πληγεί και η παραγωγή είχε σταματήσει, οδηγώντας σε χαμηλό ποσοστό εξαγωγών.
Συνεχίζοντας, κατά την περίοδο 2005-2010 το ΑΕΠ είχε κυρίως αυξητική πορεία. Η κυβέρνηση που είχε εκλεχθεί το 2003 πραγματοποίησε σωστούς χειρισμούς των κρατικών εσόδων, έλεγχο στις κρατικές δαπάνες και ξεκαθάρισε τα χρέη από τις παλιότερες κυβερνήσεις. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αναγνωρίζοντας τη θετική πορεία, παρείχε δάνειο ελάφρυνσης των χρεών στη χώρα το 2009, με αφορμή την παροχή βοήθειας στα βαθιά χρεωμένα κράτη που αγγίζουν οριακά τη φτώχεια. Γρήγορα, όμως, η θετική πορεία που σημειώθηκε αυτά τα χρόνια έχασε το νόημά της λόγω του εμφυλίου που ξέσπασε στη χώρα το 2012. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, από το 2010 το ΑΕΠ ακολούθησε πτωτική τάση για μερικά χρόνια λόγω της εναντίωσης του λαού στην κυβέρνηση και των προσπαθειών των στρατιωτικών κινημάτων για κατάρριψή της. Η επέμβαση του ΟΗΕ με ειρηνευτικές αποστολές και η στροφή του ενδιαφέροντος στον πολιτικό τομέα και την προσπάθεια επίλυσης των εσωτερικών εμφύλιων συγκρούσεων για επαναφορά της τάξης απομάκρυναν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής από την οικονομική ανάπτυξη. Συμπερασματικά, όσον αφορά την πορεία του ΑΕΠ της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, τα τελευταία δύο χρόνια (2018-2019) παρατηρήθηκε εκ νέου αύξησή του λόγω της συνθήκης ειρήνης που υπογράφηκε από την κυβέρνηση και της απόφασης για αφοσίωση στο εσωτερικό και βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας.
Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ, ο οποίος βρίσκεται στο 3%, σύμφωνα με τελευταία μέτρηση του 2019. Είναι λογικό να παρατηρείται συνεχής αστάθεια ανά τα χρόνια λόγω των καταστάσεων που περιγράψαμε παραπάνω. Η μεταβολή του ΑΕΠ μπορεί από το 5-6% να βρεθεί στο -10%. Οι δύο σημαντικότερες αλλαγές φαίνονται να είναι ανάμεσα στο 1980 με 1985, αφού ο ρυθμός ήταν στο 7% περίπου, πήγε στο -8% και ανήλθε ξανά στο σχεδόν 10%, και μεταξύ 2010 και 2015, καθώς ο ρυθμός από το 5% κατέβηκε στο -37% και σταδιακά ανήλθε στο 1%. Έκτοτε έφτασε στο περίπου 4% το 2015 και παραμένει στα ίδια επίπεδα μέχρι σήμερα. Γενικότερα, οι Ρυθμοί Μεταβολής είναι ένα μέγεθος που παρουσιάζει εκ φύσεως κάποια γενική αστάθεια. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι το εύρος των τιμών που παρουσιάζει μία χώρα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι Ρυθμοί Ανάπτυξης της Δημοκρατίας της Κεντρικής Αφρικής έχουν ένα σχετικά μεγάλο εύρος σε σχέση με τις ανεπτυγμένες χώρες. Επομένως, έχουμε άλλο ένα δείγμα ότι η οικονομία της χώρας παρουσιάζει αστάθεια.
Διάγραμμα ρυθμού ανάπτυξης ΑΕΠ της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας για τα έτη 1965-2018. Πηγή: World Bank
Όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ακολουθεί και αυτό μια έντονα ασταθή πορεία, όπως είναι λογικό. Συγκεκριμένα, μέχρι το 1975 είχε σημειωθεί αύξηση στο εισόδημα των πολιτών δεδομένης της επιτυχούς πορείας της χώρας μετά την αποικιοκρατία. Για τα επόμενα δέκα χρόνια, μέχρι το 1985, είχε καθοδική πορεία, οπότε και αυτή η τάση σταμάτησε, όταν συνέβη μια τεράστια αύξηση που διήρκεσε άλλα 10 χρόνια, μέχρι το 1995. Άλλη μια αστάθεια κλόνισε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μέχρι το 2005, όταν έπεσε κατακόρυφα και πάλι για τα επόμενα δέκα χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, όπως φαίνεται και παρακάτω, το ΑΕΠ διατηρεί μια ανοδική πορεία, πέραν κάποιων εξαιρέσεων, όπως συνέβη κοντά στη χρονιά του 2010. Ο κύριος τομέας απασχόλησης του κεντροαφρικανικού πληθυσμού είναι ο αγροτικός. Γενικά, προσφέρει πάνω από το 50% στο ΑΕΠ της χώρας, ενώ απασχολεί περίπου 60-70% του συνολικού εργατικού δυναμικού της. Κύρια προϊόντα καλλιέργειας είναι τα φρούτα, αλλά και ο καφές με το βαμβάκι. Επίσης, καλλιεργείται πληθώρα ξηρών καρπών. Τα παραπάνω στο σύνολό τους εξάγονται στην υπόλοιπη παγκόσμια αγορά. Ο τομέας της βιομηχανίας καλύπτει το 20% του ΑΕΠ περίπου και αφορά την εξαγωγή μεταλλευμάτων και πετρωμάτων που βρίσκονται στο αφρικανικό έδαφος (κυρίως ουράνιο, μαγγάνιο και σίδηρο). Στην ίδια κατηγορία προϊόντων ανήκουν και τα διαμάντια, που καλύπτουν γενικά τις μισές εξαγωγές ολόκληρης της οικονομίας της χώρας. Τέλος, οι υπηρεσίες καλύπτουν το ποσοστό του 18%, καθώς, λόγω των πολιτικών δυσκολιών στο εσωτερικό της χώρας, δεν δίνεται βάση στην ανάπτυξη των υποδομών της ή άλλων υπηρεσιών, όπως η επικοινωνία.
Διάγραμμα κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας εκφρασμένο σε αμερικανικά δολάρια για τα έτη 1970-2015. Πηγή: World Bank
Ολοκληρώνοντας την οικονομική ανάλυση της χώρας, κρίνεται χρήσιμο να παρατεθεί και το διάγραμμα του πληθωρισμού. Ο πληθωρισμός είναι ένα σημαντικό μέγεθος που συμβάλλει στην κατανόηση της δραστηριότητας μιας χώρας, γιατί ελέγχει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Αναλυτικότερα, προκύπτει από τη μεταβολή των τιμών. Όσο αυξάνονται οι τιμές των αγαθών η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών μειώνεται, εφόσον το εισόδημά τους παραμένει σταθερό. Σύμφωνα με το διάγραμμα, μέχρι το 1995 σημειωνόταν μεγάλη αστάθεια στον πληθωρισμό της χώρας, καθώς από το 2% μπορεί να έφτανε στο 35% (1983-1985). Αυτό δικαιολογείται από τη γενικότερη αστάθεια στη χώρα λόγω της εναλλαγής κυβερνήσεων και των προβλημάτων της διαφθοράς και της ανεργίας. Οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις είναι πιθανό να επεμβαίνουν στις αποφάσεις της Κεντρικής Τράπεζας και να επηρεάζουν την οικονομική πολιτική. Με τον τρόπο αυτό, λοιπόν, μπορεί να χρηματοδοτούν δικά τους χρέη εσωτερικά (δηλαδή με κοπή νομίσματος) ή να δίνουν χρήματα σε διάφορες ομάδες ανθρώπων για ψηφοθηρικούς λόγους. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι, εφόσον η νομισματική πολιτική δεν ασκείται ορθολογικά και «κόβεται» αλόγιστα χρήμα χωρίς αύξηση της παραγωγικότητας, έχουμε μεγάλες πληθωριστικές πιέσεις. Μετά το 2000 ο πληθωρισμός φαίνεται να έχει μια πιο σταθερή πορεία και να ξεπερνά μόνο μία φορά το 10%.
Διάγραμμα ποσοστού πληθωρισμού στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία κατά τα έτη 1965-2018. Πηγή: World Bank
Καταλήγοντας σε ένα γενικό συμπέρασμα για την οικονομία της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι μια χώρα που έχει ζημιωθεί αρκετά σε όλους τους τομείς της πολιτικής της. Μέσω των κυβερνήσεών της προσπαθεί να αντιμετωπίζει τις εσωτερικές συγκρούσεις και να αξιοποιεί τους πόρους που έχει στην κατοχή της με σκοπό την ανάδειξή τους σε αγαθά άξια εξαγωγής. Μέσω της συμμετοχής της σε διεθνείς θεσμούς της παγκόσμιας οικονομίας καταφέρνει να δέχεται βοήθεια και να διορθώνει σταδιακά μερικώς τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Το βασικό πλεονέκτημά της είναι ότι αναγνωρίζει τα στοιχεία που μπορούν να την οδηγήσουν στην ανάπτυξη και τα αξιοποιεί στον βαθμό που μπορεί.
Ενδεικτικές Πηγές:
- Central African Republic – Overview of economy, Retrieved from here
- 7 Political Instability and Growth in the Central African Republic, a Neighbor of the Democratic Republic of the Congo, Retrieved from here
- IMF Survey: Central African Republic’s Reforms Enter Crucial Phase, Retrieved from here
- Inflation, GDP deflator (annual %) – Central African Republic , Retrieved from here
- GDP growth (annual %) – Central African Republic, Retrieved from here
- GDP per capita (current US$) – Central African Republic, Retrieved from here
- Central African Republic Economic Outlook, Retrieved from here
- Central African Republic – Industry, Retrieved from here
- Central African Republic – Exports Of Goods And Services (% Of GDP), Retrieved from here
- Central African Republic – Agriculture, Retrieved from here
