Του Γιάννη Αυγουστάκη,
Σίγουρα όλοι κάποια στιγμή θα έχουμε ακούσει τον περιβόητο νόμο Κατσέλη, ο οποίος αφορά την προστασία πρώτης κατοικίας σε υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Τέθηκε σε ισχύ για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2010 και προβλέπει τη ρύθμιση των οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, ενώ καταργήθηκε το 2019.
Τα χρέη τα οποία κάλυπτε είναι τα εξής:
- όλους τους τύπους στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων
- πιστωτικές κάρτες
- προς το Δημόσιο
Τα παραπάνω χρέη μπορούν να ρυθμιστούν με 3 τρόπους:
- Μείωση του επιτοκίου που φτάνει ως και μηδενικό επιτόκιο, δηλαδή με εντελώς άτοκες δόσεις
- Επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των οφειλών
- Διαγραφή χρεών (μερική ή πλήρης απαλλαγή)
Πρώτη κατοικία
Ο νόμος Κατσέλη προβλέπει την εξαίρεση της πρώτης κατοικίας του δανειολήπτη από την υπό ρευστοποίηση περιουσία του. Για να επιτευχθεί η προστασία πρώτης κατοικίας, αρκεί ο οφειλέτης να αποδείξει στο δικαστήριο ότι μπορεί μακροπρόθεσμα (ως 35 έτη) να αποπληρώσει ποσό λίγο μεγαλύτερο του ποσού που θα εισέπρατταν οι τράπεζες αν (υποθετικά) πουλιόταν άμεσα το ακίνητο.
Για παράδειγμα, αν υποθετικά, το δάνειο του οφειλέτη έχει υπόλοιπο 120.000€ και η κατοικία του οφειλέτη πωλούνταν σήμερα 60.000€, αρκεί ο δανειολήπτης να αποδείξει ότι σε 20 ή 25 ή 30 έτη, θα πληρώσει 61.000€. Έτσι, εγκρίνεται η αίτησή του στο δικαστήριο (αν περνάει βέβαια και τα υπόλοιπα κριτήρια) και προστατεύεται η κατοικία του.
Με αυτόν τον τρόπο, προκύπτει και η διαγραφή χρέους (κούρεμα). Δηλαδή στο υποθετικό μας παράδειγμα, το στεγαστικό δάνειο έχει υπόλοιπο 120.000€ και ο οφειλέτης θα πληρώσει μόνο 61.000€, άρα διαγράφονται από το χρέος 59.000€.
Φυσικά στο πλαίσιο αυτού το νόμου, αφού υπήρχαν αρκετά κενά, κάποιοι επιτήδειοι εξασφάλισαν μακροχρόνια προστασία από το κυνήγι των τραπεζών, πληρώνοντας ένα ασήμαντο, συμβολικό ποσό, για την εξυπηρέτηση των δανείων τους, μέχρι την προγραμματισμένη εκδίκαση της υπόθεσής τους.
Μέχρι την οριστική εκδίκαση, το δικαστήριο τους επιδίκασε να πληρώνουν κάθε μήνα ένα ελάχιστο ποσό (κοντά στους τόκους του δανείου), το οποίο προέκυπτε από τα εισοδήματα που επικαλούνταν. Όταν εκδικαζόταν η κύρια υπόθεση τους, τότε το δικαστήριο, αν έκρινε ότι είχαν δίκιο, τους «κούρευε» βαθιά το στεγαστικό δάνειο που είχαν λάβει και η μηνιαία δόση μειωνόταν δραστικά. Για όσους έχαναν την υπόθεση, αναβίωναν οι δόσεις που δεν είχαν πληρώσει στο μεσοδιάστημα και υποχρεώνονταν να εξοφλήσουν κανονικά το δάνειό τους.
Υπάρχει, όμως, ένας σημαντικός αριθμός προσφυγών, υπολογιζόμενες σε 40.000, οι οποίες εκκρεμούν σήμερα στα δικαστήρια, ενώ αποδεικνύεται από τα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους ότι ορισμένες από τις υποθέσεις αυτές, έχουν πάρει ημερομηνία εκδίκασης το έτος 2032!
Έρχεται ο νέος Πτωχευτικός Νόμος!
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ A’ 207/27.10.2020) ο Νόμος 4738/2020 «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας και άλλες διατάξεις» και θα τεθεί σε ισχύει από 1/1/2021.
Λύση στο πρόβλημα της υπερχρέωσης των νοικοκυριών, με τη θεσμοθέτηση εξωδικαστικού μηχανισμού που επιτρέπει στους οφειλέτες την αποπληρωμή των χρεών τους σε τράπεζες, διαχειριστές δανείων και Δημόσιο σε έως 240 δόσεις, προβλέπει ο νέος νόμος για τη ρύθμιση οφειλών με παροχή δεύτερης ευκαιρίας.
Εφόσον κάποιος οφειλέτης ρυθμίσει όλες τις οφειλές του, σε έως 240 δόσεις , με κρατική επιδότηση δανείων 1ης κατοικίας για 5 έτη με σκοπό να αποφεύγονται οι πλειστηριασμοί, τότε διασώζει ολόκληρη την περιουσία του.
Ωστόσο, εάν κάποιος οφειλέτης αδυνατεί να εξοφλήσει τα χρέη του, ακόμη και με ευνοϊκή ρύθμιση, σε έως 20 έτη, τότε στην πράξη έχει ήδη πτωχεύσει. Σε αυτή την περίπτωση, ο νέος νόμος προβλέπει την απαλλαγή του από όλες τις οφειλές, έτσι ώστε να λάβει μια «2η ευκαιρία».
Σήμερα εάν κάποιος οφειλέτης δεν πληρώνει τα χρέη του, οι πιστωτές του προβαίνουν σε κατασχέσεις και πλειστηριασμό. Και μόλις του πάρουν ολόκληρη την περιουσία και την πρώτη κατοικία του, αφού δεν υπάρχει προστασία της, τότε ο πολίτης συνεχίζει να χρωστάει. Ως εκ τούτου, οι πιστωτές στρέφονται κατά των εισοδημάτων των δικών του και της οικογένειάς του.
Τι συμβαίνει, όμως, με την προστασία της πρώτης κατοικίας στον νέο πτωχευτικό νόμο, σε περίπτωση πτώχευσης;
O νέος νόμος προβλέπει την ίδρυση ενός ιδιωτικού Φορέα, ο οποίος θα αγοράζει την πρώτη κατοικία των ευάλωτων νοικοκυριών και στη συνέχεια θα υποχρεούται να τους τη μισθώνει ενώ το Κράτος παρέχει επίδομα στέγασης (δηλ. ενοικίου), όπως είχε θεσπιστεί το 2017. Ο πολίτης έχει το δικαίωμα επαναγοράς του ακινήτου εντός 12 ετών, εφόσον ανακάμψει οικονομικά έναντι τμήματος επαναγοράς.
Φτάνουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι δημιουργείται ένα δίλημμα στον έλληνα πολίτη. Ρύθμιση ή πτώχευση και ρευστοποίηση ολόκληρης της περιουσίας των νοικοκυριών ακόμα και της πρώτης κατοικίας;
Μπορούμε να αντιληφθούμε ότι ο νόμος Κατσέλη αποτέλεσε έναν σημαντικό σύμμαχο στους πολίτες, που πραγματικά βρέθηκαν με την πλάτη στο τοίχο και σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελαν να δουν το σπίτι τους να κατάσχεται. Όμως, σε αυτούς τους πολίτες με πονηρό τρόπο βρήκαν καταφύγιο και πολίτες που δεν είχαν κανένα οικονομικό πρόβλημα, αντιθέτως είχαν μεγάλο οικονομικό όφελος. Ο νέος πτωχευτικός νόμος, όπως φαίνεται, δεν προστατεύει την πρώτη κατοικία, αφού μετά το πέρας της δωδεκαετιας, σε περίπτωση αδυναμίας επαναγοράς δεν εξασφαλίζεται η προστασία αυτής.
