Του Παναγιώτη Παναγιωτακόπουλου,
Λαύριο, Οκτώβριος 2020. Οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα μετά την άτυπη επιβεβαίωση της φήμης για μία επένδυση τεραστίων διαστάσεων στην περιοχή. Ο κ. Δημήτρης Λουκάς, δήμαρχος της κοινότητας, στο συνέδριο Sm@rt Cities-Digital Citizens 2020, έδωσε την είδηση για την επόμενη κίνηση της Microsoft περί δημιουργίας τριών Data Centers, η οποία αναμένεται να δώσει άλλον αέρα στην περιοχή.
Κάπως έτσι, το 8ο, κατά σειρά, Data Center Region στην Ευρώπη θα βρίσκεται στη χώρα μας στην περιοχή της Λαυρεωτικής. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία ύψους €1 δις, εκτός φυσικά της αυτονόητης και αναμενόμενης ολοκληρωτικής αναβάθμισης της περιοχής.
Δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη αφορμή, για να θίξουμε το ζήτημα των δεδομένων και το πώς αυτά επηρεάζουν τη ζωή μας σήμερα. Πλέον, μιλάμε για μία καινούρια βιομηχανία, ασύλληπτου μεγέθους, η οποία έχει γεννήσει από θέσεις εργασίας μέχρι πανάκριβα προγράμματα σπουδών και εξειδίκευσης σε όλο τον κόσμο. Αρκεί μια μικρή αναφορά στα κέρδη της βιομηχανίας, τα οποία από $122 δις το 2015, πήγαν στα $149 δις το 2017 και στα $189 το 2019. Μέσα στο 2020, ο κλάδος έχει δει ανάπτυξη ύψους 14%, ενώ τα πρηγούμενα χρόνια είχε «τρυπήσει» το ταβάνι με την μεγέθυνση της τάξης του 60 και 61% που είχε το 2012 και 2013.
Οι παραπάνω λέξεις αρκούν για να πλέξουν το εγκώμιο των big data, όμως καλό θα ήταν να εξετάσουμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος, όπως και σε όλες τις προηγούμενες αναλύσεις. “Only drug dealers and software companies call their customers ‘users’”, έχει αναφέρει στο πρόσφατο παρελθόν ο Edward Tufte, στατιστικολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Yale. Σε απλά ελληνικά, η δήλωση του αμερικανού επιστήμονα επισημαίνει πως οι μόνες βιομηχανίες που αποκαλούν τους πελάτες τους «χρήστες» είναι αυτές των ναρκωτικών και των υπολογιστικών συστημάτων και δεδομένων. Πρόχειρα, ένα μόνο κοινό μπορεί να βρεθεί ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους και μια λέξη, ο «εθισμός», περιγράφει πλήρως την όποια σύνδεση τους.
Το Facebook αριθμεί περί τους 2.7 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες για το δεύτερο τέταρτο του 2020, με τα νούμερα σε Instagram και Twitter να είναι 1 δις και 330 εκατομμύρια αντίστοιχα. Εύκολα γίνεται αντιληπτός ο τεράστιος όγκος δεδομένων που «κινείται» σε μόνιμη βάση. Όλες οι διαδικτυακές κινήσεις, από μία απλή αναζήτηση μέχρι και τον πιο πρόσφατο φίλο που αποκτήσαμε σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο, είναι καταγεγραμμένες σε βάσεις δεδομένων και χρησιμοποιούνται με διαφορετικούς τρόπους. Ναι, σίγουρα είναι πιο εύκολο να βρούμε παλιούς φίλους και να κρατάμε επαφή, όμως είναι, εξίσου, εύκολο να έρθει στην οθόνη μας μία πλήρως στοχευμένη διαφήμιση με βάση την δραστηριότητα μας ανά πάσα ώρα και στιγμή.
Όταν κάνεις χρήση μιας πλατφόρμας σαν πελάτης δωρεάν, τότε μάλλον έσυ δεν είσαι ο πελάτης, αλλά το προϊόν. Παύση, σκέψη, προβληματισμός για λίγα δευτερόλεπτα. Πόσο χρόνο περνά κανείς μπροστά σε μια οθόνη σήμερα; Αν περιορίσουμε την ηλικία στο group των 16 ως 30 τότε ο αριθμός μεγαλώνει ακόμα περισσότερο. Όλη αυτή η «εξάρτηση» μας καταγράφεται και πωλείται πολύ ακριβά. Δεν υπάρχει καλύτερος και πιο εύστοχος τρόπος για να διαφημίσει κανείς το προϊόν του. Λόγω του τεράστιου όγκου δεδομένων, οι διάφορες πλατφόρμες μπορούν να κάνουν την καλύτερη δυνατή διαλογή και νε περιορίσουν το κοινό με ακρίβεια χιλιοστού, ανάλογα με τις προτιμήσεις του πελάτη.
Πόσες φορές έπειτα από μια αναζήτηση μας έχουμε δει την οθόνη του κινητού μας, την αμέσως επόμενη στιγμή, να κατακλύζεται από διαφημίσεις συναφείς με την δραστηριότητα μας; Σε μόνιμη βάση, είναι η απάντηση που δίνουμε όλοι. Ένας εικονικός εαυτός μας «ζει» μέσα σε δωμάτια με υπολογιστές «γίγαντες» που παρακολουθούν και προσπαθούν να προβλέψουν τα επόμενα βήματα μας. Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό; Μάλλον τίποτα.
Συμπερασματικά, την τελευταία δεκαετία, ίσως και λίγο παραπάνω, έχει διογκωθεί σε μεγάλο βαθμό αυτό που ονομάζουμε κλάδο των δεδομένων. Παρουσιάζει τρελά κέρδη και πολλαπλά οφέλη με θέσεις εργασίας και επενδύσεις, που όμοιές τους δεν υπάρχουν. Όπως, όμως, συμβαίνει με τα περισσότερα πράγματα, έτσι κι εδώ, υπάρχει και «κακός λύκος» στο παραμύθι. Διαδίκτυο, μηχανές αναζήτησης και κοινωνικά δίκτυα έχουν απλοποιήσει την καθημερινότητά μας, μα την ίδια στιγμή μας έχουν εμπορευματοποιήσει σε βαθμό που δεν γίνεται εύκολα αντιληπτός. Συμβουλή υπάρχει και είναι μόνο μία. Καλή η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων που τείνουν να γίνουν, αν δεν είναι ήδη, προέκταση των χεριών μας και πραγματικά αποτελούν εργαλεία της σύγχρονης πραγματικότητας, όμως τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την ανθρώπινη επαφή και καλό είναι να μεριμνήσουμε, όσο είναι ακόμα νωρίς.
