Της Ματίνας Κανάτα,
Αδιαμφισβήτητα, η γλαφυρή γαλλική πρωτεύουσα είναι γεμάτη αριστουργηματικά κτίρια κυριολεκτικά σε κάθε γωνιά της. Ένα από αυτά είναι το διάσημο και επιβλητικό Παλέ Γκαρνιέ (Palais Garnier), που αποτελεί ένα από τα σύμβολα της πόλης του φωτός. Είναι γνωστό και ως όπερα Γκαρνιέ (Opéra Garnier) ή όπερα του Παρισιού (Opéra de Paris). Ήταν η πρωταρχική λυρική σκηνή στο Παρίσι και έδρα του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού μέχρι το 1989, που άνοιξε τις πύλες της η Opera Bastille στην περιοχή της Βαστίλης. Σήμερα, χρησιμοποιείται, κυρίως, για παραστάσεις μπαλέτου.
Ιστορία
Το 1669 ιδρύεται η “Académie de l’ Opéra” από τον Λουδοβίκο τον 14ο. Έπειτα, η ηγεσία περνά στα χέρια του Ζαν Μπατίστ Λουλί (Jean-Baptiste Lully) και μετονομάζεται σε Académie Royale de Musique, παραμένοντας γνωστή ως Opéra. Η γαλλική και η βιομηχανική επανάσταση δημιουργούν νέα δεδομένα στην Ευρώπη του 19ου αιώνα. Η βιομηχανία και το εμπόριο οδηγούν στην αστικοποίηση της κοινωνίας. Η τέχνη είναι πια προσβάσιμη σε ένα μεγαλύτερο κοινό, ένα κοινό που επιθυμεί μέσα από την τέχνη να ικανοποιήσει παράλληλα τις κοινωνικές του επιδιώξεις. Η ανέγερση του Παλέ Γκαρνιέ γίνεται στο πλαίσιο του σχεδίου ανασυγκρότησης της γαλλικής πρωτεύουσας από τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄. Όλα ξεκινούν το 1861. Το έργο αναλαμβάνει, έπειτα από διαγωνισμό, ο άγνωστος τότε αρχιτέκτονας Σαρλ Γκαρνιέ. Ο αυτοκράτορας διέταξε να καθαριστούν 12.000 τετραγωνικά μέτρα γης στο κέντρο της πόλης, στην τοποθεσία που θα κτιζόταν το θέατρο και ανέθεσε την επίβλεψη του έργου στον πολεοδόμο Βαρόνο Haussmann. Υπήρξαν, όμως, πολλά εμπόδια, που είχαν σαν αποτέλεσμα οι εργασίες για την κατασκευή της Όπερας να διακόπτονται συχνά. Σύντομα, οι εργαζόμενοι διαπίστωσαν ότι η τοποθεσία που είχε επιλεγεί ήταν λανθασμένη, καθώς, κάτω από το έδαφος, υπήρχε μια υπόγεια λίμνη. Η ατελείωτη ροή νερού πάνω στο βαλτώδες έδαφος είχε σαν αποτέλεσμα να χρειαστούν οκτώ μήνες, μέχρι να ολοκληρωθεί η τοποθέτηση των θεμελίων. Τα προβλήματα, όμως, δεν σταμάτησαν εκεί. Η οικονομία της χώρας ήταν τραγική και σύντομα ξέσπασε ο Γαλλογερμανικός πόλεμος (1870) και ο Κομμουνισμός στο Παρίσι (1871). Το έργο ολοκληρώνεται τελικά μετά από 15 χρόνια και τα εγκαίνια πραγματοποιούνται στις 5 Ιανουαρίου 1875.
Αρχιτεκτονική
Ο νεαρός αρχιτέκτονας Σαρλ Γκαρνιέ, όταν κέρδισε το διαγωνισμό για την όπερα, είχε μόλις επιστρέψει από ένα μεγάλο ταξίδι στην Αθήνα και τη Ρώμη. Μαγεμένος από τη χάρη και τη μεγαλοπρέπεια του Παρθενώνα, θέλησε να δημιουργήσει κάτι εμπνευσμένο από αυτόν και να συνδυάσει πολλούς αρχιτεκτονικούς χαρακτήρες στο ίδιο κτίριο. Η συμμετρία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της κάτοψης και των όψεων του κτιρίου. Το επιβλητικό κτίσμα αποτελείται από 17 ορόφους, οι 7 από τους οποίους βρίσκονται κάτω από τη σκηνή. Η κύρια αίθουσα καταλαμβάνει μόλις το 1/5 του μεγέθους του κτιρίου. Το εσωτερικό του κτιρίου αποπνέει έναν αέρα μεγαλοπρέπειας. Στην είσοδο δεσπόζει μία εντυπωσιακή μαρμάρινη σκάλα, εμπνευσμένη από τη σκάλα του Βίκτωρ Λουί στο θέατρο του Μπορντό. Ενδιαφέρον, αποτελεί το γεγονός ότι τα σκαλιά δεν είναι όλα ίδια μεταξύ τους, δίνοντας έτσι μια μοναδική αίσθηση κίνησης στον επισκέπτη. Η οροφή πάνω από τη σκάλα απεικονίζει μυθολογικά και μουσικά θέματα. Η σκάλα οδηγεί σε ένα φουαγιέ, εμπνευσμένο από τα βασιλικά ανάκτορα. Εκεί, οι άνθρωποι μπορούσαν να κάτσουν και να συνομιλήσουν μέχρι να ξεκινήσουν οι παραστάσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου, πως η καλή κοινωνία δεν επισκεπτόταν την όπερα μόνο για να παρακολουθήσει τις παραστάσεις, αλλά κυρίως για να καλλιεργήσει κοινωνικές σχέσεις.
Η κύρια αίθουσα της όπερας διαθέτει χώρο για περίπου 1.900 θεατές και περιλαμβάνει 5 διαζώματα θεωρείων. Στο κέντρο της οροφής κρέμεται ένας εντυπωσιακός κρυστάλλινος πολυέλαιος βάρους 7 τόνων, που σχεδιάστηκε από τον Γκαρνιέ. Από εκεί διοχετεύεται φως σε όλη την αίθουσα. Το 1964, ο Γάλλος υπουργός πολιτισμού André Malraux ανέθεσε στον Ρώσο ζωγράφο Marc Chagall να ζωγραφίσει εκ νέου την οροφή, δίνοντάς της τη μορφή που έχει μέχρι σήμερα. Ο Chagall άντλησε έμπνευση από κλασικά έργα του μπαλέτου και της όπερας.
Το εξωτερικό του ανυπέρβλητου αυτού κτιρίου είναι το ίδιο εντυπωσιακό με το εσωτερικό του. Βασίστηκε στο αρχιτεκτονικό στυλ που ονομάστηκε Beaux-Arts. Είναι διακοσμημένο με περίτεχνες μαρμάρινες ζωοφόρους, κολώνες και αγάλματα, πολλά από τα οποία είναι εμπνευσμένα από θεότητες της ελληνικής μυθολογίας. Στις κορυφές των δύο γωνιακών τμημάτων της πρόσοψης είναι τοποθετημένα δύο επιχρυσωμένα συμπλέγματα γλυπτών, η Αρμονία (Harmony) και η Ποίηση (Poetry). Το Παλέ Γκαρνιέ αποτέλεσε αρχιτεκτονικό πρότυπο για πολλά θέατρα που χτίστηκαν αργότερα σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για ένα κτίριο που χαρακτηρίζεται από αυτοκρατορικό μεγαλείο. Ο ίδιος, μάλιστα, ο αρχιτέκτονας, όταν ρωτήθηκε από την αυτοκράτειρα Ευγενία, σύζυγο του Ναπολέοντα, για το αρχιτεκτονικό στυλ του κτιρίου, απάντησε «στυλ Ναπολεόν Τρουά» (Ναπολέοντος Γ΄). Αντιφατικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι, την εποχή της δημιουργίας της, η όπερα είχε χαρακτηριστεί ως αξιοσημείωτη στην απλότητά της, τη σαφήνεια και τη λογική της.
Η Βιβλιοθήκη-Μουσείο της όπερας
Το κτίριο διαθέτει δύο πλαϊνές πτέρυγες, η μία από τις οποίες δημιουργήθηκε σαν είσοδος για τον αυτοκράτορα και η άλλη για το κοινό. Ο Ναπολέων Γ΄, όμως, απεβίωσε, πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή και έτσι στην πτέρυγα αυτή στεγάζεται η βιβλιοθήκη-μουσείο της όπερας. Εκεί διατηρούνται σημαντικές πηγές για την αρχιτεκτονική του κτιρίου, τα σκηνικά των έργων, τα κοστούμια και τα έργα που ανέβαιναν επί 3 αιώνες από την Ακαδημία Μουσικής και Χορού. Η τρέχουσα διαμόρφωση της βιβλιοθήκης-μουσείου έγινε το 1991 και περιλαμβάνει αναγνωστήριο, προσωρινές εκθέσεις και μόνιμες συλλογές.
Το φάντασμα της όπερας
Τελικά τι, στ’ αλήθεια, απέγινε με τη λίμνη στα θεμέλια της όπερας; Ο ήχος του νερού που περνάει κάτω από το κτίριο δημιούργησε το θρύλο του φαντάσματος. Ο Gaston Leroux, Γάλλος συγγραφέας, μεγαλώνοντας στη γαλλική πρωτεύουσα άκουγε διάφορες ιστορίες και μύθους που τον ενέπνευσαν. Έμπλεξε τον μύθο με την πραγματικότητα με ένα τρόπο μοναδικό και δημιούργησε μία από τις πιο διάσημες ιστορίες αγάπης όλων των εποχών: Το Φάντασμα της Όπερας. Το 1896 έπεσε ένα αντίβαρο από τον μεγάλο πολυέλαιο της κεντρικής αίθουσας, σκοτώνοντας έναν από τους εργάτες. Το γεγονός αυτό στάθηκε ως αφορμή για μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές του μυθιστορήματος: το φάντασμα σκοτώνει με τον ίδιο τρόπο ένα από τα μέλη του ακροατηρίου, ώστε να απαγάγει την Christine φυγαδεύοντας την στα υπόγεια κελάρια. Η όπερα του Παρισιού επιβιώνει μέχρι σήμερα με την ίδια μορφή που περιγράφεται στο μυθιστόρημα. Ο ίδιος ο Leroux, μάλιστα, υποστήριζε σε όλη τη ζωή του ότι το φάντασμα δεν είναι μύθος, αλλά αληθινό.
Εάν ποτέ βρεθείτε στη γαλλική πρωτεύουσα, αξίζει σίγουρα να επισκεφτείτε την Όπερα Γκαρνιέ και να παρακολουθήσετε μία παράσταση. Η μεγαλοπρέπεια, η λαμπρότητα και το μυστήριο, που αποπνέει ο χώρος, ταξιδεύουν τον επισκέπτη νοερά στο χρόνο και τον κάνουν να αισθάνεται σαν ήρωας του μυθιστορήματος του Leroux. Εξάλλου, ποιος είπε ότι η φαντασία δεν δανείζεται στοιχεία από την πραγματικότητα;
ΠΗΓΕΣ
- Όταν οι τέχνες σμίγουν: η όπερα του Παρισιού, διαθέσιμο εδώ
- Οπερά Γκαρνιέ, toptraveler.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παλέ Γκαρνιέ : η όπερα του Παρισιού, goparis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορική όπερα του Παρισιού, tar.gr, διαθέσιμο εδώ
