Της Αναστασίας Ερνεάνου,
Αναμφισβήτητα το διαδίκτυο αποτελεί τα τελευταία χρόνια αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Ολόκληρη η καθημερινότητά μας περιβάλλεται γύρω από την περιήγησή μας: στον ελεύθερό μας χρόνο, στο σπίτι, στο σχολείο, στη δουλειά. Τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρει είναι πολλά και, φυσικά, σημαντικότατα: διευκόλυνση στις συναλλαγές, δημιουργία ενιαίας αγοράς, ενημέρωση για τα διεθνή δρώμενα, αλλά και ψυχαγωγία. Ωστόσο, κάθε νόμισμα διαθέτει δύο όψεις. Προχωρώντας πέρα από τα θετικά του διαδικτύου, μπορούμε να διακρίνουμε και τους κινδύνους που ενέχει η χρήση του, όπως ο εθισμός, η εξαπάτηση, η σεξουαλική παρενόχληση, η πορνογραφία και η «λίστα» δε σταματά εδώ.
Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελούν το πρώτο δημιούργημα του ανθρώπου, που δεν αρκέστηκε σε γεωγραφικά σύνορα, αλλά μάλιστα, τα κατέρριψε. Γίνεται εύκολα αντιληπτό, λοιπόν, το γεγονός πως οι κίνδυνοι από τη χρήση του διαδικτύου γίνονται ακόμα εντονότεροι, αφού αναφερόμαστε σε διεθνή κοινότητα. Το ζήτημα είναι αν υπάρχει η απαραίτητη προστασία των χρηστών τόσο στις μεταξύ τους σχέσεις όσο και απέναντι στους διαφημιστές και τους υπεύθυνους των social media.
Σημαντικός είναι ο νόμος 4624/2019 για την «Αρχή Προστασίας Δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα» κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού 2016/679 και προς ενσωμάτωση της Οδηγίας 2016/680 σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων για σκοπούς πρόληψης, ανίχνευσης και δίωξης ποινικών αδικημάτων ή ποινικών κυρώσεων. Κρίσιμη διάταξη είναι το άρθρο 6 που αφορά τη συγκατάθεση του ανηλίκου προς επεξεργασία δεδομένων:
- Όταν εφαρμόζεται το άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο α) του ΓΚΠΔ, η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ανηλίκου, κατά την προσφορά υπηρεσιών της κοινωνίας των πληροφοριών απευθείας σε αυτόν, είναι σύννομη, εφόσον ο ανήλικος έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του και παρέχει τη συγκατάθεσή του.
- Εάν ο ανήλικος είναι κάτω των 15 ετών η επεξεργασία της παραγράφου 1 είναι σύννομη μόνο μετά την παροχή συγκατάθεσης του νομίμου αντιπροσώπου του.
Ακόμα, ορίζεται πως απαγορεύεται η επεξεργασία των γενετικών δεδομένων για σκοπούς ασφάλισης της ζωής και της υγείας. Επιπλέον, όσον αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων σε σύμπλευση με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης ο νόμος ορίζει πως:
Στον βαθμό που είναι αναγκαίο να συμβιβαστεί το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της επεξεργασίας για δημοσιογραφικούς σκοπούς και για σκοπούς ακαδημαϊκής, καλλιτεχνικής ή λογοτεχνικής έκφρασης, η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα επιτρέπεται όταν:
α) το υποκείμενο των δεδομένων έχει παράσχει τη ρητή συγκατάθεσή του,
β) αφορά δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που έχουν προδήλως δημοσιοποιηθεί από το ίδιο το υποκείμενο,
γ) υπερέχει το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα της πληροφόρησης έναντι του δικαιώματος προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα του υποκειμένου, ιδίως για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος ή όταν αφορά δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα δημοσίων προσώπων και
δ) όταν περιορίζεται στο αναγκαίο μέτρο για την εξασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης και του δικαιώματος ενημέρωσης, ιδίως όταν αφορά ειδικών κατηγοριών δεδομένα Προσωπικού Χαρακτήρα, καθώς και ποινικές διώξεις, καταδίκες και τα σχετικά με αυτές μέτρα ασφαλείας, λαμβάνοντας υπόψη το δικαίωμα του υποκειμένου στην ιδιωτική και οικογενειακή του ζωή.
Ακόμα ένα χρήσιμο νομοθέτημα είναι ο νόμος 2251/1994 περι Προστασίας των Καταναλωτών. Ιδιαίτερα, το άρθρο 9 το οποίο αφορά τη λειτουργία των διαφημίσεων ορίζει πως:
- Διαφήμιση κατά την έννοια του παρόντος νόμου είναι κάθε ανακοίνωση που γίνεται με κάθε μέσο στα πλαίσια εμπορικής, βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή επαγγελματικής δραστηριότητας με στόχο την προώθηση της διάθεσης αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων και των συναφών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων
και συνεχίζει: - Απαγορεύεται στους τηλεοπτικούς σταθμούς η μετάδοση διαφημίσεων παιδικών παιχνιδιών από ώρα 07:00 μέχρι και ώρα 22:00 κάθε ημέρας. Για την εφαρμογή του προηγούμενου εδαφίου, οι τηλεοπτικοί σταθμοί λογίζονται ως προμηθευτές κατά την έννοια του παραγράφου 1.
- Με απόφαση του Υπουργού Εμπορίου, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορούν να θεσπίζονται ειδικοί κανόνες για τη διαφήμιση ειδικών κατηγοριών προϊόντων ή υπηρεσιών ώστε να εξασφαλίζεται η πραγματική δυνατότητα του καταναλωτή να πληροφορείται τις τιμές και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων και υπηρεσιών για να μπορεί να κρίνει την ποιότητα και την τιμή.
Φυσικά, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο έχουν γίνει σημαντικά βήματα προκειμένου να επιτευχθεί η αποτελεσματικότερη προστασία των χρηστών κατά την περιήγησή τους στο διαδίκτυο. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να αναρωτηθούμε αν το νομοθετικό αυτό πλαίσιο κρίνεται ως επαρκές για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού.
Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όχι απλώς αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας, αλλά διεισδύει σε αυτήν και τείνει να αλλάξει ριζικά τόσο τις συνήθειές μας όσο και ολόκληρη την κοινωνία. Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα στο νέο αυτό κόσμο που ανοίγεται. Αν αυτά ακριβώς, τα μειονεκτήματα ελαττωθούν, ή και ιδανικά μιλώντας, μηδενιστούν, εύκολα γίνεται κατανοητό πόσες νέες δυνατότητες προδιαγράφονται. Τι απαιτείται όμως, ούτως ώστε να επιτευχθεί αυτό;
Το κύριο ζήτημα στον διαδικτυακό κόσμο είναι η έλλειψη ελέγχου του περιεχομένου τόσο των ειδήσεων και των πληροφοριών όσο και των προσωπικών στιγμών που αναρτώνται από τους χρήστες. Ο κίνδυνος προπαγάνδας, η παραπληροφόρηση, η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, το οποίο έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την επικαιρότητα, αποτελούν απόρροια του νομοθετικού κενού ως προς τον απαιτούμενο έλεγχο. Το σημαντικό αυτό μειονέκτημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με τη θέσπιση ενός νομοθετικού πλέγματος σεβόμενου τα θεμελιώδη δικαιώματα που καθορίζονται τόσο στα ευρωπαϊκά νομοθετήματα, όπως η ΕΣΔΑ, όσο και στα εθνικά, όπως το Σύνταγμα της χώρας, το οποίο ωστόσο, θα προσαρμόζεται ειδικά στις ανάγκες του κυβερνοχώρου και όχι κατά αναλογική εφαρμογή. Προς επίτευξη αυτού του στόχου θα ήταν σίγουρα ωφέλιμη η συγκρότηση οργάνων τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό περιβάλλον, τα οποία ως υποχρέωση θα έχουν τη συνεχή και αδιάκοπη επαγρύπνηση όσον αφορά αυτά τα ζητήματα και θα μπορούν φυσικά, να επικουρούν το έργο ήδη υπαρχόντων οργάνων, όπως η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
Επιπρόσθετα, το διαδίκτυο δίνει το προνόμιο της ανωνυμίας και της «αποπροσωποποίησης». Το άτομο που υπερβαίνει το όριο και παραβιάζει την εθνική ή κοινωνική ενότητα ή τον προσωπικό χώρο ενός άλλου συνήθως, έχει στο νου του πως δε θα μπορέσει να εξευρεθεί από τις αρμοδιες αρχές. Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό πως σε περίπτωση που αυτό το εμπόδιο ξεπεραστεί, παραβιάσεις που επιφέρουν καταστροφικές επιπτώσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο θα μπορέσουν να επιλυθούν πιο αποτελεσματικά. Βεβαίως, σε αυτό το σημείο πρέπει να εφαρμοστεί η αρχή της πρακτικής εναρμόνισης ούτως ώστε να μη φτάσουμε στο άκρο της παραβίασης της προσωπικής ζωής των ατόμων με την πλήρη έλλειψη του ανώνυμου στοιχείου. Θα πρέπει, λοιπόν, σε περιπτώσεις που επίκειται σημαντικός κίνδυνος για τη ζωή, την ακεραιότητα, την τιμή, την ασφάλεια των προσώπων, να βρισκόμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε τον εκάστοτε υπεύθυνο.
Αναμφίβολα, ο χώρος του διαδικτύου προσφέρει ανεκτίμητα αγαθά στην ανθρωπότητα και έχει συμβάλει στην εξέλιξή της. Ωστόσο, δε θα πρέπει να λησμονείται πως ο άνθρωπος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως προϊόν από τους δημιουργούς αυτών των μέσων, αλλά ως ψυχοσωματική ενότητα με αυτοτέλεια, που χρήζει σεβασμού. Έχοντας αυτή τη σκέψη ως κεντρικό άξονα, ο νομοθέτης σε συνεργασία με τους δημιουργούς και υπεύθυνους αυτών των μέσων θα μπορούσαν να «χτίσουν» ένα ασφαλές και εποικοδομητικό περιβάλλον.
Πηγές
- https://www.eccgreece.gr/wp-content/uploads/2015/07/N2251-1994-enc2007-el1.pdf
- https://www.lawspot.gr/nomika-nea/gdpr-dimosieythike-o-nomos-4624-2019-gia-tin-prostasia-prosopikon-dedomenon
- Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Χρυσόγονος- Βλαχόπουλος
