Της Ερωφίλης Σμυρνιωτάκη,
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), μόλις από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, το 1946, ίδρυσε την Επιτροπή για την Κατάσταση των Γυναικών (Commission on the Status of Women) ως υπο-επιτροπή του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου (Economic and Social Council – ECOSOC) με ψήφισμά του. Στόχος της ήταν η προώθηση της ισότητας των φύλων και η ενδυνάμωση των γυναικών.
Το 1975, ανακηρύχθηκε από τον ΟΗΕ το Παγκόσμιο Έτος των Γυναικών, κατά το οποίο έγινε το πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο για τις Γυναίκες, στην πόλη του Μεξικό, με αποτέλεσμα τη Διακήρυξη του Μεξικό για την Ισότητα των Γυναικών και τη Συμβολή τους στην Ανάπτυξη και την Ειρήνη, ενώ, πριν από 41 χρόνια, το 1979, υιοθετήθηκε η Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεως κατά των γυναικών. Ανάμεσα στα άρθρα της, βρίσκονται οι βάσεις για μεγάλο μέρος της προόδου που έχει γίνει σήμερα από τα όργανα του ΟΗΕ. Αρχικά, καταδικάζονταν οι διακρίσεις κατά των γυναικών σε όλες τις μορφές τους και τα κράτη-μέλη αναλάμβαναν να συμπεριλάβουν στο Σύνταγμά τους την αρχή της ισότητας ανδρών και γυναικών και να εξασφαλίσουν την εφαρμογή της, με νομοθεσία ή άλλα μέσα, να εγκαθιδρύσουν δικαστική προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και να εγγυηθούν την προστασία τους στα εθνικά δικαστήρια, ενώ έπρεπε, επίσης, «να τροποποιήσουν τα σχέδια και τα πρότυπα κοινωνικοπολιτιστικής συμπεριφοράς του άνδρα και της γυναίκας, με σκοπό να φθάσουν στην εξάλειψη των προκαταλήψεων και των εθιμικών ή κάθε άλλου τύπου συνηθειών που βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας ή της ανωτερότητας του ενός ή του άλλου φύλου ή στην ιδέα ενός στερεότυπου ρόλου των ανδρών και των γυναικών».
Ακολούθησαν το δεύτερο, το τρίτο και το τέταρτο Παγκόσμιο Συνέδριο για τις Γυναίκες, το 1980 στην Κοπεγχάγη, το 1985 στο Ναϊρόμπι και το 1995 στο Πεκίνο, αντίστοιχα. Τα συνέδρια αυτά έδωσαν νέα ώθηση στην προσπάθεια για την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών. Αναγνωρίστηκε η αδυναμία των γυναικών, σε ποικίλες περιπτώσεις να ασκήσουν τα -τυπικά πάντα- διασφαλισμένα τους δικαιώματα, την άνιση πρόσβασή τους σε υγεία, εκπαίδευση και εργασία και την άνιση συμμετοχή στην πολιτική και τη λήψη αποφάσεων. Η Διακήρυξη και Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου, που προέκυψε από το συνέδριο του 1995, είναι ευρέως γνωστή ως το πιο προοδευτικό προσχέδιο για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών. Το πλαίσιο δράσης που προέκυψε είχε 12 τομείς ενδιαφέροντος:
- Γυναίκες και περιβάλλον
- Γυναίκες σε θέσεις ισχύος και στη λήψη αποφάσεων
- Το παιδί– κορίτσι
- Γυναίκες και οικονομία
- Γυναίκες και φτώχεια
- Βία κατά των γυναικών
- Ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών
- Εκπαίδευση και κατάρτιση των γυναικών
- Θεσμικοί μηχανισμοί για την πρόοδο των γυναικών
- Γυναίκες και υγεία
- Γυναίκες και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
- Γυναίκες και ένοπλες συγκρούσεις
Η Bernadette Chirac, πρώην Πρώτη Κυρία της Γαλλίας, και η Jane Fonda, συμμετείχαν, κατά τη διάρκεια σεμιναρίου για την υγεία των γυναικών, στο Συνέδριο του Πεκίνου, το 1995.
Τον Ιούλιο του 2010, ο ΟΗΕ ίδρυσε το UN Women, μία οντότητα που, εντός του πλαισίου του ΟΗΕ, μάχεται για την ισότητα μεταξύ των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών. Η κίνηση αυτή χαρακτηρίζεται ως ένα ιστορικό βήμα για τον οργανισμό, καθώς επιτάχυνε και ενίσχυσε την επιδίωξη των στόχων του στις προαναφερθείσες θεματικές. Ο ρόλος του UN Women συνοψίζεται στη στήριξη διακυβερνητικών οργάνων στη διαμόρφωση πολιτικών, στη βοήθεια προς τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ να εφαρμόσουν τις πολιτικές αυτές με τεχνική ή/και οικονομική στήριξη και να διασφαλίσει πως το σύστημα του Οργανισμού θα παραμείνει υπεύθυνο για τις δεσμεύσεις του για την ισότητα των φύλων, ελέγχοντας την πρόοδό του.
Τι αντίκτυπο είχαν πράγματι όλα αυτά;
Είναι δύσκολο να παρακολουθήσουμε την πρόοδο στα δικαιώματα των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ορισμένες χώρες είχαν δραστική βελτίωση, ορισμένες παρέμειναν στο ίδιο επίπεδο και ορισμένες οπισθοχωρούν ξανά, εν έτει 2020, όπως η Πολωνία.
Η ισότητα των φύλων αποτελεί τον 5ο από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης που υιοθετήθηκαν το 2015 από τα κράτη-μέλη, στα πλαίσια της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, ενώ, παράλληλα, στα πλαίσια του στόχου αυτού, έχει σημειωθεί ακόμα περισσότερη πρόοδος, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, η βία κατά των γυναικών παραμένει ως ένα σταθερό πρόβλημα, μέσα στην οικογένεια, αλλά και εκτός, τα δικαιώματα στην έκτρωση παραμένουν ασταθή και αμφισβητούμενα από πολλούς – ακόμα κι αν θα μπορούσαμε να επιχειρηματολογήσουμε πως αρκετοί από όσους διατείνονται κατά των εκτρώσεων είναι άτομα που δεν έχουν κυοφορήσει ποτέ, ούτε και πρόκειται, και, συνεπώς, η γνώμη τους θα έπρεπε να έχει συγκριτικά πολύ λιγότερο βάρος. Είναι, επίσης, σημαντικό να θυμόμαστε, πως σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ, περισσότερες από 2,5 δισεκατομμύρια γυναίκες ζουν σε χώρες με τουλάχιστον μία νομοθεσία που κάνει ξεκάθαρη διάκριση κατά των γυναικών και 1 στις 5 γυναίκες παγκοσμίως έχουν βιώσει σεξουαλική ή/και σωματική κακοποίηση από σύντροφό τους το τελευταίο έτος. Από την άλλη, όμως, πλευρά, τα τελευταία 25 χρόνια πεθαίνουν κατά τον τοκετό 45% λιγότερες γυναίκες, πρακτικές, όπως η κλειτοριδεκτομή έχουν μειωθεί δραστικά, ενώ περισσότερες γυναίκες έχουν πολιτικά αξιώματα και ηγετικές θέσεις στο χώρο των επιχειρήσεων.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, António Guterres, το Μάρτιο του 2020, δημοσίευσε μία έκθεση, όπου τονίζεται ότι η ανισότητα των φύλων παραμένει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα παγκοσμίως. Οι χρόνιες διακρίσεις και η βαθιά ριζωμένη πατριαρχία έχουν υποσκάψει τη θέση των γυναικών στην παγκόσμια κοινωνία και αυτό διακρίνεται εύκολα στις νομοθεσίες των κρατών, που με «παραθυράκια» επιτρέπουν σε βιαστές να παραμένουν ελεύθεροι, που περιορίζουν τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών κ.λπ. «Οι γυναίκες ακόμα γελοιοποιούνται αποκαλούμενες υστερικές», αναφέρει. «Κρίνονται από την εμφάνισή τους και υποβάλλονται σε ατελείωτους μύθους και ταμπού σε σχέση με τις φυσιολογικές σωματικές τους λειτουργίες. Αντιμετωπίζουν καθημερινά σεξισμό, mansplaining(1) και victim-blaming(2)».
Μόλις ένα μήνα μετά, με τις επιπτώσεις της τρέχουσας πανδημίας να είναι πλέον ξεκάθαρες, ο ΓΓ του ΟΗΕ δήλωσε την ανησυχία του, καθώς ο COVID-19 θέτει σε κίνδυνο, πέρα από την υγεία, και την πρόοδο που έχει γίνει, σε βάθος δεκαετιών, ως προς τα δικαιώματα των γυναικών. 25 χρόνια μετά τη Διακήρυξη του Πεκίνου, η κρίση επηρεάζει τη θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας, αυξάνει την απλήρωτη εργασία τους, αλλά και την ενδοοικογενειακή βία. Ταυτόχρονα, το 70%, περίπου, των εργαζομένων πρώτης γραμμής στην υγεία και των κοινωνικών λειτουργών είναι γυναίκες. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαίο ο Οργανισμός και τα κράτη-μέλη του να μεριμνήσουν, ώστε αυτή η κρίση να μη σβήσει χρόνια προόδου στο διάβα της και να συνεχιστεί με ζήλο η προσπάθεια για την ισότητα των φύλων.
Ο ΟΗΕ δέχεται σφοδρή κριτική από ακτιβιστές και αναλυτές για την αποστασιοποιημένη -πολλές φορές- δράση του και την εμμονή του στο lobbying, χωρίς έμπρακτη βοήθεια στον ίδιο βαθμό, ωστόσο το σημαντικό που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως και ο ίδιος ο Οργανισμός αναγνωρίζει ότι ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών δε βρίσκεται καν κοντά στο τέλος του και ότι έχει τεράστια σημασία το να πετύχουμε, ως παγκόσμια κοινότητα την ισότητα μεταξύ των φύλων: ο κόσμος μας έχει μόνο να κερδίσει από ένα μέλλον, όπου οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση, στην υγεία, στη ζωή.
(1) Mansplaining: Όταν ένας άντρας διακόπτει μία γυναίκα και της μιλά συγκαταβατικά για ένα θέμα που εκείνος θεωρεί ότι γνωρίζει καλύτερα, ενώ, στην πραγματικότητα, η γνώση του δεν είναι περισσότερη από εκείνη της γυναίκας.
(2) Victim-blaming: η τάση να θεωρούμε υπεύθυνα τα θύματα (εδώ: κακοποίησης/σεξουαλικής παρενόχλησης/ενδοοικογενειακής βίας κ.λπ.), στο βαθμό που ποικίλλει, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της επίθεσης, του θύματος και του δράστη.
Ενδεικτικές Πηγές
- Sherwood, H., Shearlaw, M. and Franklin, J., (2015). What Has The United Nations Ever Done For Women. The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2015/sep/10/un-womens-rights-feminism-equality.
- United Nations. Gender Equality. Διαθέσιμο σε: https://www.un.org/en/sections/issues-depth/gender-equality/.
- United Nations Development Programme. Goal 5: Gender Equality. Διαθέσιμο σε: https://www.undp.org/content/undp/en/home/sustainable-development-goals/goal-5-gender-equality.html.
- UN News. (2020). Put Women And Girls At Centre Of COVID-19 Recovery: UN Secretary-General. Διαθέσιμο σε: https://news.un.org/en/story/2020/04/1061452.
