Του Οδυσσέα Βλαχονικολού,
Η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών (Κ-Μ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) είναι ο θεμέλιος λίθος για την δημιουργία της. Δεν μπορεί να νοηθεί ευρωπαϊκή ολοκλήρωση χωρίς την απαραίτητη αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών. Η ευρωπαϊκή συνοχή αμφισβητείται κάθε φορά που συγκρούονται τα συμφέροντα μεταξύ των μελών και δεν είναι λίγες οι φορές που η ΕΕ έχει βρεθεί σε μία παρόμοια κατάσταση.
Από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι οι σχέσεις Γερμανίας και Τουρκίας που θίγουν τα ελληνικά συμφέροντα. Ειδικότερα, φέτος εγκρίθηκαν εξαγωγές όπλων ύψους 22,8 εκατ. ευρώ προς την Τουρκία σύμφωνα με την απάντηση της γερμανικής κυβέρνησης, σε ερώτηση που τέθηκε από το γερμανικό Die Linke (η αριστερά) σχετικά με την περίπτωση της χρήσης των γερμανικών όπλων στον πόλεμο μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Η Τουρκία, για να καθησυχάσει τους Γερμανούς, ανέφερε ότι οι εξοπλισμοί αυτοί αφορούν κυρίως υποβρύχια, επομένως δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο με την Συρία. Ευτυχώς, γιατί η Τουρκία δεν έχει κάποιον γείτονα με θαλάσσια σύνορα.
Τα γεωπολιτικά αυτά συμφέροντα γίνονται αντιληπτά και από την στάση της Γερμανίδας καγκελαρίου σε σχέση με τον πρόεδρο Μακρόν. Η κ. Μέρκελ κρατάει πιο ήπιους τόνους στα μηνύματα κατά της Τουρκίας, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος μαίνεται κατά του Τούρκου προέδρου. Στο τραπέζι, λοιπόν, της ευρωπαϊκής οικογένειας οι δύο πιο ισχυρές χώρες έχουν διαφορετικούς ρόλους, με αποτέλεσμα να θίγεται η συνοχή και η αλληλεγγύη μεταξύ των μελών. Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει όσες αρμοδιότητες απαιτούνται, ώστε να ασκήσει πολιτική, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκεί πίεση με ισχυρά μηνύματα υπέρ της Ελλάδας.
Ακόμη ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι οι διαφωνίες των Κ-Μ στην περίοδο της καραντίνας σχετικά με το ευρωομόλογο. Τα αντιμαχόμενα μέρη ήταν οι χώρες του Νότου, Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία που υποστήριζαν την δημιουργία ενός ομολόγου με εγγύηση τις οικονομίες όλων των χωρών. Από την άλλη πλευρά, οι χώρες του Βορρά, Φινλανδία, Σουηδία, Ολλανδία, Δανία, Αυστρία που υποστήριζαν ότι η λύση του ευρωομολόγου δεν είναι εφικτή, καθώς η αξιοπιστία των χωρών του Νότου είναι μικρή. Πάλι αντικρουόμενα συμφέροντα που δοκίμασαν την ευρωπαϊκή συνοχή.
Τελικώς, η συζήτηση για το ευρωομόλογο μεταφέρθηκε προς το μέλλον και συμφώνησαν στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές, επωφελούμενη από την υψηλή πιστοληπτική της ικανότητα και τα σχετικά χαμηλά επιτόκια δανεισμού σε σύγκριση με αρκετά κράτη-μέλη. Το σχέδιο της Επιτροπής προέβλεπε τη διανομή 390 δισ. ευρώ μέσω επιχορηγήσεων, ενώ 360 δισ. ευρώ μέσω χαμηλότοκων δανείων στα Κ-Μ της ΕΕ.
Πέρα από το έλλειμμα αλληλεγγύης μεταξύ των Κ-Μ, υπάρχουν παραδείγματα έμπρακτης αλληλεγγύης. Ρουμάνοι γιατροί προσφέρθηκαν να περιθάλψουν ασθενείς στην Ιταλία την περίοδο του πρώτου κύματος του κορωνοϊού. Χώρες εντός της ΕΕ προγραμμάτισαν επαναπατρισμούς πολιτών μεταξύ των κρατών μελών. Γάλλοι ασθενείς νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομεία του Λουξεμβούργου. H υιοθέτηση της αρχής της αλληλεγγύης, με πρωταγωνίστρια τη καγκελάριο Μέρκελ, στα θέματα μεταναστευτικών ροών, που διευκόλυνε εκατομμύρια μεταναστών προσφύγων το 2015 να διαμοιραστούν σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Διαβάζοντας τέτοια παραδείγματα είναι κατανοητό ότι υπάρχουν περιθώρια ενίσχυσης της αλληλεγγύης, αρκεί να βρούμε αυτόν τον συνδετικό κρίκο στο πρόβλημα. Αυτός ο συνδετικός κρίκος ίσως είναι η θεσμική ανασυγκρότηση, με στόχο την ισχυροποίηση των υπερεθνικών οργάνων.
Ένα ευρωπαϊκό σύστημα υγείας θα μπορούσε να ανταποκριθεί πολύ καλύτερα σε μία μελλοντική πανδημία, αφού οι οικονομίες μεταξύ των Κ-Μ συνδέονται, με αποτέλεσμα να καταρρέει η οικονομία μιας χώρας από το lockdown μιας άλλης. Ένας ευρωπαίος επίτροπος οικονομίας, αρμόδιος για την χάραξη της μακροοικονομικής πολιτικής της Ένωσης με γνώμονα το συμφέρον όλης της ένωσης, θα αφαιρούσε αρμοδιότητες από το Συμβούλιο των Υπουργών που δημιουργεί εντάσεις μεταξύ των εθνικών συμφερόντων. Τέλος, είναι αναγκαίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να λάβει περισσότερες αρμοδιότητες, όπως η δυνατότητα νομοθετικής πρωτοβουλίας και όχι απλά γνωμοδότησης ή επικύρωσης.
