Της Δέσποινας Βλάχου,
To 2020 σηματοδοτεί τα 75 χρόνια από την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών και του Ιδρυτικού Χάρτη. Η σχέση της Αφρικής με τα Ηνωμένα Έθνη ξεκίνησε το 1960. Από τη δεκαετία αυτή, ο ΟΗΕ έχει προχωρήσει σε ποικίλες δράσεις για την καταπολέμηση εχθροπραξιών και γενικότερων αντιπαραθέσεων μεταξύ κρατών της Αφρικής, παρέχοντας σημαντική βοήθεια στις χώρες αυτές.
- 2000-2008 United Nations Mission in Ethiopia-Erythrea (UNMEE)
Το 1998, οι σιγοβράζουσες εντάσεις μεταξύ Ερυθραίας και Αιθιοπίας οδήγησαν σε πόλεμο. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ επικοινώνησε αμέσως με τους ηγέτες και των δύο χωρών και ενθάρρυνε τις προσπάθειες διαμεσολάβησης του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας (ΟΑΕ). Στο πλαίσιο αυτό, την ίδια χρονιά, οι πλευρές συμφώνησαν στο έγγραφο που αφορούσε στις λεπτομέρειες για την εφαρμογή της συμφωνίας-πλαισίου του ΟΑΕ, ενώ δημοσιεύθηκε και ένα έγγραφο για τις τεχνικές λεπτομέρειες της αποστρατικοποίησης και της οριοθέτησης του κοινού συνόρου μεταξύ των δύο χωρών.
Παρά τις προσπάθειες, στις 12 Μαΐου 2000, ξέσπασαν ξανά διαμάχες μεταξύ Ερυθραίας και Αιθιοπίας. Στις 17 Μαΐου 2000, το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέδωσε το ψήφισμα 1298, σύμφωνα με το οποίο επιβλήθηκαν μέτρα που αποσκοπούσαν στην πρόληψη της παροχής όπλων στις δύο χώρες. Το Συμβούλιο ζήτησε, επίσης, το συντομότερο δυνατό την επανέναρξη, χωρίς προϋποθέσεις, ουσιαστικών ειρηνευτικών συνομιλιών, υπό την αιγίδα του ΟΑΕ. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, Αιθιοπία και Ερυθραία υπέγραψαν συμφωνία παύσης των εχθροπραξιών μετά από συνομιλίες, με επικεφαλής την Αλγερία και τον Οργανισμό της Αφρικανικής Ενότητας. Στις 31 Ιουνίου 2000, το Συμβούλιο Ασφαλείας, με το ψήφισμά του, 1312, αποφάσισε να ιδρύσει την Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στην Αιθιοπία και την Ερυθραία (UNMEE), που αποτελούταν από 100 στρατιωτικούς παρατηρητές. Ανάμεσα στα καθήκοντα της, η αποστολή ανέλαβε την παρακολούθηση της παύσης των εχθροπραξιών, το συντονισμό και την παροχή τεχνικής βοήθειας για τις στρατιωτικές και ανθρωπιστικές δραστηριότητες και τη διασφάλιση της τήρησης των δεσμεύσεων ασφαλείας που συμφωνήθηκαν από τα μέρη.
Σε στρατιωτικό επίπεδο, η ειρηνευτική αποστολή αποτελούταν από 200 στρατιωτικούς παρατηρητές και περίπου 4.200 στρατιώτες, για να επιβλέπουν την παύση των εχθροπραξιών. Όσον αφορά στην ανθρωπιστική βοήθεια, από τον Μάρτιο του 2000, εκτιμήθηκε ότι πάνω από 370.000 Ερυθραίοι και περίπου 350.000 Αιθίοπες είχαν επηρεαστεί από τον πόλεμο. Η ανθρωπιστική κατάσταση σε περιοχές της Αιθιοπίας επιδεινώθηκε από τη σοβαρή ξηρασία, η οποία οδήγησε στην εμφάνιση μιας μεγάλης επισιτιστικής κρίσης, με περίπου 8 εκατομμύρια ανθρώπους να επηρεάζονται. Οι ανθρωπιστικές υπηρεσίες του ΟΗΕ συνέταξαν προγράμματα και για τις δύο χώρες, με στόχο την κινητοποίηση διεθνών πόρων για επείγουσες παρεμβάσεις. Το Μάρτιο του 2000, η Διευθύντρια του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP), Catherine Bertini, ορίστηκε ως Ειδική Απεσταλμένη για την επισιτιστική κρίση και την ξηρασία στο Κέρας της Αφρικής. Η Bertini κλήθηκε να αναζητήσει δεσμεύσεις από κυβερνήσεις και άλλα μέρη της σύγκρουσης για την παροχή ασφαλούς πρόσβασης σε ανθρωπιστικούς οργανισμούς, να εξετάσει τις ειδικές διαστάσεις της κρίσης και να αντιμετωπίσει υλικοτεχνικές ανησυχίες.
Ωστόσο, η αποστολή του ΟΗΕ αντιμετώπισε προβλήματα αναφορικά με τη συνεργασία, κυρίως με την Ερυθραία, από το 2005 και εξής. Στο πλαίσιο αυτό, ξεκίνησαν οι περιορισμοί στις μετακινήσεις προσωπικού των Ηνωμένων Εθνών, η κατάληψη ενός σημείου ελέγχου της UNMEE και οι περιορισμοί στις παραδόσεις καυσίμων στην UNMEE, γεγονότα που οδήγησαν στη σταδιακή μείωση των ειρηνευτικών δυνάμεων στην περιοχή. Έτσι, στις 30 Ιουλίου του 2008, το Συμβούλιο Ασφαλείας αποφάσισε (ψήφισμα 1827) τον τερματισμό της αποστολής της UNMEE, με ισχύ από την επόμενη μέρα. Η απόφαση του Συμβουλίου ελήφθη ως απάντηση στους ανασταλτικούς περιορισμούς που επέβαλε η Ερυθραία στη UNMEE, καθώς και τη διακοπή του εφοδιασμού με καύσιμα, καθιστώντας αδύνατη την εκπλήρωση των εντολών της και θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια του προσωπικού του ΟΗΕ.
- 1992-1994 United Nations Mission in Mozambique (ONUMOZ)
Λίγα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Μοζαμβίκης από την Πορτογαλία, το 1975, η χώρα βυθίστηκε σε ένα μακροχρόνιο και εξουθενωτικό εμφύλιο πόλεμο, μεταξύ της κυβέρνησης και της εθνικής αντίστασης της Μοζαμβίκης (RENAMO). Στις 4 Οκτωβρίου 1992, μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, τα δύο μέρη υπέγραψαν μια Γενική Ειρηνευτική Συμφωνία. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, το Συμβούλιο Ασφαλείας δημιούργησε, με το ψήφισμα 797, την επιχείρηση των Ηνωμένων Εθνών στη Μοζαμβίκη (ONUMOZ) για την παρακολούθηση και υποστήριξη της κατάπαυσης του πυρός, την αποστράτευση των δυνάμεων και τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών. Παράλληλα, με το ψήφισμα 782, το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε, στις 13 Οκτωβρίου 1992, μια προσωρινή δύναμη με 25 στρατιωτικούς παρατηρητές. Ωστόσο, για να παρατηρηθεί η εφαρμογή της συμφωνίας, ο ΟΗΕ απαίτησε περισσότερους από 25 παρατηρητές. Για να διασφαλιστεί η εφαρμογή της συμφωνίας και να επιλυθούν διαφορές, ιδρύθηκε Επιτροπή Εποπτείας και Παρακολούθησης, στην οποία συμμετείχαν και ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες).
Στη διαδικασία αποστράτευσης, που ξεκίνησε το 1994, ενεπλάκησαν περισσότεροι από 76.000 στρατιώτες και από τις δύο πλευρές, ενώ 10.000 εντάχθηκαν, μέσω της ONUMOZ, στον νέο εθνικό στρατό. Υπήρχαν, επίσης, περίπου 350 άοπλοι στρατιωτικοί παρατηρητές που βοηθούσαν στην παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας σε όλη τη χώρα. Εκτός από την επιτήρηση της εφαρμογής των στρατιωτικών πτυχών της Ειρηνευτικής Συμφωνίας και την εποπτεία της εκλογικής διαδικασίας, η ONUMOZ ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας για να βοηθήσει τα 3,7 εκατομμύρια άτομα που εκτοπίστηκαν από τον πόλεμο να επανεγκατασταθούν στις κοινότητες. Από την πλευρά της, η Ύπατη Αρμοστεία ξεκίνησε, το 1993, τον επαναπατρισμό 1,3 εκατομμυρίων προσφύγων. Εκείνη την εποχή, η τριετής επιχείρηση ήταν η μεγαλύτερη που ανέλαβε ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία στην Αφρική. Μέχρι τα μέσα του 1994, περίπου το 75% των εσωτερικά εκτοπισμένων είχαν επανεγκατασταθεί και οι περισσότεροι πρόσφυγες επέστρεψαν στη Μοζαμβίκη.
Οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές της χώρας πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 1994. Η συμμετοχή των ψηφοφόρων ήταν υψηλή, και, δεδομένης της συνεργασίας όλων των κομμάτων, οι εκλογές κηρύχθηκαν ελεύθερες και δίκαιες. Το κυβερνητικό κόμμα, FRELIMO, κέρδισε τις κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Το έργο της ONUMOZ εκπληρώθηκε με επιτυχία και η εντολή της έληξε επίσημα στις 9 Δεκεμβρίου 1994. Ωστόσο, η ONUMOZ συνέχισε να εκτελεί υπολειπόμενες λειτουργίες, έως ότου η αποστολή εκκαθαριστεί πλήρως, στα τέλη Ιανουαρίου του 1995.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Government of Canada. (n.d.). United Nations Operation in Mozambique. Διαθέσιμο εδώ
- Security Council Report. (2012). Chronology of Events-Ethiopia-Erithrea. Διαθέσιμο εδώ
- UN Missions. (n.d.). UNMEE-United Nation Mission in Ethiopia and Erithrea-Background. Διαθέσιμο εδώ
- UN Missions. (n.d.). UNMEE-United Nation Mission in Ethiopia and Erithrea-Mandate. Διαθέσιμο εδώ
- United Nations Peacekeeping. (n.d.). United Nations Operation in Mozambique- ONUMOZ-Background. Διαθέσιμο εδώ
- United Nations Peacekeeping. (n.d.). United Nations Operation in Mozambique- ONUMOZ-Mandate. Διαθέσιμο σε εδώ
