Του Νίκου Παπάζογλου,
Οι πόλεμοι στη Δύση είχαν απογυμνώσει τα σύνορα του Δούναβη και παραλύσει την αμυντική δύναμη της αυτοκρατορίας απέναντι στους Πέρσες. Ήδη από την εποχή του Αναστασίου του Α΄ (491-518) είχαν πέσει στα χέρια των Περσών οι πόλεις, Μαρτυρόπολις, Θεοδοσιούπολις, Αμισός και Νίσιβις, δηλαδή η συνοριακή γραμμή μεταξύ Βυζαντινής και Περσικής αυτοκρατορίας. Από αυτό ήταν φανερό ότι η βυζαντινή αυτοκρατορία, είχε να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο και οργανωμένο κράτος με πόρους ανάλογους με τους δικούς της.
Έτσι και στα χρόνια του Ιουστινιανού, το ανατολικό σύνορο στο ύψος του βορρά διέσχιζε το υψίπεδα της Αρμενίας. Η περιοχή αυτή ήταν ένα είδος ενδιάμεσης ζώνης, τον έλεγχο της οποίας διεκδικούσαν Πέρσες και Ρωμαίοι, χωρίς κανέναν να κατορθώσει να επιβληθεί.
Νοτιότερα της συνοριακής γραμμής, η τρίτη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας, η Αντιόχεια βρισκόταν εκτεθειμένη κοντά στο στρατιωτικό σύνορο και στην έρημο.
Πολεμικές επιχειρήσεις χωρίς αποφασιστική έκβαση διεξάγονται από χρόνια μεταξύ Περσών και Βυζαντίου. Οι πρώτες προσπάθειες για ειρήνη έγιναν το 527 με την αποστολή βυζαντινής πρεσβείας στους Πέρσες, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Το 528 ο Σίττας, σύζυγος της αδερφής της βασίλισσας Θεοδώρας, διορίσθηκε στρατηγός της Αρμενίας. Ο Σίττας αντιμετώπισε μια περσική επίθεση στη Θεοδοσιούπολη (τη μεγαλύτερη πόλη της Αρμενίας) με επιτυχία. Αντίστοιχα κι ο στρατηγός Βελισάριος ανταποκρίθηκε επιτυχώς στην υπεράσπιση του οχυρού της Δάρας (βόρεια της Μεσοποταμίας) το 529. Το επόμενο έτος, ο βασιλιάς των Περσών Καβάδης προσπαθεί πάλι για την κατάληψη του οχυρού, αλλά για μια ακόμη φορά, ο Βελισάριος ανέδειξε τη στρατηγική του υπεροχή.
Το 531 όμως, μια μεγάλη περσική στρατιά πέρασε τον Ευφράτη και προήλασε στη Συρία μέχρι την οχυρωματική πόλη Γαββουλών κοντά στη Χαλκηδόνα, όπου ο Βελισάριος δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει την επέλαση και αντικαταστάθηκε από τον Σίττα, ο οποίος κι έστειλε ενισχύσεις στην Αντιόχεια.
Αιφνίδια το Σεπτέμβριο το 531 πεθαίνει ο βασιλιάς Καβάδης και το θρόνο αναλαμβάνει ο γιος και διάδοχος του Χοσρόης ο Α΄ ο Ανουσιρβάν (σημαίνει αθάνατη ψυχή) (531-579).
Το Σεπτέμβριο του επόμενου έτους υπογράφηκε ειρήνη που ονομάστηκε «απέραντος» ή «αιώνια», γιατί δεν είχε προσδιορισθεί η χρονική της διάρκεια. Και οι δύο πλευρές προχώρησαν σε παραχωρήσεις κυρίως οχυρωματικών πόλεων. Από τη συνθήκη αυτή το αποτέλεσμα ήταν, η περσική κυριαρχία να αναγνωριστεί στο βασίλειο της Ιβηρίας (σημ. Γεωργία), ενώ η Λαζική (δίπλα στην Ιβηρία) θα ανήκε στις βυζαντινές κτήσεις. Η ειρήνη έκλεισε με πληρωμή υπέρογκου ποσού (11.000 λίτρα) σε χρυσό στους Πέρσες για την προάσπιση των «Καυκάσιων πυλών» από τις νομαδικές φυλές της περιοχής, που έκαναν επιδρομές σε βυζαντινές κτήσεις.
Το 540 όμως ο Χοσρόης παραβίασε την αιώνα ειρήνη, εισέβαλε στη Συρία, κατέστρεψε την Αντιόχεια και προχώρησε ως τις μεσογειακές ακτές. Η άλωση και η λεηλασία της Αντιόχειας συνοδεύτηκαν με μεγάλες καταστροφές, αφού τα βυζαντινά στρατεύματα απέφυγαν οποιαδήποτε πολεμική σύγκρουση. Ο Ιουστινιανός κατέβαλλε μεγάλα ποσά για την αποκατάσταση των καταστροφών, αλλά το κύρος της πόλης είχε ήδη εξασθενήσει, όπως και το φρόνημα των κατοίκων της, οι οποίοι παρουσίαζαν και βαθιά θρησκευτική διάσπαση μεταξύ τους.
Στο βορρά οι Πέρσες ερήμωσαν την Αρμενία και την Ιβηρία και κατέλυσαν την περιοχή της Λαζικής. Ο Ιουστινιανός κατέβαλλε υψηλότερα τέλη για να διατηρηθεί η ειρήνη. Έτσι το 562, η ανακωχή μετατράπηκε σε συνθήκη ειρήνης για 50 χρόνια. Το τίμημα όμως ήταν και πάλι η αύξηση των τελών και το μόνο που πέτυχε ο αυτοκράτορας ήταν η εκκένωση της Λαζικής.
Η δύναμη των Περσών είχε αρχίσει να αυξάνει, μετά μάλιστα από μια σημαντική νίκη εναντίον των Εφθαλιτών (αυτοκρατορία της κεντρικής Ασίας), ο Χοσρόης επεξέτεινε την κυριαρχία του στον Εύξεινο Πόντο. Αντίθετα το Βυζάντιο με την εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού και τα υπερβολικά ποσά που κατέβαλε στους Πέρσες, αποδυνάμωσε τους πόρους της αυτοκρατορίας του και έχανε ένα κομμάτι της επιρροής του στην Εγγύς Ανατολή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Diehl Charles, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τόμος Γ΄, Εκδόσεις Ηλιάδη, 1919
- Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Αθήνα 2020
- Συλλογικό έργο, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978
- Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 30 & 49, Εκδοτικός Οίκος Πάπυρος, Αθήνα 1996
