Του Θάνου Σουλελέ,
Η Ελλάδα μετά την οικονομική κρίση ξεκίνησε σταδιακά να ιδιωτικοποιεί τις περισσότερες κρατικές υπηρεσίες. Μέχρι και σήμερα, αυτό το έργο συνεχίζεται παρ’ όλες τις αλλαγές των κυβερνήσεων αυτά τα χρόνια. Βέβαια, πλέον, η κυβέρνηση έχει προαναγγείλει το σχέδιό της να ιδιωτικοποιήσει όλους τους κρατικούς φορείς.
Η έννοια της ιδιωτικοποίησης καθίσταται άμεσα συνυφασμένη με τη διαδικασία μεταβίβασης των επιμέρους μορφών λειτουργίας, καθώς και των περιουσιακών στοιχείων από την πλευρά του δημόσιου τομέα προς τον ιδιωτικό. Μία επιμέρους μορφή ιδιωτικοποίησης είναι η λεγόμενη αποκρατικοποίηση.
Στον βραχυχρόνιο ορίζοντα υπάρχουν πολλά θετικά τέτοιων κινήσεων από το κράτος, που δίνουν την αίσθηση ότι η οικονομία καλυτερεύει και ότι πράγματι υπάρχει ανάπτυξη. Όμως, αν στοχεύουμε στην πραγματική κοινωνική ευημερία και σε ένα οικονομικά ανεξάρτητο και δυνατό κράτος, πρέπει να μας νοιάζει περισσότερο το μακροχρόνιο αποτέλεσμα και λιγότερο το φαίνεσθαι και οι βραχυχρόνιες επιπτώσεις.
Η χώρα μας, με το ιδιόρρυθμο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα, μαστίζεται από πολλά προβλήματα, με το κορυφαίο από αυτά να είναι, φυσικά, η διαφθορά που υπάρχει είτε από πολιτικούς του παρελθόντος, και όχι μόνο, από επιχειρηματίες αλλά και από απλούς πολίτες που βλέπουν την κακή οργάνωση του Ελληνικού κράτους σαν ευκαιρία να το εκμεταλλευτούν προς όφελός τους, παίρνοντας χρήματα από το κράτος με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο.
Με όλα αυτά να συμβαίνουν ανελλιπώς, το ελληνικό κράτος κατάφερε ακόμα και οι μονοπωλιακές επιχειρήσεις όπως η Δ.Ε.Η να παρουσιάζουν επί χρόνια αρνητικούς ισολογισμούς. Οι κυβερνήσεις μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και προσπαθώντας να μαζέψουν χρήματα από παντού, ξεκίνησαν δράσεις για τις ιδιωτικοποιήσεις «ζημιογόνων επιχειρήσεων» μαζί με άλλες αποφάσεις φυσικά.
Πριν προχωρήσουμε στα θετικά και αρνητικά αυτού του σχεδίου καλό είναι να τονίσουμε ότι το χαρακτηριστικό των επιχειρήσεων κρατικού ενδιαφέροντος είναι ότι δεν λειτουργούν με τα ίδια κριτήρια που εφαρμόζουν οι αντίστοιχες ιδιωτικές εταιρείες. Αντίθετα, μπορούμε να πούμε ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται το μεγαλύτερο όφελος της κοινωνικής ευημερίας για τους πολίτες. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την ικανοποίηση αυτού του στόχου είναι χαμηλές τιμές προϊόντων. Ο λόγος αυτού έγκειται στην κάλυψη των περισσότερων πιθανών κενών που προκαλεί το ανωτέρω περιγραφόμενο σύστημα στη διανομή του συνολικού προϊόντος. Ωστόσο, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις, στοχεύουν ταυτόχρονα στη μεγιστοποίηση των κερδών τους. Σε τελική ανάλυση, λειτουργούν ως επιχειρήσεις και όσο περισσότερα κέρδη έχουν, τόσο περισσότερες οικονομικές διευκολύνσεις για τους πολίτες-καταναλωτές θα εξασφαλιστούν. Η μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας στην περίπτωση αυτή συνδέεται θετικά με τη μεγιστοποίηση των κερδών για τις δημόσιες επιχειρήσεις.
Οι ιδιωτικοποιήσεις-αποκρατικοποιήσεις δεν είναι κάτι που απαραίτητα θα έχει αρνητικά συνολικά αποτελέσματα. Υπάρχουν ιδιωτικοποιήσεις προ κρίσης που συνέβαλαν θετικά στην εγχώρια οικονομία, όπως για παράδειγμα του Ο.Τ.Ε. και της Εθνικής Τράπεζας. Όμως, για να πετύχει μια ιδιωτικοποίηση ενός κρατικού φορέα, δεν πρέπει ο μοναδικός γνώμονας να είναι το κέρδος, πρέπει να στοχεύουμε και στην βέλτιστη κοινωνική ευημερία. Στα παραδείγματα που δόθηκαν παραπάνω, υπήρχε ιδιωτικοποίηση ενός ποσοστού των εταιριών με το Ελληνικό κράτος να διατηρεί και αυτό ένα σημαντικό ποσοστό ιδιοκτησίας. Μετά την κρίση, όμως, οι ιδιωτικοποιήσεις έγιναν, και γίνονται ακόμα, «βιαστικά», με πωλήσεις σε πολύ χαμηλότερες τιμές από την αντικειμενική αξία των εταιριών, καμία ασφάλεια για τους υπάρχοντες εργαζομένους αλλά και καμία διασφάλιση της διατήρησης των χαμηλών τιμών που παρείχαν οι εταιρείες πριν την ιδιωτικοποίηση τους.
Το προσωρινό κέρδος που παρέχουν οι πωλήσεις κρατικών φορέων είναι, απλά, μια πρόχειρη λύση για την άμεση εισροή χρημάτων. Ένα σωστά δομημένο κράτος πρέπει αρχικό μέλημα του να θέτει την εξυγίανση και την αναδιοργάνωση των κρατικών μηχανισμών σε βαθμό που να έχουν θετικούς ισολογισμούς αλλά και να αυξάνουν την κοινωνική ευημερία του συνόλου. Όταν ένας κρατικός φορέας αποκρατικοποιείται, παρέχει στο κράτος στο κράτος μόνο ένα έσοδο από την πώληση του και συνήθως αυτό το έσοδο είναι μικρότερο της αντικειμενικής του αξίας ώστε να είναι ποθητό από τους επενδυτές. Την ίδια ώρα, η αναδιοργάνωση και η εξυγίανση του θα παρέχει στο κράτος συνεχόμενα κέρδη και την δυνατότητα ελέγχου των τιμών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Σε ορισμένες περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο, η σύμπραξη κράτους και ιδιωτών σε μία επιχείρηση μπορεί να είναι πολύ επικερδής. Συνήθως, τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν όταν χρειάζεται μεταφορά τεχνογνωσίας. Όμως, ακόμα και τότε, οι διαδικασίες δεν μπορούν να γίνονται βιαστικά και το κράτος πρέπει να κρατάει ένα σημαντικό μερίδιο ιδιοκτησίας και να στοχεύει όχι μόνο στην αύξηση του κέρδους, αλλά και στην αύξηση της κοινωνικής ευημερίας, που μακροπρόθεσμα είναι το πιο σημαντικό όλων.
