Της Αλεξάνδρας Σελίμη,
Το όνομα του Ιγκόρ Στραβίνσκυ σαν μουσική προσωπικότητα βρίσκεται ανάμεσα στους σπουδαιότερους και πιο πρωτοπόρους συνθέτες του 20ου αιώνα. Μέσα στην πανδαισία τεχνοτροπιών, στυλ και επιρροών που χαρακτηρίζουν τον αιώνα αυτό, ο Στραβίνσκυ, εκτός των μουσικών επιτευγμάτων του, μας έκανε την τιμή να μοιραστεί και τις σκέψεις του και τη φιλοσοφία του πάνω στη μουσική μέσα από μία σειρά διαλέξεων. Οι έξι αυτές διαλέξεις πραγματοποιήθηκαν το 1939 στο Χάρβαρντ και έπειτα κυκλοφόρησαν και σε βιβλίο. Η «Μουσική Ποιητική» στην Ελλάδα ήρθε από τις εκδόσεις Νεφέλη σε μετάφραση του Μιχάλη Γρηγορίου. Ας πούμε όμως και δύο λόγια για τον συγγραφέα, ή μάλλον καλύτερα, για τον ομιλητή των διαλέξεων.
Ο Ιγκόρ Στραβίνσκυ γεννήθηκε το 1882 στο σημερινό Λομονόσοφ της Ρωσίας. Σπούδασε Νομική και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, ενώ, όσον αφορά τη σύνθεση, μαθήτευσε κοντά στον σπουδαίο Νικολάι Ρίμσκι – Κόρσακοφ. Τα πιο γνωστά του έργα είναι και αυτά που τον έφεραν στο μουσικό προσκήνιο και μιλάμε φυσικά για τα τρία έργα που έγραψε για τα μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ: Το Πουλί της Φωτιάς, ο Πετρούσκα και η Ιεροτελεστία της Άνοιξης. Ο Στραβίνσκυ το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το έζησε στο εξωτερικό, και συγκεκριμένα στη Γαλλία και έπειτα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου και απεβίωσε στην ηλικία των 88 ετών. Το έργο του χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία, που εκφράζεται μέσα από την πολυρυθμία, τις σκληρές αρμονίες και το εξωτικό στοιχείο, μένοντας πάντα κοντύτερα στην τονική μουσική από ό,τι στον δωδεκαφθογγισμό (εκτός από τα έργα της τελευταίας περιόδου της ζωής του).
Όπως μαρτυρά και ο ίδιος ο τίτλος της Μουσικής Ποιητικής, ο Στραβίνσκυ μιλά για την ποιητική της μουσικής, δηλαδή για τη θεωρία της μουσικής σε ό,τι αφορά θέματα σύνθεσης, τεχνικής, ερμηνείας, στυλ και θίγει ζητήματα όπως ο χρόνος στη μουσική, η έμπνευση, η συνθετική ελευθερία και πολλά άλλα. Αφού ο Στραβίνσκυ αποσαφηνίσει μερικές έννοιες στους φοιτητές του και οργανώσει τις διαλέξεις του, θα μας μιλήσει για το μουσικό φαινόμενο, εστιάζοντας στα δομικά στοιχεία της μουσικής. Στη συνέχεια, θα καταπιαστεί με ζητήματα που αφορούν τη μουσική σύνθεση ως δημιουργική διαδικασία. Εδώ εκφράζει και τη περίφημη διαφωνία του ως προς το βαγκνερικό «μουσικό δράμα».
Φτάνοντας κάπου στα μέσα του βιβλίου, θα ασχοληθεί με τη μουσική τυπολογία, εξετάζοντας όρους όπως το «κλασικό» και το «μοντέρνο» και το στυλ ανά τις εποχές. Την πέμπτη διάλεξή του θα αφιερώσει στη μουσική της πατρίδας του, τη ρωσική μουσική, από τον Γκλίνκα μέχρι και τη σοβιετική μουσική. Τέλος, θα μιλήσει για τη μουσική ερμηνεία, εστιάζοντας στη διαφοροποίηση του εκτελεστή από τον ερμηνευτή και εξετάζοντας τους ρόλους τους, καθώς και αυτόν του ακροατηρίου. Στόχος, όπως θα δούμε και στον επίλογό του, είναι η συνειδητοποίηση του βαθύτερου νοήματος της μουσικής, το οποίο βρίσκει στην ένωση με τον συνάνθρωπο και το Υπέρτατο Όν. Μαρτυρήσαμε όμως αρκετά… Σας παροτρύνουμε να διαβάσετε και εσείς αυτό το κλασικό βιβλίο στη μουσική φιλοσοφία, που αποτελεί οδηγό ζωής για κάθε μουσικό και φυσικά ένα “must” ανάγνωσμα για κάθε μουσικόφιλο.
Βέβαια, το ανάγνωσμα ενός τέτοιου βιβλίου έχει πολλαπλά οφέλη. Πέρα από το προφανές, ότι δηλαδή μαθαίνουμε για τις ιδέες του σπουδαιότατου αυτού συνθέτη, ανακαλύπτουμε ταυτόχρονα πτυχές του έργου του. Ο ίδιος ο Στραβίνσκυ δε διστάζει να μιλήσει για το μουσικό έργο άλλων συνθετών, όπως και για το δικό του. Έτσι, πλησιάζουμε πιο κοντά στην κατανόηση του Στραβίνσκυ ως συνθέτη. Όπως λέει και στον πρόλογο του βιβλίου ο Milhaud: «Η Μουσική Ποιητική φωτίζει τελικά αυτή την αδιαχώριστη σχέση ανάμεσα στις δύο όψεις της ιδιοσυγκρασίας του Στραβίνσκυ: τη μουσική του και τη φιλοσοφία του».
