Του Τάσου Μοσχονά,
Με τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου να αποτελούν παρελθόν, μια νέα ημέρα ξημερώνει στις Η.Π.Α., με (κατά πάσα πιθανότητα τη στιγμή της συγγραφής του κειμένου) τον Joe Biden στην Προεδρία. Η φυγή του Donald Trump από τον Λευκό Οίκο, όμως, δεν προμηνύεται ομαλή, με τον Πρόεδρο να προσπαθεί να δημιουργήσει κλίμα πόλωσης σχετικά με την ίδια τη νομιμότητα των εκλογών και δη της πολυάριθμης επιστολικής ψήφου.
Οι νομικές ενέργειες στις οποίες απειλεί να προβεί, για να σταματήσει την καταμέτρηση των ψήφων στις κρίσιμες πολιτείες-κλειδιά, είναι ενδεικτικές μιας ανασφάλειας, σχετικά με τις πιθανότητές του να παραμείνει στον Λευκό Οίκο. Οι συγκυρίες προ των εκλογών τού επέτρεψαν να μπορέσει να χτίσει μια δικαστική αμυντική γραμμή, που, ακόμα και σε περίπτωση που δεν εκλεγεί, θα διασφάλιζε πως η χώρα θα κινούντο σε συντηρητική κατεύθυνση για πολλές ακόμα δεκαετίες.
Όλα ξεκίνησαν από τον θάνατο της δημοφιλούς δικάστριας του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Supreme Court) των Η.Π.Α., Ruth Bader Ginsburg, τον Σεπτέμβριο. Η Ginsburg ήταν μια μεγάλη δικαστική μορφή του προοδευτικού χώρου, που προάσπισε τα ανθρώπινα δικαιώματα και επέκτεινε την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών, της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και των πάσης φύσεως μειονοτήτων. Όπως είθισται, ένας θάνατος ή παραίτηση δικαστού του Ανωτάτου Δικαστηρίου ακολουθείται από ανάλογη πρόταση του εκάστοτε Προέδρου για κάλυψη της θέσης, που έμεινε κενή. Η μονιμότητα των Δικαστών, ο διορισμός από τον Πρόεδρο, αλλά και οι περιορισμένες θέσεις στο δικαστήριο, όπως είναι φυσικό, καθιστούν τη διαδικασία έντονα πολιτικά φορτισμένη.
Εδώ μπαίνει στο προσκήνιο και η Amy Coney Barrett, η επίσημη πρόταση του Donald Trump για τη θέση της Ginsburg στο Supreme Court. Ο Trump στάθηκε τυχερός, μιας και επί θητείας του μπόρεσε να καλύψει με τη στήριξη του Κογκρέσου τις θέσεις δύο δικαστών, μετά τον θάνατο του δικαστή Antonin Scalia το 2015 και την παραίτηση του Anthony Kennedy το 2018. Ο θάνατος της Ginsburg δύο μήνες πριν τις εκλογές, όμως, έφερε στην επιφάνεια ένα καίριο ζήτημα. Έχει την εξουσία ο Πρόεδρος, με τις εκλογές προ των πυλών, να διορίσει δικαστή ή θα έπρεπε να περιμένει την ετυμηγορία του λαού;
Οι περισσότεροι Πρόεδροι ίσως επέλεγαν το δεύτερο. Αλλά ο Donald Trump δεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Ευθύς αμέσως κίνησε τις διαδικασίες για την επιλογή της Amy Coney Barrett, 48χρονης ομοσπονδιακής δικάστριας από την Indiana. Τι σημαίνει η επιλογή Barrett σε αυτό το χρονικό σημείο, όμως, για το Aνώτατο Δικαστήριο, αλλά και για την πολιτική κατεύθυνση της χώρας στο διηνεκές;
H Barrett, γεννημένη στη Νέα Ορλεάνη, είναι μια διακεκριμένη νομικός συντηρητικής κατεύθυνσης. Βαθιά θρησκευόμενη, έχει δηλώσει επανειλημμένα τη σημασία της πίστης της στη διαμόρφωση των απόψεών της, ενώ διατηρεί και διδακτική έδρα στο καθολικό Πανεπιστήμιο του Notre-Dame στην Indiana. Στο λυκαυγές της καριέρας της μαθήτευσε δίπλα στον ανώτατο δικαστή Scalia και υιοθέτησε την αρχή, που πρέσβευε, της αυθεντικότητας του κειμένου (originalism) κατά την ερμηνεία του νόμου. Η αρχή αυτή προασπίζει πως, κατά την ερμηνεία του νομικού κειμένου και των δικαστικών αποφάσεων του Supreme Court, με ισχύ δεδικασμένου, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν οι συνθήκες, τα ήθη και η βούληση του νομοθέτη και του λαού κατά την περίοδο σύνταξής τους. Αυτό σημαίνει πως νεότερες εξελίξεις ή ερμηνείες με νεωτερικό ή προοδευτικό χαρακτήρα δεν θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν, παρά μόνο αυστηρά το κείμενο και τα χαρακτηριστικά της εποχής από την οποία προέρχεται. Η ιστορία έχει δείξει πως όσοι δικαστές τάσσονται με αυτό το κίνημα τείνουν να έχουν παραδοσιακά συντηρητική κατεύθυνση.
Το έργο της στο Ομοσπονδιακό Εφετείο επιβεβαιώνει πως πρόκειται για μια άκρως συντηρητική δικάστρια, με πολλαπλές ετυμηγορίες της να ενισχύουν το δικαίωμα της οπλοκατοχής, ενώ έχει αντισταθεί σθεναρά στο κατοχυρωμένο δικαίωμα των αμβλώσεων. Ήταν προφανές, λοιπόν, πως η κριτική που θα λάμβανε στην ακρόαση της Γερουσίας για την επιλογή της θα ήταν δριμεία από τους Δημοκρατικούς. Προηγηθείσης της ανακοίνωσης της υποψηφιότητάς της στον Λευκό Οίκο, που αποτέλεσε επιβεβαιωμένα ένα γεγονός-πηγή κορωνοϊού, στο οποίο πιθανότατα νόσησε και ο Αμερικανός Πρόεδρος, η ακρόαση και η επικείμενη ψηφοφορία έδωσε την ευκαιρία στους Δημοκρατικούς να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Κατά την ακρόαση, η υποψήφια Αντιπρόεδρος Kamala Harris τόνισε πως η βιαστική διαδικασία για την επιλογή της Barrett μόνο σκοπό έχει να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του Προέδρου και όχι του Αμερικανικού λαού, ενώ η επιφανής Γερουσιαστής της Minnesota, Amy Klobuchar, χαρακτήρισε την όλη ακρόαση ως ένα αστείο. Τόνισε πως είναι πρωτοφανές πως ο Πρόεδρος, μέσα σε λίγες ημέρες, μπόρεσε να στήσει μια πολύπλοκη ακροαματική διαδικασία, ενώ δεν έχει υποβάλλει για μήνες στο Κογκρέσο πλάνο με ανακουφιστικά μέτρα για την προστασία των πολιτών από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Ο Γερουσιαστής του Delaware, Chris Coons, εστίασε περισσότερο στο ακαδημαϊκό της έργο και στην κριτική που έχει ασκήσει στο Affordable Care Act του Barack Obama, που παρείχε δυνατότητα ασφάλισης και δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης σε εκατομμύρια πρώην ανασφάλιστους. Οι αντίστοιχοι Ρεπουμπλικανοί Γερουσιαστές, εν αντιθέσει, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να πείσουν πως η υποψηφιότητά της ήταν ρηξικέλευθη και δικαιωματική.
Η στάση της Barrett σε ολόκληρη τη διαδικασία ήταν αυτή της αποφυγής απάντησης στην πλειονότητα των ερωτήσεων. Επικαλούμενη τη δικαστική της ιδιότητα και το καθήκον αμεροληψίας, αρκετές φορές δεν απάντησε στις έντονα πολιτικές ερωτήσεις, με την αιτιολογία πως δεν είναι προδιατεθειμένη για κανένα θέμα, ούτε έχει υποσχεθεί στον Πρόεδρο ή σε κανέναν πως θα ακολουθήσει κάποια συγκεκριμένη άποψη. Πολύ προσεκτική στα λόγια της, εξαιτίας και της τεταμένης πολιτικής ατμόσφαιρας, λόγω των εκλογών, τόνισε πως βασικός άξονας των ετυμηγοριών της θα είναι η βούληση του Αμερικανικού λαού. Ακόμα και με μια τέτοια ουδέτερη τοποθέτηση, όμως, δεν παύουν να ανακύπτουν ερωτήματα. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε με την Barrett να εκλέγεται μόνο από τους Ρεπουμπλικανούς Γερουσιαστές, που είχαν την πλειοψηφία στην Επιτροπή, και τους Δημοκρατικούς να μποϊκοτάρουν την ψηφοφορία με την αποχή τους.
Η επόμενη μέρα
Μετά την επιτυχή υποψηφιότητα Barrett και την ορκωμοσία της στα τέλη Οκτωβρίου, το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. βρίσκεται πια σε αναλογία 6-3 αναφορικά με τα συντηρητικά και τα προοδευτικά μέλη, με την ψήφο της Barrett να κρίνεται ίσως καθοριστική για την τελική ετυμηγορία των υποθέσεων. Αντίθετα με την ισορροπία, που επικρατούσε ανάμεσα στα ρεύματα τα προηγούμενα έτη, το Δικαστήριο αναμένεται να διατηρήσει αυτή την πλειοψηφία για δεκαετίες, μιας και οι δικαστές είναι κατά κανόνα μόνιμοι. Αυτό σημαίνει πως ακόμα και αν οι Δημοκρατικοί κυβερνήσουν με τον Joe Biden τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ίσως έχουν να αντιμετωπίσουν ένα εχθρικό Ανώτατο δικαστήριο.
Δεδικασμένα ετών, όπως το ιστορικό Roe v. Wade του 1973, που καθιέρωσε το δικαίωμα στις αμβλώσεις, ίσως αποτελέσουν το μήλον της έριδος, με πιθανές αντίθετες αποφάσεις που θα τα ανατρέψουν, ενώ το Δικαστήριο εικάζεται από πολλούς πως θα επιχειρήσει να θέσει όριο στο ποσό που μπορεί να διαθέσει η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος για την αναχαίτιση φαινομένων, όπως η κλιματική αλλαγή, υπονομεύοντας την παγκόσμια προσπάθεια, που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια.
Το πρόβλημα, όμως, με την υποψηφιότητα Barrett δεν σχετίζονται τόσο με την ίδια. Άλλωστε, έχει γνωστοποιήσει πολλάκις τις απόψεις της και φαίνεται πως θα διατηρήσει μια γενικώς μετριοπαθώς συντηρητική στάση στο δικαστήριο. Η καταστρατήγηση, όμως, της προεδρικής εξουσίας όσον αφορά το διορισμό δικαστών θα είναι, όπως φαίνεται, η αληθινή συντηρητική παρακαταθήκη του Donald Trump για το μέλλον. Ο Αμερικανός Πρόεδρος μπορεί να χάσει τις φετινές εκλογές, αλλά έχει διορίσει πάνω από 250 συντηρητικούς δικαστές σε ολόκληρη τη χώρα, σε τοπικό και ομοσπονδιακό επίπεδο. Οι δικαστές αυτοί θα παραμείνουν στο πόστο τους για χρόνια και θα επηρεάσουν σημαντικά μέσω της νομολογίας τις μελλοντικές εξελίξεις ανεξαρτήτως κυβερνώντων, αποτελώντας ένα συντηρητικό ανάχωμα σε οποιαδήποτε προσπάθεια προοδευτικής εξέλιξης.
Ο Πρόεδρος Trump έχει δείξει αρκετές φορές πως δεν τον ενδιαφέρει το πολιτικό κόστος, ακόμα και με τις εκλογές προ των πυλών. Δυστυχώς, πάτησε πάνω στον θάνατο μιας θρυλικής δικάστριας, μιας εμβληματικής μορφής για τα δικαιώματα των γυναικών, για να διορίσει ίσως μια εκ διαμέτρου αντίθετη υποψήφια. Ένα “middle finger” στο σύστημα που του έδωσε την εξουσία; Μια επίδειξη δύναμης πριν την αποχώρησή του από την πολιτική σκηνή; Κανείς δεν θα μάθει ποτέ, όμως οι επιπτώσεις σίγουρα θα «ακουστούν» σε ένα πολιτικό μέλλον, στο οποίο ο ίδιος δεν θα είναι παρών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Amy Coney Barrett: Who is Trump’s Supreme Court pick, BBC
- Highlights from Amy Coney Barrett’s Supreme Court confirmation hearing – Day 1, PBS NewsHour (on youtube)
- Highlights from Amy Coney Barrett’s Supreme Court confirmation hearing – Day 3, PBS NewsHour (on youtube)
- Legal scholars react to Amy Coney Barrett’s confirmation hearing, PBS NewsHour (on youtube)
- Barrett’s record: A conservative who would push Supreme Court to the right, The New York Times
