Της Νίκης Αγγελοπούλου,
Τα reality shows έχουν γίνει εδώ και αρκετά χρόνια βασικό κομμάτι του τηλεοπτικού προγράμματος, τόσο σε παγκόσμια δίκτυα όσο και στην Ελλάδα. Οι διάφορες εκπομπές μπορεί να βασίζονται στο ταλέντο στη μαγειρική, το τραγούδι ή το χορό, το μόντελινγκ, ή ακόμα και σε τίποτα περισσότερο από μια εκρηκτική (και συνήθως αμφιλεγόμενη) προσωπικότητα. Τα επεισόδια τους κατακλύζουν καθημερινά τις οθόνες στιγματίζοντας την τηλεοπτική εμπειρία για τους θεατές και αυξάνοντας τα νούμερα τηλεθέασης και το κέρδος για τους καναλάρχες.
Μία από τις πιο πρόσφατες προσθήκες αποτελεί το αμερικάνικο show “The Bachelor” -στα ελληνικά «Ο εργένης». Στην συγκεκριμένη εκπομπή συμμετέχουν ένας άντρας και είκοσι γυναίκες, οι οποίες «θέλουν να κερδίσουν το μυαλό και την καρδιά του και θα κάνουν τα πάντα για να το πετύχουν!». Δυστυχώς βέβαια «μόνον μία θα καταφέρει να τον κατακτήσει, να δεχτεί το μονόπετρο και να γίνει η γυναίκα της ζωής του». (επίσημη περιγραφή της σειράς https://www.alphatv.gr/show/thebachelor/about_the-bachelor/). Πράγματι οι κοπέλες ζουν όλες μαζί στο ίδιο σπίτι και μέσα από μια σειρά δοκιμασιών, ραντεβού και διεκδικήσεων προσπαθούν να «κατακτήσουν» τον εκάστοτε εργένη. Σε εβδομαδιαία τελετή φεύγει κάθε φορά η κοπέλα που δεν κατάφερε να «κερδίσει την καρδιά» του εκείνη την εβδομάδα και οι τυχερές συνεχίζουν να διαγωνίζονται.
Το reality ήταν πολύ δημοφιλές στην Αμερική με συνεχείς ανανεώσεις για 18 τηλεοπτικές σεζόν, γεγονός που δεν αποτελεί έκπληξη. Το concept της σειράς έχει όλα τα κλασσικά χαρακτηριστικά που κάνουν τέτοιου είδους show επιτυχημένα: Ίντριγκα, ανταγωνισμό, καυγάδες και την σωστή δόση κιτρινισμού. Φυσικά, δίπλα σε αυτά διαφαίνεται καθαρά και η αντικειμενοποίηση όλων των συμμετεχόντων (συμπεριλαμβανομένου και του άνδρα), όπως και η τοξικότητα μιας ανθρώπινης σχέσης, που γίνεται παιχνίδι.
Είναι εύλογο για κάθε άνθρωπο που έχει ερωτευτεί να απορήσει πως γίνεται κάποιος να εκθέτει τον εαυτό του πανελληνίως σε τόσο προσωπικές στιγμές και να ανταγωνίζεται διαρκώς για κάτι τόσο ψυχοφθόρο: την συναισθηματική ανταπόκριση από έναν άλλον άνθρωπο. Φυσικά πολλοί θα συμφωνήσουν ότι οι αντιδράσεις πιθανόν να είναι στημένες, αλλά ξεχνάνε ότι στην οθόνη τους, δεν βλέπουν ηθοποιούς που πληρώνονται για να υποδυθούν ρόλους, αλλά πραγματικούς ανθρώπους. Εν πάση περιπτώσει, είναι αδύνατον να καταλάβουμε πραγματικά τι συμβαίνει πίσω από τις κάμερες, το ποιο σημαντικό είναι να αναρωτηθούμε εμείς, ως τηλεθεατές, τι εκλαμβάνουμε από όλο αυτό;
Είναι ο έρωτας τελικά ανταγωνιστικό παιχνίδι που μπορώ να νικήσω αν πληρώ τις χ προϋποθέσεις; Η δικιά μου επιτυχία συνεπάγεται αυτόματα την αποτυχία κάποιου άλλου στην ευτυχία;
Φυσικά, τέτοιου είδους εκπομπές δεν σκοπεύουν να περάσουν κάποιο φιλοσοφικό μήνυμα, ούτε προσφέρονται για τέτοιου είδους ανάλυση. Η βασική τους λογική κινείται γύρω από την φθηνή διασκέδαση, χωρίς αυτό να αποτελεί απαραίτητα αρνητικό τους στοιχείο. Αρκετοί τηλεθεατές μπορεί να τις επιλέγουν απλά για να χαλαρώσουν, φιλτράροντας αντίστοιχα όποια τοξικά μηνύματα μπορεί να περνάει η εκάστοτε εκπομπή για άλλα πεδία της καθημερινότητάς. Ακόμα και αν ο στόχος τους όμως δεν είναι εκπαιδευτικός, οτιδήποτε εισάγεται τόσο αποφασιστικά στην κοινή πολιτισμική εμπειρία, την διαμορφώνει και (γεγονός ακόμα πιο ανησυχητικό) την αντανακλά. Από αυτήν την άποψη, θεωρώ πως αξίζει κάποιου είδους προβληματισμός και ανάλυση, έστω και αναστοχαστικά, έστω και με χιουμοριστικό χαρακτήρα.
