Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,
Φτάνοντας στο λιμάνι της Μυτιλήνης, ο επισκέπτης αντικρίζει ένα άγαλμα το οποίο σίγουρα θα μοιάζει οικείο. Πρόκειται για το άγαλμα της ελευθερίας που ανεγέρθηκε το 1930 προς τιμήν των υπέρ πατρίδος πεσόντων για την ελευθερία της Λέσβου μεταξύ του 1912-1922. Πώς, όμως, επήλθε η περιβόητη απελευθέρωση;
Η νήσος Λέσβος βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο, μία ανάσα από τα μικρασιατικά παράλια και εγγύς των στενών των Δαρδανελίων. Ως εκ τούτου, η στρατηγική της θέση την έχει καταστήσει πολλάκις «μήλον της έριδος» για διάφορους αντιμαχόμενους ανά τους αιώνες. Η μακραίωνη Οθωμανική διοίκηση της Λέσβου θα ξεκινήσει το 1462, όταν ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής θα καταλάβει το νησί και θα καταλύσει την εκατονταετή κυριαρχία της Γενοβέζικης οικογένειας των Γατελούζων (Gattilusi). Στο διάστημα των τετρακοσίων περίπου χρόνων που θα παρέλθουν, έως ότου το νησί απελευθερωθεί, η Λέσβος θα γνωρίσει οικονομική και πολιτιστική άνθηση, κυρίως τον 19ο αιώνα.
8η Νοεμβρίου 1912
Με την έκρηξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου τον Οκτώβριο του 1912 σύσσωμος ο ελληνικός πληθυσμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανέμενε τη λύτρωσή του. Η Λέσβος αποτελούσε το μεγαλύτερο νησί που βρισκόταν υπό οθωμανική κυριαρχία και, σαφώς, αυτό εμψύχωνε τον αμιγώς ελληνικό πληθυσμό του νησιού. Ωστόσο, η εγγύτητα της Λέσβου με τα παράλια καθυστέρησε την πολυπόθητη απελευθέρωση. Το πρωί της 8ης Νοεμβρίου ο ελληνικός στόλος, αποτελούμενος από τα θωρηκτά «Γεώργιος Αβέρωφ», «Σπέτσαι», «Ύδρα», «Ψαρά», τα αντιτορπιλικά «Ιέραξ», «Βέλος», «Νίκη» και «Ασπίς», τα τορπιλοβόλα «12» και «14», το τορπιλοφόρο «Κανάρης» και το μεταγωγικό «Πέλοψ» προσέγγισε το λιμάνι της Μυτιλήνης και απέστειλε αντιπροσωπεία με λέμβο προκειμένου να μεταφέρει τον πολιτικό και στρατιωτικό διοικητή της νήσου στη ναυαρχίδα του στόλου. Στη ναυαρχίδα μετέβη μόνο ο πολιτικός διοικητής, συνοδευόμενος από τον Δήμαρχο και τον Μητροπολίτη της πόλεως της Μυτιλήνης. Ο αρχηγός του στόλου, Υποναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, ζήτησε από τον διοικητή την παράδοση της νήσου. Ο διοικητής δεν έφερε αντίρρηση, ωστόσο, ζήτησε εικοσιτετράωρη προθεσμία για να συνεννοηθεί με τον στρατιωτικό διοικητή και να λάβει οδηγίες από την κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης. Ο Κουντουριώτης, αρνούμενος την παράκληση αυτή, έδωσε προθεσμία μέχρι την 11η π.μ. για να του γνωστοποιήσει ο διοικητής την απόφαση περί παράδοσης της πόλης. Πριν το πέρας της προθεσμίας επέβησαν στη ναυαρχίδα τα ανωτέρω πρόσωπα, συνοδευόμενα και από τον Βαλή του Αρχιπελάγους και την προξενική αρχή της πόλης. Ο Βαλής αρχικά ζήτησε την άδεια του Υποναυάρχου να χρησιμοποιηθεί ξένο πλοίο για να μεταφέρει τις Οθωμανικές αρχές και τον στρατό, με πλήρη οπλισμό, στη Σμύρνη χωρίς να παραδοθούν στην ελληνική ηγεσία, εγκαταλείποντας εντούτοις το νησί σε ελληνικά χέρια.
Στην άρνηση της πρώτης πρότασης από τον Κουντουριώτη, ο Βαλής ζήτησε να του δοθεί άδεια για να επικοινωνήσει με την κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη. Όταν ο Κουντουριώτης απέρριψε και αυτή την πρόταση, ο Βαλής ζήτησε τρίωρη προθεσμία προκειμένου οι τουρκικές δυνάμεις να απομακρυνθούν από την πόλη της Μυτιλήνης στα ενδότερα του νησιού. Ο Κουντουριώτης έδωσε με παραινέσεις των προξένων προθεσμία 1,5 ώρας. Έτσι, στις 12:30 μ.μ. της 8ης Νοεμβρίου, ναυτικό άγημα εισήλθε στη Μυτιλήνη και ύψωσε την ελληνική σημαία στο διοικητήριο της πόλης. Ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την πόλη μέσα σε φρενίτιδα ενθουσιασμού από τους κατοίκους, εντελώς αναίμακτα. Ταυτοχρόνως, τέθηκε ως πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής της νήσου ο Κωνσταντίνος Μελάς, αδελφός του ήρωα μακεδονομάχου Παύλου Μελά.
Η Επόμενη Μέρα
Με την αποβίβαση των ελληνικών δυνάμεων στη Μυτιλήνη -1096 στρατιώτες Πεζικού υπό τον Ταγματάρχη Μανουσάκη και 300 περίπου πεζοναύτες του αγήματος του Μελά- τα νέα διαδόθηκαν ταχύτατα και σε άλλες πόλεις του νησιού. Τη 10η Νοεμβρίου ελληνικό άγημα απελευθέρωσε το Πλωμάρι. Σύντομα, λοιπές πόλεις και χωριά της ανατολικής Λέσβου απελευθερώθηκαν χωρίς ιδιαίτερες αναταραχές. Ωστόσο, η κεντρική και δυτική Λέσβος παρέμεναν ακόμη υπό τουρκική διοίκηση. Ο οθωμανικός στρατός που είχε οπισθοχωρήσει προς το εσωτερικό του νησιού είχε οχυρωθεί στο ορεινό τουρκικό χωριό του Κλαπάδου, στην ευρύτερη περιοχή του Λαφιώνα, στο βορειοδυτικό μέρος του νησιού. Το τουρκικό σώμα αποτελείτο από περίπου 2.000 άνδρες και χρησιμοποιούσε ως κέντρο ανεφοδιασμού την πόλη του Μολύβου (Μήθημνα) στα βορειοδυτικά του νησιού.
Η Μάχη του Κλαπάδου
Ο ελληνικός στρατός, διαθέτοντας μόλις 1.400 περίπου άνδρες, δεν ήταν σε θέση να αναμετρηθεί με τον αντίστοιχο οθωμανικό. Έπειτα από την αποστολή ενισχύσεων που κατέστησε τη συνολική ελληνική παρουσία στο νησί σε 3.175 άντρες (συμπεριλαμβανομένης και της «Λεσβιακής Φάλαγγας» δύναμης 210 ανδρών), αποφασίστηκε, στις 2 Δεκεμβρίου, η εξόρμηση προς Κλαπάδο για να αντιμετωπιστεί ο τουρκικός στρατός. Η ελληνική δύναμη, υπό τον Αντισυνταγματάρχη πεζικού Απολλόδωρο Συρμακέζη, ξεκινά τις επιθετικές της ενέργειες προς το τουρκικό στρατόπεδο την 6η Δεκεμβρίου, με τη συνδρομή πυροβολικού και κανονιοβολισμούς από τα ελληνικά πλοία που βρίσκονταν στον κόλπο της Πέτρας. Ο καταιγισμός πυρών προς τους Τούρκους συνεχίστηκε μέχρι και την 8η Δεκεμβρίου, οπότε και συνομολογήθηκε το Πρωτόκολλο Παραδόσεως στον λόφο Πετσοφά, πέριξ του Κλαπάδου. Στο πρωτόκολλο, μεταξύ άλλων, αναφερόταν ότι όλοι οι Τούρκοι αξιωματικοί θα αφήνονταν ελεύθεροι και θα τους επιτρεπόταν να διατηρήσουν τα ξίφη τους. Ακόμη, άπαντες Τούρκοι στρατιώτες στο νησί θα θεωρούνταν αιχμάλωτοι πολέμου και θα κρατούνταν στο κάστρο της Μυτιλήνης υπό την προστασία και τις δαπάνες της ελληνικής κυβέρνησης.
Μέχρι και τις 24 Δεκεμβρίου, οπότε απελευθερώθηκε η Ανεμώτια, όλες οι τουρκικές δυνάμεις στο νησί είχαν κατατροπωθεί. Οι απώλειες των ελληνικών δυνάμεων ήταν 1 αξιωματικός (ο έφεδρος αξιωματικός Ιωάννης Μενουδάκος από τη Μάνη) και 8 οπλίτες νεκροί, 1 αξιωματικός και 80 οπλίτες τραυματίες. Η απελευθέρωση, όμως, δεν αποτέλεσε και τη νομική λήξη της διαμάχης για την επικυριαρχία πάνω στο νησί, καθότι η επίσημη ένωση του νησιού με την Ελλάδα κατοχυρώθηκε πολύ αργότερα με τη Συνθήκη της Λοζάνης το 1923.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Καραγιάννης Βαγγέλης, Μολινός Στρατής, Μυτιλήνη 1912, Εκδόσεις «Μύθος» 2012
- Kalloninews.gr, 8 Δεκεμβρίου, Η Μάχη του Κλαπάδου, Διαθέσιμο εδώ
