Είσαι πολίτης της ΕΕ; Αυτές είναι οι δυνατότητές σου στη διασυνοριακή κληρονομική διαδοχή

13 Νοεμβρίου, 2020

Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,

Κάθε χρόνο μισό εκατομμύριο οικογένειες εμπλέκονται σε διασυνοριακές υποθέσεις κληρονομικής διαδοχής. Μέχρι προσφάτως, το γεγονός ότι υπήρχαν διαφορετικοί εθνικοί κανόνες καθιστούσε περίπλοκες και δαπανηρές τις υποθέσεις κληρονομικής διαδοχής, όπου εμπλέκονταν περισσότερες από μία χώρα της ΕΕ. Η νέα νομοθεσία της ΕΕ απλοποιεί τις διασυνοριακές υποθέσεις κληρονομικής διαδοχής, αποσαφηνίζοντας ποιας χώρας τα δικαστήρια έχουν δικαιοδοσία να επιληφθούν της κληρονομικής διαδοχής, καθώς και ποιο δίκαιο θα εφαρμόσουν αυτά τα δικαστήρια

Σύμφωνα με το άρθρο 28 ΑΚ: «Οι κληρονομικές σχέσεις διέπονται από το δίκαιο της ιθαγένειας που είχε ο κληρονομούμενος όταν πέθανε». Με τη διάταξη αυτή, υιοθετείται η αρχή της ενότητας, με τον καθορισμό ως εφαρμοστέου για την κληρονομία κινητών και ακινήτων, όπου και αν βρίσκονται αυτά, δικαίου αυτού της ιθαγένειας, που είχε ο κληρονομούμενος κατά το χρόνο θανάτου του, ανεξάρτητα από το χρόνο και τον τρόπο κτήσης της και τον τόπο θανάτου του.

Κατά το άρθρο 21 Ν. 1738/1987: «Έλληνες υπήκοοι, κάτοικοι εξωτερικού επί είκοσι πέντε τουλάχιστο συνεχόμενα χρόνια πριν από τον θάνατό τους, δεν υπόκεινται στους περιορισμούς των περί νομίμου μοίρας και μεριδούχων διατάξεων του ελληνικού νόμου, όσον αφορά τη διάθεση αιτία θανάτου της περιουσίας τους που βρίσκεται στο εξωτερικό. Εφόσον συντρέχει η παραπάνω προϋπόθεση, η μη συμμόρφωση με τις περί νομίμου μοίρας και μεριδούχων διατάξεις δεν επηρεάζει, ως προς την περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό, εκ της αιτίας αυτής, το κύρος των διαθηκών ή άλλων αιτία θανάτου πράξεων διαθέσεως».

Για τους θανάτους που έλαβαν χώρα μετά τις 17 Αυγούστου 2015 εφαρμόζεται ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 4^ης Ιουλίου 2012, 650/2012 σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου (άρθρο 83).

Ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο ο γενικός κανόνας είναι ότι επί κληρονομικής διαδοχής εφαρμόζεται το δίκαιο του κράτους της συνήθους διαμονής του θανούντος κατά το χρόνο θανάτου του. Συγκεκριμένα, δυνάμει του άρθρου 21 του Κανονισμού:

Με την επιφύλαξη τυχόν αντίθετης διάταξης του παρόντος κανονισμού, για το σύνολο της κληρονομίας είναι εφαρμοστέο το δίκαιο του κράτους στο οποίο ο θανών είχε τη συνήθη διαμονή του κατά τον χρόνο του θανάτου.
Αν, κατ’ εξαίρεση, προκύπτει σαφώς από το σύνολο των περιστάσεων της υπόθεσης ότι, κατά το χρόνο του θανάτου, ο θανών είχε προδήλως στενότερους δεσμούς με κράτος άλλο από εκείνο του οποίου το δίκαιο θα εφαρμοζόταν δυνάμει της παραγράφου 1, το εφαρμοστέο κληρονομικό δίκαιο είναι το δίκαιο αυτού του άλλου κράτους.

Χρήζει επισήμανσης ότι στις αιτιολογικές σκέψεις 23 και 24 του Κανονισμού, προσδιορίζεται η έννοια της συνήθους διαμονής ως εξής: «(23) Λαμβανομένης υπόψη της αυξανόμενης κινητικότητας των πολιτών και προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή απονομή της δικαιοσύνης στην Ένωση και η ύπαρξη ουσιαστικού συνδετικού στοιχείου μεταξύ της εκάστοτε κληρονομικής διαδοχής και του κράτους μέλους όπου ασκείται η διεθνής δικαιοδοσία, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να ορίζει ως γενικό συνδετικό παράγοντα για τον προσδιορισμό τόσο της διεθνούς δικαιοδοσίας όσο και του εφαρμοστέου δικαίου τη συνήθη διαμονή του κληρονομουμένου κατά το χρόνο του θανάτου. Για να προσδιορίσει τη συνήθη διαμονή, η αρχή που επιλαμβάνεται της κληρονομικής διαδοχής θα πρέπει να προβεί σε συνολική εκτίμηση των περιστάσεων του βίου του κληρονομουμένου κατά τη διάρκεια των ετών που προηγούνται του θανάτου και κατά το χρόνο του θανάτου, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα σχετικά πραγματικά στοιχεία, ιδίως τη διάρκεια και την κανονικότητα της παρουσίας του κληρονομουμένου στο συγκεκριμένο κράτος καθώς και τις συνθήκες και τους λόγους της παρουσίας αυτής. Η κατ’ αυτόν τον τρόπο προσδιοριζόμενη συνήθης διαμονή θα πρέπει να μαρτυρεί στενό και σταθερό δεσμό με το συγκεκριμένο κράτος, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών στόχων του παρόντος κανονισμού.

(24) Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο καθορισμός της συνήθους διαμονής του κληρονομουμένου θα μπορούσε να αποδειχθεί περίπλοκος. Τέτοια περίπτωση μπορεί να προκύψει ιδίως όταν ο κληρονομούμενος είχε μεταβεί για επαγγελματικούς ή οικονομικούς λόγους στο εξωτερικό για να ζήσει και να εργασθεί εκεί, ενίοτε για πολύ καιρό, αλλά είχε διατηρήσει στενή και σταθερή σχέση με το κράτος καταγωγής του. Στην περίπτωση αυτή, θα μπορεί να θεωρηθεί ότι ο κληρονομούμενος, ανάλογα με τις περιστάσεις, διατηρούσε ακόμα τη συνήθη διαμονή του στο κράτος καταγωγής του, στο οποίο βρισκόταν το επίκεντρο της οικογενειακής και κοινωνικής του ζωής. Μπορεί να προκύψουν άλλες πολύπλοκες περιπτώσεις κατά τις οποίες ο κληρονομούμενος ζούσε εκ περιτροπής σε περισσότερα κράτη ή ακόμη ταξίδευε από κράτος σε κράτος χωρίς μόνιμη εγκατάσταση σε κάποιο εξ αυτών. Εάν ο κληρονομούμενος ήταν υπήκοος ενός από τα κράτη αυτά ή διατηρούσε όλα τα κύρια περιουσιακά του στοιχεία σε ένα από αυτά τα κράτη, η ιθαγένεια ή ο τόπος των περιουσιακών στοιχείων θα μπορεί να αποτελέσει ειδικό παράγοντα κατά τη συνολική εκτίμηση όλων των πραγματικών περιστάσεων».

Επιπλέον, μπορεί να γίνει και επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου από κάποιον ο οποίος θέλει να ρυθμίσει την κληρονομία του προτού αποβιώσει κατά το άρθρο 22 του Κανονισμού: «1. Ένα πρόσωπο δύναται να επιλέξει ως δίκαιο που θα διέπει το σύνολο της κληρονομικής διαδοχής του το δίκαιο του κράτους του οποίου έχει την ιθαγένεια κατά το χρόνο πραγματοποίησης της επιλογής του ή κατά το χρόνο του θανάτου. Ένα πρόσωπο που έχει ιθαγένειες περισσότερων κρατών, μπορεί να επιλέξει το δίκαιο οποιουδήποτε εξ αυτών κατά τη στιγμή που κάνει την επιλογή ή κατά το χρόνο του θανάτου».

Τι καλύπτεται από τη νέα νομοθεσία της ΕΕ; Tα θέματα αστικού δικαίου της κληρονομικής διαδοχής (δικαιούχοι, μεταβίβαση κυριότητας περιουσιακών στοιχείων, δικαιώματα, υποχρεώσεις κ.λπ.), ενώ δεν καλύπτονται τα ζητήματα των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, τα καταπιστεύματα, οι φόροι, οι εταιρείες, τα οποία εξακολουθούν να ρυθμίζονται από το εθνικό δίκαιο.

Τα οφέλη της ευρωπαϊκής νομολογικής εισήγησης είναι αποδεδειγμένα πολλαπλά καθώς εξασφαλίζουν: μεγαλύτερη σαφήνεια -μια διασυνοριακή υπόθεση κληρονομικής διαδοχής διευθετείται πλέον από ένα μόνο δικαστήριο και ένα μόνο δίκαιο εφαρμόζεται σε αυτήν. Οι νέοι κανόνες προσφέρουν ασφάλεια δικαίου και παρέχουν τη δυνατότητα ταχύτερης και ευκολότερης διευθέτησης των διασυνοριακών υποθέσεων κληρονομικής διαδοχής. Επίσης, διευκολύνουν τον προγραμματισμό της κληρονομικής διαδοχής και διευρύνουν τον θεσμό της ελευθερίας του ατομικού προσδιορισμού. Ακόμη, αποτελεί απλούστερη και φθηνότερη διαδικασία είτε πρόκειται για κληρονόμους, κληροδόχους, διαχειριστές της κληρονομιάς ή εκτελεστές διαθήκης, είναι πλέον δυνατό να τεκμηριωθούν τα δικαιώματά και οι εξουσίες τους με το Ευρωπαϊκό Κληρονομητήριο οπουδήποτε. Οι νέοι κανόνες εφαρμόζονται σε όλες τις χώρες της ΕΕ, εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και τη Δανία. Αυτό συνεπάγεται ότι άτομα που διαμένουν σε οποιαδήποτε από αυτές τις τρεις χώρες δεν υπόκεινται στους νέους κανόνες της ΕΕ. Από την άλλη, οι Βρετανοί, Ιρλανδοί και Δανοί πολίτες που διαμένουν σε άλλες χώρες της ΕΕ μπορούν να επωφελούνται από τους νέους κανόνες της ΕΕ.

Είσαι πολίτης της ΕΕ; Αυτές είναι οι δυνατότητές σου στη διασυνοριακή κληρονομική διαδοχή

Πηγές

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΠΟΨΕΙΣ

ΕΚΤΟΣ ΓΡΑΜΜΗΣ

ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Ακολουθήστε μας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΜΑΣ