Της Τερψιχόρης Κουδούνα,
Η γοητεία των αξέχαστων 90’s δεν θα μπορούσε να μην φέρει στο φως φωνές, αρτίστες, καλλιτέχνες της θεατρικής και μουσικής σκηνής, ποικίλους ζωγράφους με ρηξικέλευθες ιδέες που θα καταδεικνύονταν τόσο μέσα από τα έργα τους όσο και από τις επιλογές που θα καθόριζαν έως και μία απροσδιόριστη και «άγνωστη» ποικιλοτρόπως στάση ζωής. Έτσι, λοιπόν, εμφανίστηκε στο καλλιτεχνικό –streetart, θα λέγε κανείς– προσκήνιο ο «Bansky», ένας καλλιτέχνης street-art, πολιτικός ακτιβιστής αλλά και σκηνοθέτης ταινιών, με έργα κυρίως και σχεδόν σατιρικά, αλλά και με την ξεχωριστή τεχνική «στένσιλ», να σχολιάζει ζητήματα πολιτικής και κουλτούρας σε έναν συνδυασμό graffiti και απαράμιλλου κοινωνικοπολιτικού και black χιούμορ.
Τα έργα του έχουν διαδεχθεί πόλεις και γέφυρες παγκοσμίως, υποδηλώνοντας κάποια «αναρχία» και κάνοντας τη φαντασμαγορική αρχή από τη Bristol underground, σε συνεργασία καλλιτεχνών και μουσικών. Ενώ ο ίδιος επιμένει στο ότι ενεπνεύσθη από τον καλλιτέχνη «3D» από τους «Massive Attack», πολλοί έχουν θεωρήσει πως ο Bansky επηρεάστηκε από τον «Blek Le Rat», καθώς διακρίνονται από παρόμοιο στυλ. Ο ομώνυμος καλλιτέχνης αρνείται κατηγορηματικά την ενδεχόμενη αλλά και την ήδη πολυσυζητημένη πώληση των graffiti έργων του, το κέρδος των οποίων σε μορφή δημοπρασίας θα μπορούσε να αγγίξει αρκετά εκατομμύρια λίρες.
Το γεγονός που καθιστά τον καλλιτέχνη αυτόν ιδιαίτερο και εξεζητημένο είναι πως, παρά τη μεγάλη απήχηση των έργων του, που κοσμούν τοίχους κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας και ορισμένων μουσείων, τις φιγούρες που εθεάθησαν στο παριζιάνικο Espace Lafaayette- Drouot, όλες οι πτυχές της προσωπικότητάς του, της δημιουργίας του και των αληθινών στοιχείων του παραμένουν από προσωπική επιλογή με ένα μεγάλο ερωτηματικό. Τα σχέδια, τα χρώματα, οι σκέψεις και οι σκιαγραφημένες του λέξεις μπορεί να αποτελούν μεν καλλιτεχνικό και σύγχρονο κομψοτέχνημα με δεκάδες ερμηνείες και πολιτικές απαντήσεις, αποτελεί δε ένα μυστήριο της σύγχρονης τέχνης για το ποιος πραγματικά, φερόμενος το όνομα Bansky, επηρεάζει τον παλμό της εποχής και μεταδίδει ηχηρά μηνύματα, όντας απών ως προς τις συνεντεύξεις, τις μεγάλες εμφανίσεις, τις «πρώτες» ερμηνείες και του φωτός της καθημερινότητας.
Θα ταύτιζε κανείς το «αόρατο-βοηθητικό χέρι» με έναν «αόρατο καλλιτέχνη» που θα μπορούσε μακράν να συζητηθεί, με αφορμή την προσφορά ενός σκάφους για τη διάσωση μεταναστών στη Μεσόγειο από τη Βόρεια Αφρική, στο οποίο το βασικό χρώμα που χρησιμοποίησε ήταν το ροζ με μεγάλα γράμματα να φωνάζουν «ΔΙΑΣΩΣΗ»; Το πλοίο ονομάστηκε «Louise Michel», όνομα Γαλλίδας αναρχικής του 19ου αιώνα και στην επιφάνειά του σκιαγραφήθηκε ένα κορίτσι να κρατά μια καρδιά και να φορά ένα σωσίβιο γιλέκο. Με 10 ακτιβιστές επιβάτες, 200 μετανάστες και καπετάνισσα τη Γερμανίδα Πία Κλεμπ το πλοίο ταξίδεψε κανονικά και μετέπειτα ο Bansky ζήτησε από τη Γερμανίδα να το αγοράσει με τα χρήματα που αποκόμισε από τα έργα του πρώτου που σχετίζονταν με την προσφυγική κρίση.
Στην ερώτηση ποιος τελικά είναι ο Bansky σαφής απάντηση δεν έχει βρεθεί, καθώς τόσο οι άνθρωποι από τους οποίους περιστοιχίζεται και προωθούν το καλλιτεχνικό «είναι» του όσο και ο ίδιος διαμέσου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προφυλάσσουν σε βάθος την ανωνυμία του με τον καλούμενο ως Bansky να σημειώνει: «Δεν θέλω να αποκαλύψω ποιος είμαι. Υπάρχουν πολλοί μυστηριώδεις μαλάκες εκεί έξω που θα προσπαθήσουν να βάλουν το βρώμικο πρόσωπό τους στο πρόσωπό μου». Ωστόσο, μέσα σε αυτό το γνωστικό κενό, αποκαλύφθηκε το 2017 -και ενδεχομένως να ισχύει- από έναν φίλο του καλλιτέχνη, τον Άγγλο DJ Golgie, πως το μικρό του όνομα είναι Ρομπ, με αποτέλεσμα πολλοί να τον ταυτίσουν με τον Ρόμπερτ Ντε Νάχα, τραγουδιστή των Massive Attack, κάτι το οποίο διαψεύστηκε. Συγκεκριμένα, ο φίλος του αγνώστου καλλιτέχνη είπε: «Αν πάρουμε ένα μεγάλο γράμμα και το βάλουμε σ’ ένα μπλουζάκι και το υπογράψουμε ως Banksy, αυτό διατίθεται. Μπορούμε να το πουλήσουμε. Χωρίς να θέλουμε να σεβαστούμε τον Ρομπ».
Από την άλλη πλευρά, αν κανείς λάβει λογικά υπόψη του τις «συμπτώσεις» και συσχετίσει την εξαφάνιση από επάγγελμα και φίλους του Ρόμπιν Γκούνινχμαν, γιου ενός διευθυντή από το Μπρίστολ, που από νεαρή ηλικία (γυμνασίου) έδειχνε να ασχολείται και να διαπρέπει στα graffiti, θα μπορούσε να θεωρήσει αυτή την πιθανότητα περισσότερο πιθανή να αγγίζει την πραγματικότητα. Όπως προαναφέρθηκε, ο Bansky έχει πολλάκις θεωρηθεί αναρχικός, ιδίως από την αστυνομία, όμως πλέον λόγω της μεγάλης αρέσκειας και αναγνωρισιμότητας του ίδιου και των έργων του τα τελευταία θεωρούνται πολιτιστική κληρονομιά και προστατεύονται νομικά, σε σημείο που αστυνόμοι στο Παρίσι έψαχναν πυρετωδώς να βρουν το έργο The Sad Girl, το οποίο είχε κλαπεί και προηγουμένως ξεριζωθεί.
Αξίζει να σημειωθεί πως η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο ακόμη «άγνωστος καλλιτέχνης», “Exit through the Gift Shop”, που στην Ελλάδα έχει μεταφραστεί ως «Η Τέχνη του δρόμου», προβλήθηκε στον κινηματογράφο Σαντάνς το 2010, ενώ το 2011 προτάθηκε ως το καλύτερο ντοκιμαντέρ και το 2014 του χάρισε στα Webby Awards το βραβείο του προσώπου της χρονιάς.
Μέχρι τώρα πολλά φεστιβάλ και συγκεντρώσεις έχουν διεξαχθεί, τιμώντας τα έργα του καλλιτέχνη, με σκοπό να γνωστοποιήσουν τα έργα του σε αποχαυνωμένες κοινωνίες (Τεχνόπολη, και τα κέρδη θα δίνονταν στη Διεθνή Αμνηστία, υπό την αιγίδα του κέντρου μελέτης του εγκλήματος), ενώ ταυτόχρονα έχουν γίνει και προσπάθειες δημοπρασίας (Ηλιοτρόπια, Βαν Γκογκ). Η οικονομική παρείσφρηση δεν θα μπορούσε να μην έχει τουλάχιστον ζητηθεί σε έργα που αποτελούνται από πολιτισμική στάση, πολιτιστική κουλτούρα και στοχασμό που αντανακλά τη σημερινή κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα από ένα πρόσωπο. Ο πρώτος καταζητούμενος εικαστικός καλλιτέχνης με μηνύματα εύστοχα, απρόβλεπτα και καυστικά έχει οικειοθελώς κάνει την καλλιτεχνική εμφάνισή του στο Μάντσεστερ, το Λονδίνο, το Λίβερπουλ, τη Νέα Ορλεάνη, την εμπόλεμη Παλαιστίνη, μέχρι και στη Νέα Υόρκη το 2013, που μέσα από το project «Better than In» καθημερινά βρισκόταν σε διαφορετικό σημείο της πόλης με σκοπό να προκαλέσει τους Νεοϋορκέζους, όπως και τελικά κατάφερε. Πριν το «Don’t believe the hype» και με την επακόλουθη αντίδραση του δημάρχου της Νέας Υόρκης κατέληξε ο νούμερο 1 εικαστικός καταζητούμενος σε όλον τον κόσμο… Μέχρι και graffiti για την παγκόσμια πανδημία έφτιαξε, έξω από γνωστό νοσοκομείο του εξωτερικού…
Και έτσι γεννάται το ερώτημα: είναι η σύγχρονη τέχνη υποτιμημένη, υπερτιμημένη, πουλημένη με τάσεις υποκουλτούρας ή κρύβεται και μέσα σε συνδυασμούς της καθημερινότητας, σε όμορφες οπτικές γωνίες, σκιαγραφημένες σκέψεις που καταγράφονται; Αγοράζεται η τέχνη, οι δημιουργοί και οι ιδέες τους, αναπαράγονται τα δημιουργήματα, πρόκειται για παρθενογένεση, προσαρμογή ή μήπως δεν έχει αγκιστρωθεί εντελώς και τα graffiti είναι το ενιμότερο είδος τέχνης; Πάντως ο ονόματι Bansky υπογραμμίζει: «το γκραφίτι είναι ένα από τα λίγα εργαλεία που έχετε, όταν στην πραγματικότητα δεν έχετε τίποτα».
ΠΗΓΕΣ
- https://esquire.com.gr/culture/9453/to-neo-gkrafiti-tou-banksy-enantia-ston-koronoio
- https://www.thetoc.gr/politismos/article/talantouxos-kbanksy-poios-einai-o-kallitexnis—fantasma/
- https://www.ant1news.gr/eidiseis/article/578064/banksy-agorase-ploio-gia-diasosi-metanaston-sti-mesogeio
