Του Θεόφιλου Νούση,
Ο Ηλίας Τσιριμώκος γεννήθηκε στη Λαμία και ήταν γιος του Ιωάννη Τσιριμώκου. Καταγόταν από παλιά πολιτική οικογένεια της Φθιώτιδας και ήταν εγγονός του Δημητρίου Τσιριμώκου. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συμπλήρωσε τις σπουδές του στις οικονομικές και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, άρχισε να εργάζεται ως δικηγόρος στην Αθήνα.
Ακολουθώντας την πολιτική παράδοση της οικογένειας, ο Ηλίας Τσιριμώκος, εξελέγη στις εκλογές του 1936 βουλευτής Φθιώτιδας με την υποστήριξη του Κόμματος των Φιλελευθέρων, γεγονός που σηματοδότησε την αρχή της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας ορίστηκε εισηγητής διατάξεων περί ατομικών ελευθεριών στην επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος. Υπήρξε από τους πρώτους που αντιτάχθηκαν στη δικτατορία Μεταξά.
Την περίοδο της Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ιδρύοντας μαζί με τον Αλέξανδρο Σβώλο την «Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας», όπου μαζί με το ΚΚΕ, το ΣΚΕ (Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος) και το ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος) δημιούργησαν, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941, το ΕΑΜ της κεντρικής επιτροπής του οποίου υπήρξε μέλος, όπως και της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης). Το 1943, εκπροσωπώντας το ΕΑΜ, έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις με την εξόριστη κυβέρνηση Τσουδερού στο Κάιρο. Το 1944 ανέλαβε υπουργός Εθνικής Οικονομίας στην κυβέρνηση Εθνικής Ένωσης και Απελευθέρωσης του Γ. Παπανδρέου (τις περιόδους 2 Σεπτεμβρίου μέχρι 18 Οκτωβρίου και από 23 Οκτωβρίου μέχρι 2 Δεκεμβρίου του 1944).
Μετά τη λήξη της σύγκρουσης στα Δεκεμβριανά, ο Τσιριμώκος ήταν μέλος της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην Συμφωνία της Βάρκιζας. Τότε, εμπιστευτικά είχε ενημερώσει τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό για τους όρους που θα έθετε η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ και δεσμεύτηκε να ψηφίσει εναντίον των επιδιώξεων του ΚΚΕ, αν ήταν αναγκαίο. Η στάση του Τσιριμώκου επικρίνεται ως σκοτεινή από τη πλευρά του ΚΚΕ, ενώ οι Βρετανοί το θεώρησαν σύμπτωμα ιδιαίτερα αφελούς ανθρώπου. Μια κίνηση που έως και σήμερα θεωρείται ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη.
Μετά τον εμφύλιο, ο Τσιριμώκος, μαζί με τον Αλέξανδρο Σβώλο ίδρυσαν νέο κόμμα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα-Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΣΚ-ΕΛΔ), στο οποίο κατά την περίοδο 1945-1953 διετέλεσε γενικός γραμματέας. Το κόμμα έκανε αποχή στις εκλογές του 1946, την οποία τακτική και μετεμφυλιακά εξακολουθούσε να θεωρεί ως σωστή. Ενώ συμμετείχε λίγους μήνες μετά στο δημοψήφισμα του 1946 υποστηρίζοντας την κατάργηση της μοναρχίας. Με αυτό το κόμμα εξελέγη βουλευτής Αθηνών στις εκλογές του 1950. Στις εκλογές του 1958 επανεξελέγη βουλευτής Αθηνών ως ανεξάρτητος συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ. Την ίδια περίοδο ίδρυσε τη Δημοκρατική Ένωση και ως πρόεδρος αυτής συμμετείχε στην ίδρυση της Ενώσεως Κέντρου το 1961. Έτσι με την Ε.Κ. εξελέγη βουλευτής το 1961, το 1963 και το 1964. Διετέλεσε επίσης Πρόεδρος της Βουλής (17 Δεκεμβρίου 1963) μέχρι τον Ιανουάριο του 1965, οπότε ανέλαβε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Ο διορισμός του αυτός, λόγω του αριστερού παρελθόντος του, προκάλεσε την έκδηλη ανησυχία της αμερικανικής πρεσβείας και των ανακτόρων. Παρ’ όλα αυτά, μετά από σειρά συναντήσεών του με στελέχη της αμερικάνικης πρεσβείας, η στάση αυτή μεταβλήθηκε, ενώ σε αμερικανικά έγγραφα χαρακτηρίζεται ως «οπορτουνιστής».
Μετά την παραίτηση του Γ. Παπανδρέου (15 Ιουλίου 1965) και ενώ αρχικά είχε ταχθεί στο πλευρό του Γέρου της Δημοκρατίας αρνούμενος ακόμη και ψήφο εμπιστοσύνης στη κυβέρνηση του Γ. Αθανασιάδη-Νόβα (Αύγουστος 1965), όλως αιφνιδίως, λίγες μέρες μετά, αποχώρησε από την Ε.Κ. και με πρόταση του παραιτηθέντος Γ. Αθανασιάδη-Νόβα, στην διερευνητική εντολή του βασιλιά Κωνσταντίνου Β’ (κατά το τότε ισχύον Σύνταγμα) προσήλθε στα Ανάκτορα και αποδέχθηκε εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης, (στις 19 Αυγούστου 1965), πλην όμως και αυτή δεν έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή με συνέπεια να παραιτηθεί.
Η φιλοδοξία ήταν ένα κίνητρο στην αποδοχή της πρότασης σχηματισμού κυβέρνησης: «Ήταν ένας παλαίμαχος, αξιόλογος βαριά άρρωστος πολιτικός που έβλεπε μια ζωή αγώνων να τελειώνει χωρίς την υπέρτατη επίστεψη που νόμιζε ότι έβρισκε με το πρωθυπουργικό αξίωμα». Στις 20 Αυγούστου ορκίζεται και το ίδιο βράδυ σημειώνονται επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ανδρέα Παπανδρέου, ο αρχηγός ΓΕΣ του πρότεινε την επιβολή στρατιωτικού νόμου, αλλά εκείνος απάντησε: Όταν ο λαός είναι ξεσηκωμένος δεν δαμάζεται με δικτατορίες. Ακολούθησε η κυβέρνηση Στεφανόπουλου (Σεπτέμβριος 1965), στην οποία συμμετείχε αναλαμβάνοντας αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών.
Ο Ηλίας Τσιριμώκος απεβίωσε στην Αθήνα το 1968 σε ηλικία 61 ετών. Κόρη του είναι η πρώην βουλευτής της ΝΔ Τζούλια Τσιριμώκου – Πιμπλή. Υπήρξε, καθ’ όλη την πολιτική του σταδιοδρομία, ίσως από τους πιο αμφισβητούμενους πολιτικούς της χώρας μας, καθώς πληθώρα ενεργειών και αποφάσεών του, προκαλούσαν αρχικά μεγάλες αντιδράσεις, τόσο στο πολιτικό γίγνεσθαι όσο και στο λαό. Πάντοτε όμως οι αντιδράσεις αυτές κατάφερναν να καταλαγιάσουν και να προσπελασθούν στη συνέχεια με κάποιο τρόπο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Τσιριμώκος δεν υπήρξε από τους πιο «σταθερούς» πολιτικούς που έχουν περάσει από την πολιτική ιστορία της Ελλάδος.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η Δημοκρατία στην Ελλάδα, Ηλίας Τσιριμώκος, 1955
- Αλέξανδρος Σβώλος, Ηλίας Τσιριμώκος, 1962
- «Ο Ηλίας Τσιριμώκος και η πορεία του σοσιαλισμού 1945-1967», Γιώργος Λεονταρίτης, εκδόσεις «Προσκήνιο» 2002
ΠΗΓΕΣ
- Θανάσης Διαμαντόπουλος. Κώστας Μητσοτάκης. Πολιτική βιογραφία (1961-1974): Από τον Ανένδοτο στη Δικτατορία. Β. Παπαζήση
- Αντώνης Μακρυδημήτρης (2000). Οι υπουργοί των εξωτερικών της Ελλάδας 1829-2000. Αθήνα: Καστανιώτης. σελ. 104
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 58. σελ. 247.
- Δημήτρης Παραλίκας ταξ/ρχος ε.α. (1979). Συνωμοσίες. Αθήνα. σελίδες 333–334
