Του Νικόλαου Τσελέντη,
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέκαθεν διαδραμάτιζαν -και εξακολουθούν να διαδραματίζουν- σημαντικό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι. Συμβάλλουν στην ενημέρωση των πολιτών για τις επικείμενες εξελίξεις, αποκαλύπτουν και ασκούν κριτική στις αυθαιρεσίες των κυβερνήσεων, δίνοντας την εντύπωση πως βρίσκονται πάντα στο πλευρό του λαού. Η λέξη «πάντα» τίθεται συχνά εν αμφιβόλω, όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης υποστηρίζουν απροκάλυπτα την καθεστηκυία τάξη, δηλαδή τους κυβερνώντες είτε τους οικονομικά ισχυρούς ανθρώπους που είναι φίλα προσκείμενοι στο υπάρχον σύστημα. Όμως, το κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η άλλη μεριά του νομίσματος παρουσιάζει τη δυσκολία του επαγγέλματος της δημοσιογραφίας, σε κράτη με αυταρχικούς ή ασταθείς θεσμούς∙ ένα από αυτά είναι το Πακιστάν.
Το Πακιστάν είναι μία κατεξοχήν μουσουλμανική χώρα, η μόνη μάλιστα που διαθέτει πυρηνικά όπλα, και εντοπίζεται στην περιοχή της νοτίου Ασίας. Αφ’ ης στιγμής ανεξαρτητοποιήθηκε το 1947 από τη Μεγάλη Βρετανία, ο εκδημοκρατισμός αποτελούσε ένα υψίστης σημασίας, αλλά συγχρόνως ακανθώδες, ζήτημα. Τροχοπέδη όλα αυτά τα χρόνια ήταν ο στρατός, ο οποίος επενέβαινε τακτικά, λειτουργώντας είτε αυτοβούλως είτε κατόπιν εντολής από ομοϊδεάτες πολιτικούς. Ακόμη κι όταν οι δημοκρατικοί θεσμοί παγιώθηκαν σε ένα βαθμό, τα κόμματα είχαν βρει τον τρόπο να ελέγχουν πλήρως την κατάσταση, ασκώντας πιέσεις -μέχρι και βία- στα μέσα ενημέρωσης. Η τελευταία κυβέρνηση του Πακιστάν αποφάσισε να μην χαλάσει την «παράδοση» αυτή.
Πριν δύο χρόνια ανήλθε στην εξουσία το Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) και ο αρχηγός του κόμματος αυτού, Imra Khan, εξελέγη πρωθυπουργός. Η επιτυχία του στην προεκλογική εκστρατεία οφείλεται στην ικανότητά του να αξιοποιεί τα ΜΜΕ. Βρισκόμενο στην αντιπολίτευση, το PTI εξαπέλυε με την πρώτη ευκαιρία μύδρους κατά του τέως προέδρου, Nawaz Sharif, επικαλούμενο περιορισμό στην έκφραση των μέσων δικτύωσης. Γρήγορα, όμως, οι ρόλοι αντιστράφηκαν και o Imra Khan έφερε σε δυσχερέστερη θέση τους δημοσιογράφους, οι οποίοι είδαν να απειλείται η ζωή τους. Προς επίρρωση των ειρημένων, το Freedom Network ανέφερε ότι, από το Σεπτέμβριο του 2018 μέχρι τον Ιανουάριο του 2020, 7 δημοσιογράφοι και 1 blogger σκοτώθηκαν, 6 απήχθησαν και συνολικά τουλάχιστον 135 παραβιάσεις εναντίων επαγγελματικών μέσων καταγράφηκαν. Παρά τις 62 συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου που πραγματοποιήθηκαν εκείνο το διάστημα, το κυβερνών κόμμα ουδέποτε έθιξε το θέμα της ασφάλειας των δημοσιογράφων στη χώρα.
Αντιθέτως, σε συνεργασία με τη Ρυθμιστική Αρχή Ηλεκτρονικών Μέσων του Πακιστάν (PEMRA), το PTI προέβη σε μία κίνηση περιορισμού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, απαγορεύοντας στα κανάλια τη μετάδοση ομιλιών διακηρυγμένων παραβατών. Επιπλέον, οι κρατικές αρχές απαγόρευσαν τη δημοσιογραφική κάλυψη του ομαδικού βιασμού στη Lahore, γεγονός που πυροδότησε τη συζήτηση γύρω από την ασφάλεια των γυναικών στο Πακιστάν. Ο πλήρης έλεγχος του κράτους στην ελευθερία έκφρασης εκτείνεται ραγδαία, απαγορεύοντας σε έναν τεράστιο βαθμό την πολιτική σάτιρα, όταν φυσικά θίγει τον Khan, καταστρέφοντας έτσι μία από τις μεγαλύτερες παραδόσεις στη χώρα αυτή. Και σα να μη φτάνει αυτό, η Dawn Media Group κάνει λόγο για διακοπές στη διανομή εφημερίδων, ενώ η Jang Media Group υποστηρίζει πως οι συχνότητες των ειδησεογραφικών καναλιών αλλάζουν χωρίς προειδοποίηση. Όταν, λοιπόν, τα ΜΜΕ δέχονται τέτοιον πόλεμο από τον κρατικό μηχανισμό, αναπόφευκτα οδηγούνται στο κλείσιμο εκδόσεων (Herald) και τηλεοπτικών σταθμών (Waqt), εκτοξεύοντας τον αριθμό των εργαζομένων που έχασαν τη δουλειά τους (2.000 μόνο το 2019).
Οι ενέργειες των κρατικών αρχών, φυσικά, οδηγούν σε κατάφωρη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφού καταστέλλουν κάθε μορφή ελευθερίας έκφρασης και διαμαρτυρίας έναντι στο κατεστημένο. Προκειμένου να φαίνονται καθόλα νόμιμες οι πράξεις τους αυτές, το Pakistan Electronic Crimes Act (PECA) προχώρησε σε διευρυμένα μέτρα που ποινικοποιούν την ομιλία, παραχωρώντας στη συνέχεια την πλήρη εξουσία στον κρατικό μηχανισμό για την καταδίωξη των παραβατών. Οι νόμοι που προσβλέπουν στα προαναφερθέντα μέτρα, επικρίνονται έντονα για την αμφισημία τους, διότι έρχονται σε σθεναρή αντίθεση με άρθρα του Συντάγματος του Πακιστάν. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, ο στόχος των κρατικών αρχών επιτυγχάνεται. Προσάπτονται διαρκώς κατηγορίες προς τους δημοσιογράφους, τις οποίες κατηγορίες διαδέχονται οι απειλές για σύλληψη ή εξαφάνισή τους. Αξίζει να αναφερθεί πως απαγωγές δημοσιογράφων δε σημειώθηκαν ούτε κατά τη δεκαετία της δικτατορίας (1978-1988), υπό τον Muhammad Zia-ul-Haq. Έτσι, υποχρεώνονται να καταπνίξουν τις αντιρρήσεις τους και να αποκρύψουν τα στοιχεία που ενοχοποιούν το κυβερνών κόμμα.
Ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Κάθε νέα κυβέρνηση της χώρας επικεντρώνεται στον απόλυτο έλεγχο των ΜΜΕ και του στρατού, αδιαφορώντας για τον ευτελισμό, στον οποίο υπόκειται ο θεσμός της δημοκρατίας. Ως πότε, λοιπόν, το Πακιστάν (πακ=αγνός, ιστάν=μέρος) θα αποκλίνει από την ονομασία που τόσο απλόχερα απέκτησε από τον Choudhry Rahmat Ali;
