Της Ελένης Διοΐλη,
Η Ακτή Ελεφαντοστού θεωρείται η πιο πετυχημένη και η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη χώρα της Δυτικής Αφρικής. Γαλλική αποικία, που ανεξαρτητοποιήθηκε το 1960, η Ακτή Ελεφαντοστού έμοιαζε να αποτελεί ένα “success story”, με την οικονομική ανάπτυξη των δεκαετιών του ’60 και του ’70 να τη διαφοροποιούν από τις γειτονικές φτωχότερες χώρες της Δυτικής Αφρικής. Παρόλες τις αρκετά υποσχόμενες οικονομικές δυνατότητες της χώρας για ανάπτυξη, η Ακτή Ελεφαντοστού εξακολουθεί να ταλανίζεται, όπως και τα περισσότερα κράτη της Αφρικής, από φυλετικές και εθνοτικές διαμάχες, στρατιωτικά και αυταρχικά καθεστώτα και από εμφύλιες συγκρούσεις.
Τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, περίοδος πολύ προσοδοφόρα για την οικονομία της χώρας, το ΑΕΠ της αυξανόταν κατά 10% ετησίως. Η Ακτή Ελεφαντοστού αποτελεί τον πρώτο παραγωγό κακάου στον κόσμο, με την οικονομία της να βασίζεται στην αγροτική παραγωγή και κυρίως στην παραγωγή κακάου, καφέ (7η μεγαλύτερη παραγωγός στο κόσμο), ανανάδων, βαμβακιού, καλαμποκιού, ρυζιού, φοινικέλαιου κ.α. Οι εξαγωγές είναι πολύ σημαντικές για την οικονομία της χώρας, με το 40% των εξαγωγών της περιοχής της Δυτικής Αφρικής να προέρχονται από την Ακτή Ελεφαντοστού. Η χώρα είναι φημισμένη και για την εξόρυξη διαμαντιών και χρυσού και για το εμπόριο ξύλου λόγω των αρχέγονων και μεγάλων δασών της περιοχής, που, τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί μια μεγάλη αποψίλωσή τους, με μεγάλες συνέπιες για το κλίμα και τη μορφολογία της περιοχής.
Στα δεξιά με πράσινο το ΑΕΠ της Ακτής Ελεφαντοστού, με μπλε το ΑΕΠ των χωρών που ανήκουν στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Δυτικής Αφρικής (UEMOA) και με κίτρινο το ΑΕΠ της Υποσαχάριας Αφρικής. Βλέπουμε ότι την τελευταία δεκαετία το ΑΕΠ της Ακτής Ελεφαντοστού έχει εκτοξευτεί και μάλιστα έχει ξεπεράσει τις άλλες χώρες. Παρόμοια τάση ακολουθούν και οι χώρες της UEMOA, με πολύ μικρότερη άνοδο βέβαια. Η Υποσαχάρια Αφρική, αντιθέτως, ακολουθεί πτωτική τάση, όσον αφορά το ΑΕΠ της.
Στα αριστερά έχουμε στην πρώτη στήλη τον πληθωρισμό της Ακτής Ελεφαντοστού, την Προσφορά Χρήματος και στην τελευταία στήλη την Πιστοληπτική της Ικανότητα. Τα διαφορετικά χρώματα αντιπροσωπεύουν τις χρονιές από το 2015 έως και το 2018. Βλέπουμε ότι ο πληθωρισμός ακολουθεί μία ελαφρά πτωτική πορεία και αγγίζει μηδενικά επίπεδα. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να είναι υφεσιακό σημάδι. Για να δούμε κάτι τέτοιο, όμως, θα πρέπει να εξετάσουμε αντίστοιχα και την παραγωγικότητα της οικονομίας της χώρας, κάτι που ξεφεύγει από τους σκοπούς του παρόντος άρθρου. Όσον αφορά την Προσφορά Χρήματος, αυτή είχε μία πτωτική τάση μέχρι και το 2017. Το 2018 η Κεντρική Τράπεζα των Χωρών της Δυτικής Αφρικής, υπό την επίβλεψη της οποίας βρίσκεται και η Ακτή Ελεφαντοστού, αύξησε την Προσφορά Χρήματος, που αποτελεί σημάδι ότι η Κεντρική Τράπεζα ίσως ήθελε να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα των χωρών που έχει υπό την επίβλεψή της. Τέλος, όσον αφορά την Πιστοληπτική Ικανότητα, της χώρας βλέπουμε ότι είναι σχετικά σταθερή.
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα
Οι πολιτικές κρίσεις και αναταραχές στη χώρα ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, με την επικράτηση του Henri Konan Bédié. Παρόλο που κατάφερε να μειώσει τον πληθωρισμό και το εξωτερικό χρέος της χώρας από την οικονομική κρίση των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του ‘90, ο Bédié ακολούθησε μια πολιτική που αύξησε τις εθνικές διαμάχες. Φυλάκισε πολλούς αντιπάλους τους και έφερε στο προσκήνιο τη θεωρία του “Ivorité”, που κυριάρχησε στον εμφύλιο πόλεμο, που ακολούθησε στις αρχές του 2000. Με το “Ivorité”, ο Bédié στράφηκε εναντίον των μεταναστών, οι οποίοι είχαν έρθει στην Ακτή Ελεφαντοστού από τις γειτονικές χώρες, όπως τη Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και τη Σενεγάλη, για να εργαστούν στην πολύ πιο εύφορη περιοχή της Ακτής Ελεφαντοστού. Ήθελε να διαχωρίσει τους μετανάστες, οι οποίοι ήταν, στην πλειοψηφία τους, μουσουλμάνοι και κατοικούσαν στα βόρεια της χώρας, με τους «γνήσιους» χριστιανούς κατοίκους της Ακτής Ελεφαντοστού, που διέμεναν στα νότια και είχαν καταγωγή και από τους δύο τους γονείς από την Ακτή Ελεφαντοστού.
Η απόφαση του Προέδρου Bédié να αποκλείσει τον μουσουλμάνο υποψήφιο Alassane Ouattara, με καταγωγή από τη Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι, επειδή δεν καταγόταν από την Ακτή Ελεφαντοστού, είχε ως αποτέλεσμα το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2000 και τον διωγμό του Bédié, τον διαχωρισμό του Ισλαμικού Βορρά και του Χριστιανικού Νότου και το ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου το 2002 με την εμπλοκή της Γαλλίας και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Ο Εμφύλιος Πόλεμος, που κράτησε μέχρι τη σύναψη ειρήνης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, το 2007, είχε ως αποτέλεσμα ανθρώπινες απώλειες, καταστροφή υποδομών και κατάρρευση της οικονομίας.
Η δυσκολία στην εγκαθίδρυση και τη λειτουργία ενός δημοκρατικού καθεστώτος και το αποτέλεσμα των νοθευμένων εκλογών, που κανένας υποψήφιος δεν αποδέχονταν, σε συνδυασμό με τις εθνικές και φυλετικές αντιπαλότητες, είχαν ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα ενός δεύτερου εμφυλίου πολέμου τη περίοδο 2010-2011. Οι νέες εχθροπραξίες δυσχεραίναν εκ νέου την οικονομία της χώρας, αλλά και τη διεθνή της εικόνα. Ο Εμφύλιος Πόλεμος τερματίστηκε με τη σύλληψη του Gbagbo, του μέχρι πρότινος ηγέτη της χώρας και αρχηγού της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, ο οποίος το 2016 παραπέμφθηκε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης.
Οι πολιτικές αναταραχές και οι εμφύλιοι πόλεμοι επιβράδυναν σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Με την ανάληψη της εξουσίας από τον αρχηγό των ανταρτών τον Ouattara και την εξομάλυνση της πολιτικής σκηνής, η Ακτή Ελεφαντοστού μπήκε ξανά σε τροχιά ανάπτυξης, με την ετήσια αύξηση του ΑΕΠ να ανέρχεται στο 8% το 2016. Τη περίοδο 2016-2020, ο προσανατολισμός της χώρας ήταν στραμμένος στην αποκατάσταση και ανάπτυξη της οικονομίας, έτσι ώστε η Ακτή Ελεφαντοστού να αναδειχθεί ως η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη χώρα στον κόσμο. Έγιναν πολλές προσπάθειες βελτίωσης των οικονομικών και κυρίως προσέλκυσης επενδύσεων, σε τομείς όπως είναι η ενέργεια, η αξιοποίηση ακινήτων, η εξόρυξη, οι τηλεπικοινωνίες, η γεωργία και οι τράπεζες, και αύξησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για αυτόν τον λόγο, συστάθηκε και ένα Κέντρο Προώθησης Επενδύσεων, με στόχο την ενημέρωση των επενδυτών για τις δυνατότητες που του προσφέρονται, τους τομείς που θα μπορούσαν να επενδύσουν και τον τρόπο σύστασης της επιχείρησής τους εντός μόνο μιας ημέρας. Το πολύ ελκυστικό πακέτο επενδύσεων πρόσφερε απαλλαγές και μειώσεις φόρων και ταυτόχρονα τόνωνε την εργασία, καθώς, κυρίως με τις επενδύσεις στον αγροτικό τομέα, προωθούνταν η απασχόληση του έμπειρου εργατικού δυναμικού της Ακτής Ελεφαντοστού.
Παρόλο το μεγάλο δίκτυο υπηρεσιών, που ανοίγεται στη χώρα τα τελευταία χρόνια, η παραγωγή κακάου εξακολουθεί να αποτελεί τον πρωταρχικό τομέα απασχόλησης του εργατικού δυναμικού και σημαντική πηγή εσόδων για το κράτος. Πρέπει να σημειώσουμε ότι, ενώ οι μεγάλες βιομηχανίες της Δύσης κερδίζουν 90 δισεκατομμύρια ευρώ από την πώληση προϊόντων σχετιζόμενα με τον καφέ και το κακάο, μόνο το 4%-6% των κερδών φθάνει στους παραγωγούς. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, για να καταπολεμηθούν η εκμετάλλευση και οι πολύ χαμηλοί μισθοί, έχει γίνει μια προσπάθεια διεκδίκησης καλύτερων τιμών για τις σοδειές των αγροτών. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των συνδέσμων των παραγωγών και των μεγάλων βιομηχανιών συνεχίζονται και το 2019 λίγο έλειψε να οδηγήσει σε ένα εμπάργκο στην πώληση του κακάου, που θα είχε μεγάλες συνέπειες στις επιχειρήσεις της Δύσης.
Οι επενδύσεις των τελευταίων ετών έχουν τονώσει πολύ την οικονομία της χώρας. Η χρηματοδότηση τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα έχει καταφέρει να αποκαταστήσει πολλές από τις κατεστραμμένες υποδομές από την περίοδο των εμφυλίων, να στηρίξει την παιδεία, που μαστίζεται ακόμη από υψηλά ποσοστά αναλφαβητισμού και, τέλος, να ενισχύσει την επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων. Ωστόσο, η χώρα συνεχίζει να ταλανίζεται από σοβαρά πολιτικά προβλήματα, που δεν βοηθούν στην εξομάλυνση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της χώρα. Οι επερχόμενες Προεδρικές εκλογές έχουν ανοίξει έναν νέο κύκλο αντιπαραθέσεων, προστριβών, αλλά και θανάτων πολιτών, την ώρα που οι μνήμες από τον τελευταίο εμφύλιο είναι ακόμη νωπές. Η αναπτυσσόμενη Ακτή Ελεφαντοστού είναι ένα ακόμη παράδειγμα αφρικανικής χώρας που παλεύει να βρει τις πολιτικές της και οικονομικές της ισορροπίες, την ώρα που η φτώχεια, οι κοινωνικές ανισότητες, ο αναλφαβητισμός και ο φόβος για τις συνέπιες της κλιματικής αλλαγής θα εντείνουν περισσότερο τις συγκρούσεις.
Ενδεικτικές Πηγές:
- Côte d’ Ivoire, Brittanica, retrieved from here
- The World Bank in Côte d’ Ivoire, The World Bank, retrieved from here
- Côte d’ Ivoire: No Peace in sight, African Portal, retrieved from here
- Ακτή Ελεφαντοστού: Επιχειρηματικός παράδεισος για νέους επενδυτές, Euronews, retrieved from here
- Côte d’Ivoire: Deadlock eleven days before the election, The African Report, retrieved from here
