Trump ή Biden; Τι προσδοκά η Ευρωπαϊκή Ένωση απ’ το εκλογικό αποτέλεσμα στις Η.Π.Α.;

Του Νάσου Μπίρου,

Η ημέρα των εκλογών έφτασε. Πολιτικοί και οικονομικοί αναλυτές, επιχειρηματικοί κύκλοι, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και απλοί πολίτες ανά τον κόσμο με ενδιαφέρον για τα κοινά παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα μια πολιτική αναμέτρηση που στιγματίστηκε για τη πόλωσή της για τους λανθασμένους λόγους. Οι Η.Π.Α., με το σύνηθες δίπολο Ρεπουμπλικανών-Δημοκρατικών, προσφέρουν εκλογικές αναμετρήσεις με αμείωτο το ενδιαφέρον ως και τη τελευταία στιγμή. Όταν, όμως, καθ’ όλη τη διάρκεια, προεκλογικά, θίγονται προσωπικότητες, αποκαλύπτονται (;) οικογενειακά σκάνδαλα κατά το δοκούν και υιοθετείται γενικότερα μια τοξική και διχαστική φρασεολογία εκατέρωθεν, τότε ο πολιτικός πολιτισμός πάει περίπατο με τους υποψήφιους ενίοτε να κυλιούνται στον βούρκο. Με τη περίοδο πολιτικής αντιπαράθεσης, όμως, σύντομα να αποτελεί παρελθόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποτελεί τον διαχρονικά μεγάλο εμπορικό εταίρο των Η.Π.Α., καλείται να σταθμίσει τις επιπτώσεις κάθε πιθανού εκλογικού αποτελέσματος στα επίπεδα που την αφορούν και συγκεκριμένα στο εμπόριο και την εξωτερική πολιτική.

ΝΑΤΟ

Είναι προφανές πως, τα τελευταία χρόνια, ο ρόλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας έχει υπονομευτεί. Μια δεύτερη θητεία του Donald Trump έθετε δυνητικά σε κίνδυνο το μέλλον της βορειοατλαντικής ενότητας. Ο 45^ος Αμερικανός Πρόεδρος έχει απειλήσει πολλάκις με απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από το ΝΑΤΟ και μείωση της συνεισφοράς τους, στην περίπτωση που άλλα μέλη δεν δείξουν διάθεση να αυξήσουν τις δαπάνες τους για τον οργανισμό. Τον περασμένο Ιούλιο, οι Η.Π.Α. ανακοίνωσαν ότι θα αποσύρουν περί τα 12.000 στρατεύματα από τη Γερμανία ως ένδειξη διαμαρτυρίας στη δεύτερη για τις χαμηλές αμυντικές της δαπάνες. Ωστόσο, το ακραίο σενάριο με την απόσυρση από τη Συμμαχία φαντάζει μακρινό, καθώς κάτι τέτοιο απαιτεί και την έγκριση απ’ το Κογκρέσο που έχει δείξει ξεκάθαρα αρνητική προδιάθεση. Από την άλλη, ο υποψήφιος για τη προεδρία και άριστος γνώστης των διεθνών συσχετισμών, Joe Biden, έχει αποκαλέσει το ΝΑΤΟ ως τη πλέον σημαντική συμμαχία στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών και θα εργαζόταν για την ανασυγκρότησή της, σε περίπτωση εκλογής του. Επίσης, σύμφωνα με αξιωματούχους, ο Biden θα επανεξετάσει την απόφαση του Trump να αποσύρει τα στρατεύματα από τη Γερμανία, αλλά η διαμάχη για μια δικαιότερη κατανομή των βαρών μεταξύ των Η.Π.Α. και των ευρωπαίων συμμάχων τους είναι πιθανό να συνεχιστεί.

Διεθνείς Οργανισμοί

Κατά τη θητεία του Trump, οι Η.Π.Α. αποσύρθηκαν από τη Συμφωνία του Παρισιού για τη κλιματική αλλαγή και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ). Το 2015 οι Ηνωμένες Πολιτείες, επί προεδρίας Barack Obama, υπέγραψαν μια σπουδαία συμφωνία για το κλίμα, με την οποία υπόσχονταν ότι, μέχρι το 2025, θα μείωναν τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 26-28% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005. Ο Trump ωστόσο υποστηρίζει ότι κάτι τέτοιο μοιραία θα πλήξει την αμερικανική οικονομία επιτρέποντας σε άλλες χώρες, όπως η Κίνα, να αυξήσουν τις εκπομπές τους. Προκειμένου, λοιπόν, να στηριχτούν οι εγχώριες βιομηχανίες πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα αποφάσισε να παύσει τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στις Η.Π.Α. -εφόσον δεν αντισταθμιστεί από άλλες χώρες- κάτι που θα επιβραδύνει τη πρόοδο στον τομέα της ενέργειας και θα συμβάλλει στην αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά ένα ως και δύο δέκατα βαθμών κελσίου. Πιο πρόσφατο, όμως, περιστατικό διαρραγής των σχέσεων των Η.Π.Α. με τη διεθνή κοινότητα συνιστά η αποχώρηση των πρώτων από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Σε μια εποχή που η κρίση της πανδημίας του νέου κορωνοϊού πλήττει τα συστήματα υγείας, δοκιμάζει τις αντοχές της ιατρικής κοινότητας και επιτείνει την ανάγκη για τη κυκλοφορία του νέου εμβολίου, ο Πρόεδρος Donald Trump επικαλούμενος αδιαφανείς τακτικές και εσκεμμένη παραπληροφόρηση από τον ίδιο τον οργανισμό για τις ευθύνες της Κίνας στο ξεκίνημα της πανδημίας, αποφάσισε να εγκαταλείψει τον Π.Ο.Υ., παγώνοντας ουσιαστικά κάθε οικονομική συνεισφορά. Ο Biden, αντιθέτως, ως ένθερμος υποστηρικτής των συμμαχιών της Αμερικής αναμένεται να επανέλθει στη Συμφωνία του Παρισιού και στον Π.Ο.Υ.  και θα ξανασυνεργαστεί με τη Ε3 (Γερμανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο) για την αναθέρμανση των διεθνών σχέσεων, την παρέμβαση σε περιοχές που κρίνεται σκόπιμη η παρουσία των Η.Π.Α. και την επίλυση ζητημάτων που ταλανίζουν τη διεθνή σκηνή, όπως μια ανανεωμένη έκδοση της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, που έχει εγκαταλειφθεί εδώ και καιρό από τον νυν Πρόεδρο.

Εμπόριο

Αν για κάτι ο Πρόεδρος Trump θα μνημονεύεται τα επόμενα χρόνια, -από φίλους και εχθρούς- θα είναι για τη πολιτική που ακολούθησε και έφερε σε οριακό σημείο τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις, ώστε να προασπίσει τα συμφέροντα των Η.Π.Α. αψηφώντας σε αρκετές περιπτώσεις συμμαχίες και θεσμούς. Όλα ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2018, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλλαν δασμούς 25% και 10% σε χάλυβα και αλουμίνιο αντίστοιχα μη εξαιρώντας την Ε.Ε που αποτελεί τον παραδοσιακά κυριότερο εμπορικό εταίρο τις. Η Ε.Ε με τη σειρά της απάντησε με δασμούς άνω των 3 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά αγαθά συμπεριλαμβανομένων των μοτοσυκλετών και του bourbon. Για τα επόμενα χρόνια, Η.Π.Α. και Ε.Ε σε ένα παιχνίδι χωρίς νικητή επέβαλλαν κυρώσεις αμφότερες σε διάφορα εισαγωγικά αγαθά προκειμένου να ισοσταθμίσει η κάθε μια απ’ τη πλευρά της το κόστος προηγούμενων κυρώσεων αλλά και του αθέμιτου ανταγωνισμού που ξεκίνησε χρόνια πριν με τη διαμάχη μεταξύ Boeing-Airbus και συνεχίζεται στο τομέα της τεχνολογίας. Εάν ο Biden καθίσει στο Οβάλ γραφείο, θα κληρονομήσει τέσσερα μεγάλα εμπόδια για την αποκατάσταση των εμπορικών σχέσεων με την Ε.Ε: τους δασμούς στο χάλυβα που επιβλήθηκαν απ’ τον Πρόεδρο Trump πριν από δύο χρόνια, τους φόρους ψηφιακών υπηρεσιών που εφαρμόζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη και θα μπορούσαν να φέρουν αντιδράσεις για χαμένα έσοδα σε τεχνολογικούς κολοσσούς των Η.Π.Α., τη μακροχρόνια διαμάχη Boeing-Airbus και τον φόρο στον άνθρακα που εξετάζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η εκστρατεία του, με σύνθημα “Made in America”, υπόσχεται τη δημιουργία 5 εκ. εγχώριων μεταποιητικών θέσεων εργασίας μέσω φορολογικών πιστώσεων και αυστηρότερους περιορισμούς σε ό,τι χαρακτηρίζεται «αμερικανικό προϊόν». Στο υλικό της εκστρατείας του και σε δημόσιες δηλώσεις του, ο Biden έχει υπαινιχθεί ότι θα προσηλωθεί σε εγχώρια προγράμματα και την υποστήριξη της μεσαίας τάξης δημιουργώντας την εντύπωση πως η κατάργηση ή χαλάρωση των προηγούμενων δασμών δεν είναι πιθανή και βρίσκεται αρκετά πίσω στη λίστα προτεραιοτήτων του. Αντιθέτως, το πιο πιθανό είναι να ζητήσει ανταλλάγματα σε κάθε περίπτωση χαλάρωσης των κυρώσεων όπως για παράδειγμα την αναστολή φόρων για τις ψηφιακές υπηρεσίες ή τη συνεισφορά άλλων κρατών για την επιστροφή σε διεθνείς οργανισμούς από τους οποίους προηγουμένως έχει αποδεσμεύσει τις Η.Π.Α. ο Trump.

Ενέργεια και Nord Stream 2

Εκτός από τους δεσμούς σε διάφορα προϊόντα, η κυβέρνηση Trump χρησιμοποίησε και άλλου τύπου κυρώσεις για να επιβάλλει την οικονομική της βούληση. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και ο αγωγός Nord Stream 2 μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας. Τα τελευταία χρόνια οι Η.Π.Α. έχουν μετατραπεί στο κυριότερο προμηθευτή υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ε.Ε. Συγκεκριμένα το 2019 εισήχθη το 16% του συνολικού φυσικού αερίου από την Ε.Ε ενώ τα προηγούμενα χρόνια το αντίστοιχο ποσοστό κυμαινόταν στο 5%. Η Ε.Ε προκειμένου να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού και να διαφοροποιήσει τις δικιές της ενεργειακές εισαγωγές, προσπάθησε να αυξήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, κίνηση που πυροδότησε αντιδράσεις σε γεωπολιτικό επίπεδο. Μετά την απειλή του Trump να επιβάλλει κυρώσεις σε εταιρίες που θα χρηματοδοτούσαν τον αγωγό, η κατασκευή του έργου σταμάτησε επ’ αορίστον. Ο Biden επίσης έχει δηλώσει επανειλημμένα για το έργο πως το θεωρεί μια κακή συμφωνία για την Ευρώπη.

Συμπεραίνουμε λοιπόν πως όπως κάθε μάχη έχει νικητές και χαμένους, έτσι και η επικείμενη εκλογική αναμέτρηση θα επηρεάσει θετικά και αρνητικά τομείς της οικονομικής ζωής αλλά και εταίρους των Η.Π.Α. Με την επανεκλογή του Donald Trump μπορεί ο εμπορικός πόλεμος να συνεχίσει να μαίνεται και η πολιτική με σύνθημα “America First” να συνεχίσει να κυριαρχεί σε συνδυασμό με την εξασθένηση του διεθνούς διαλόγου και την ανάληψη μονομερών ενεργειών,  αλλά αυτή τη φορά η διεθνής κοινότητα θα είναι περισσότερο προετοιμασμένη από ποτέ. Από την άλλη, μια εκλογή του Joe Biden δε συνεπάγεται αυτόματα επίλυση όλων των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, αλλά σίγουρα έχει ένα ενωτικό πρόσημο μέσα από το οποίο θα αναδιαμορφωθούν νέοι συσχετισμοί την επόμενη ημέρα και θα επανέλθει η πολιτική διπλωματία (ή και κορεκτίλα). Η Ευρώπη απ’ τη πλευρά της θα πρέπει να σταματήσει να αναμένει τις επόμενες κινήσεις των ανταγωνιστών της και αποκτώντας μια σχετική ενότητα στις αποφάσεις και αυτονομία στις πολιτικές της, να καταφέρει να αναδυθεί ως βασικός πόλος που ενίοτε θα καθορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού και όχι μόνο θα τους ακολουθεί σαν απλό πιόνι του. Άλλωστε ανεξάρτητα με το εκλογικό αποτέλεσμα το βράδυ της Τρίτης, ορισμένες θέσεις των Η.Π.Α. (π.χ. εμπορικές) γνωρίζουμε ότι θα παραμένουν διαχρονικά σταθερές και απλά θα χρωματίζονται κάθε φορά από τον εκάστοτε πρόεδρο και κόμμα για ιδεολογικούς περισσότερο λόγους.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ