Της Εύας Πάντελη,
Είναι ευρέως γνωστό ότι η εκπαίδευση «πλάθει» τον χαρακτήρα του ατόμου. Άλλη μία παραδεδεγμένη αλήθεια είναι ότι η εκπαίδευση είναι καίριας σημασίας, ώστε ο άνθρωπος να εξελιχθεί όχι μόνο νοητικά, αλλά και σε όλο το φάσμα των δυνατοτήτων του. Ο προβληματισμός, στο κείμενο αυτό, αφορά τους εκπαιδευτικούς και τον ρόλο τους, στην διαμόρφωση των προτιμήσεων των μαθητών, αναλογικά, σε πρώτο στάδιο με τα σχολικά τους μαθήματα και στην συνέχεια, στην ζωή τους.
Ας διεξάγουμε ένα πιο «ενδοσκοπικό» πείραμα. Ανακαλώντας στην μνήμη μας τα σχολικά μας χρόνια, πιθανότατα, θα προκύψουν αναμνήσεις από δασκάλους ή καθηγητές, τους οποίους συμπαθούσαμε με την έννοια ότι παρακολουθούσαμε ευχάριστα το μάθημά τους. Παράλληλα, όμως, πιθανολογούμε ότι από την μνήμη μας θα ανακύψουν και αναμνήσεις με εκπαιδευτικούς, οι οποίοι -για ποικίλους λόγους κάθε φορά- δεν ήταν της αρεσκείας μας. Τώρα, ας συσχετίσουμε τους δασκάλους/καθηγητές αυτούς, με τα μαθήματα τα οποία δίδασκαν και ας σκεφτούμε κατά πόσο μας άρεσαν ή όχι και σε ποιο βαθμό ήμασταν «επαρκείς» ή «ανεπαρκείς» μαθητές, στα μαθήματα αυτά.
Που αποσκοπούν όλα τα παραπάνω; Έχοντας πάντα στον νου πως τίποτα από όσα έχουν ειπωθεί μέχρι τώρα και όσα θα αναφερθούν παρακάτω, δεν έχουν καθολικό χαρακτήρα και δεν πρέπει να νοηθούν ως τέτοια, «περνάμε» σε περαιτέρω σκιαγράφηση του θέματος. Απώτερος στόχος του εν λόγω «πειράματος», είναι να καταδείξει ότι σε κάποιο ποσοστό, ίσως, ο κάθε εκπαιδευτικός επηρεάζει ασυνείδητα, τις μετέπειτα επιλογές του μαθητή και, αργότερα, του πολίτη. Αναλυτικότερα, δεν είναι λίγες οι φορές, στις οποίες ο βαθμός αρεσκείας ενός μαθητή (εάν μπορούμε να το θέσουμε, έτσι), αλληλοεπιδρά με την απόδοσή του στο εκάστοτε μάθημα και τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε εκπαιδευτικός το διεξάγει. Για παράδειγμα, αν ένας μαθηματικός με την εκπαιδευτική μέθοδο την οποία χρησιμοποιεί στο μάθημά του, δεν μας «κεντρίζει» το ενδιαφέρον, είναι πολύ πιθανό, η μελλοντική σχέση μας με τα μαθηματικά να είναι κακή έως ανύπαρκτη. Αυτό, βέβαια, φέρει και άλλα αποτελέσματα, στην ζωή μας αργότερα, καθώς η γνώση του κάθε αντικειμένου, σε οποιαδήποτε «κλίμακά» της, καθορίζει συχνά και αναλόγως, τις επαγγελματικές μας -κι όχι μόνο- επιλογές.
Είναι δεδομένο, επίσης, ότι με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, οι μαθητές καλούνται από νεαρή ηλικία να λάβουν αποφάσεις, οι οποίες συσχετίζονται ενδεχομένως με την επαγγελματική τους πορεία αργότερα, περιλαμβάνοντας την επιλογή συγκεκριμένων μαθημάτων στα οποία πρέπει να δοθεί σχετική έμφαση, ώστε να επιτύχουν. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στο σύστημα των πανελληνίων εξετάσεων, στις οποίες κατά κύριο λόγο, οι μαθητές επιλέγουν συγκεκριμένες «κατευθύνσεις» , ώστε να γίνουν αποδεκτοί στα πανεπιστήμια και κατ’ επέκταση, πιθανόν, η επιλογή τους αυτή να καθορίζει μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής τους. Μήπως όμως, η επιλογή τους αυτή έχει προκαθοριστεί; Μήπως βασίζεται έστω εν μέρει στην άποψη, την οποία ήδη έχουν ή αποκτούν οι μαθητές, μέσω των μαθημάτων και των εκπαιδευτικών τους από προηγούμενα χρόνια; Άλλωστε, δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι έχουμε την τάση να αποφεύγουμε πράγματα τα οποία θεωρούμε ότι δεν μας αρέσουν. Έτσι, όταν ένα μάθημα, όπως αναφέρθηκε και στο παραπάνω παράδειγμα, δεν μας αρέσει, δεν το προτιμάμε και μάλλον το αποφεύγουμε. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν ότι πολλές επιλογές, συμπεριλαμβανομένου και των πανελληνίων εξετάσεων, μπορούν να «πάρουν μορφή», βασισμένες στις απόψεις, τις οποίες σχηματίζουμε εμμέσως, μέσω των εκπαιδευτικών.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί πως παρά το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να παίζουν ρόλο στο κατά πόσο οι μαθητές θα έχουν μία θετική ή αρνητική γνωστική εμπειρία με τα μαθήματα τα οποία διδάσκουν, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταλογιστούν το «βάρος» και την ευθύνη των επιλογών των μαθητών εξ’ ολοκλήρου. Αυτό, γιατί οι εκπαιδευτικοί όπως και οι μαθητές, όπως και όλοι οι άνθρωποι έχουν πολυδιάστατους χαρακτήρες, οι οποίοι είναι πιθανόν αρκετές φορές να μην συνάδουν. Έτσι, δεν είναι ορθό, να απονέμουμε ευθύνες μόνο στους εκπαιδευτικούς για τις σχέσεις των μαθητών με τα μαθήματά τους και τις επιλογές τους σχετικά με αυτά. Εξ’ άλλου, η διδασκαλία έχει πολυεπίπεδες διαστάσεις και απαιτεί ποικίλα μέσα (και πρακτικά), στα οποία, οι εκπαιδευτικοί μπορεί να μην έχουν άμεση πρόσβαση. Σε κάθε περίπτωση, ο προβληματισμός εδώ έγκειται μάλλον περισσότερο στο τρέχον εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο «καλεί» τους μαθητές να κάνουν σημαντικές επιλογές σε ηλικία, στην οποία ακόμη, δεν έχουν προλάβει να ανακαλύψουν τις πραγματικές τους δυνατότητες και προτιμήσεις, βασιζόμενοι μόνο (κάποιων λίγο χρόνων) στις εμπειρίες τους, οι οποίες μπορεί να χαρακτηριστούν και πολλές φορές ως «ατυχείς» λόγω ποικίλων παραγόντων.
