Του Αναστάσιου-Φώτιου Τσοχατζίδη,
Στις μέρες μας, το θεμελιώδες ανθρώπινο και συνταγματικώς κατοχυρωμένο δικαίωμα της ιδιωτικότητας (αρ. 9 Σ) και το συναφές με αυτό δικαίωμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων (αρ. 9ΑΣ), βρίσκονται σε διαρκή απειλή. Μία από τις αιτίες είναι αναμφίβολα η τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, καθώς η τεχνολογία μέσα από τις ποικίλες εφαρμογές της δημιουργεί συνεχώς περιορισμούς των παραπάνω δικαιωμάτων και γεννά διαρκώς το δίλημμα κατά πόσο οι περιορισμοί που τίθενται είναι ανεκτοί από την έννομη τάξη. Με αφορμή λοιπόν και το πρόσφατο ΠΔ 75/2020, ένα δίλημμα που απασχόλησε και την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (εφεξής ΑΠΔΠΧ), είναι οι κάμερες που εγκαθίστανται σε δημόσιους χώρους και συλλέγουν προσωπικά δεδομένα πολιτών. Το ερώτημα που εγείρεται λοιπόν είναι κάτω υπό ποιες προϋποθέσεις η εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους είναι νόμιμη.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία και ειδικότερα σύμφωνα με το ΠΔ 75/2020 η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους επιτρέπεται κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και για περιοριστικά απαριθμούμενους σκοπούς, αυτούς δηλαδή που απαριθμούνται στο αρ. 14 παρ. 1 του Ν.3917/2011. Ο προαναφερθείς νόμος, ως ειδικός εκτελεστικός του αρ. 9Α Σ, εμπεριέχει την εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 4 του αρ. 14 βάσει της οποίας κατόπιν πρότασης του Υπ. Δικαιοσύνης και γνωμοδότησης της ανεξάρτητης ΑΠΔΠΧ, εκδίδεται ΠΔ στο οποίο καθορίζονται με σαφήνεια μεταξύ άλλων και οι νόμιμες προϋποθέσεις για την εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης. Το ΠΔ 75/2020 εμπίπτει συνεπώς σε αυτήν τη ρύθμιση και έχει εκδοθεί κατόπιν της αρκετά προγενέστερης γνωμοδότησης 2/2010 της ΑΠΔΠΧ.
Οι περιοριστικά απαριθμούμενοι λοιπόν σκοποί αφορούν αρχικά την αποτροπή και καταστολή των αξιόποινων πράξεων που προβλέπονται στις περ. β΄ έως δ΄ της παρ. 1 του άρθρου 14 του ν. 3917/2011 και κατά κύριο λόγο αφορούν την προστασία του πολιτεύματος από εγκλήματα πχ. εσχάτης προδοσίας (134 ΠΚ) και την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων που συνιστούν επιβουλή της δημόσιας τάξης. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ωστόσο η περίπτωση δ΄ του ν. 3917/2011, καθώς προσθέτει ότι η λειτουργία συστημάτων επιτήρησης είναι επίσης επιτρεπτή και για την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων βίας, εμπορίας ναρκωτικών, κοινώς επικίνδυνων εγκλημάτων, εγκλημάτων κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών και εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι από τα πραγματικά στοιχεία συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις ότι τελέσθηκαν ή πρόκειται να τελεσθούν τέτοιες πράξεις. Σύμφωνα μάλιστα με το αρ. 3 παρ. 1 εδ.γ του ΠΔ, αξίζει να τονισθεί στην τελευταία αυτή περίπτωση, ότι αντικείμενο της καταστολής αποτελεί η απόδειξη τόσο της τέλεσης των αξιόποινων πράξεων όσο και της ταυτοποίησης του δράστη.
Επιπρόσθετα, στην τελευταία αναφερόμενη περίπτωση ε΄ του αρ. 14 του ν. 3917/2011 επισημαίνεται, ότι η λειτουργία συστημάτων επιτήρησης είναι επιτρεπτή και για τη διαχείριση της κυκλοφορίας, ενώ παράλληλα στο αρ.3 περ. β΄ του ΠΔ διασαφηνίζεται ότι η φράση «διαχείριση της κυκλοφορίας», περιλαμβάνει την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων στο οδικό δίκτυο, τη ρύθμιση της κυκλοφορίας οχημάτων, καθώς και την πρόληψη και διαχείριση τροχαίων ατυχημάτων. Ωστόσο, για όλες τις παραπάνω αναφερόμενες περιπτώσεις, η παρ. 2 του αρ. 14 υπογραμμίζει ότι η εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους γίνεται μόνο από κρατικές αρχές με τήρηση της αρχής της αναλογικότητας.
Στη συνέχεια στο αρ. 6 του ΠΔ ρυθμίζεται ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που σχολιάστηκε και από τη πολύ πρόσφατη Γνωμοδότη 3/2020 της ΑΠΔΠΧ και είναι η εγκατάσταση συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις. Το ζήτημα αυτό είναι μείζονος σημασίας, όπως τονίζει και η ΑΠΔΠΧ, καθώς συνδέεται µε την άσκηση του ατομικού συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος του συνέρχεσθαι (άρθρο 11 Σ) και επίσης πολλές φορές τα προσωπικά δεδομένα που αποκαλύπτονται στις δημόσιες συναθροίσεις ανήκουν στην κατηγορία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (π.χ. πολιτικές συναθροίσεις). Γι’ αυτό το λόγο μάλιστα στο ΠΔ η εγκατάσταση συστημάτων επιτήρησης στις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις συνοδεύεται από πιο αυστηρές προϋποθέσεις που διαφυλάσσουν αυτήν ακριβώς την αυξημένη ανάγκη προστασίας. Ειδικότερα, ορίζεται ότι απαιτείται ειδικώς αιτιολογημένη απόφαση του υπεύθυνου επεξεργασίας αρ. 4 ΠΔ (λχ της ΕΛΑΣ), έγκριση του αρμόδιου εισαγγελέα πρωτοδικών και γνωστοποίηση της απόφασης αυτής για επιτήρηση στον οργανωτή της συνάθροισης και στους μετέχοντες σε αυτή. Επιπλέον, τονίζεται ότι η επιτήρηση μπορεί να λαμβάνει χώρα μόνο για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω και ότι η λήψη εικόνας πλήρους εποπτείας της συνάθροισης για τη διαπίστωση του όγκου αυτής (όπως γίνεται την τελευταία περίοδο στις μεγάλες συναθροίσεις στη χώρα μας πχ. συλλαλητήρια για το Μακεδονικό ζήτημα), επιτρέπεται να γίνεται μόνο χωρίς δυνατότητα εστίασης σε φυσικά πρόσωπα. Γίνεται αντιληπτό ότι όλες αυτές οι αυξημένες δικλείδες ασφαλείας αποσκοπούν στο να διαφυλάξουν την προστασία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων πολιτών που μετέχουν σε δημόσιες συναθροίσεις.
Εν κατακλείδι, η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας είναι επιτρεπτή σε δημόσιους χώρους κάτω από συγκεκριμένες όμως αυστηρές προϋποθέσεις και πάντα βέβαια με τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Οι νομοθετικές δικλείδες προστασίας σχετικά με την επιτήρηση των δημόσιων συναθροίσεων έχουν ιδιαίτερη αξία, καθώς πέρα από τα προσωπικά δεδομένα, διαφυλάττουν και το «δικαίωμα του συνέρχεσθαι», ένα δικαίωμα δηλαδή άρρηκτα συνδεδεμένο με το δημοκρατικό πολίτευμα.
ΠΗΓΕΣ
- ΠΔ75/2020https://www.e-nomothesia.gr/kat-dedomena-prosopikou-kharaktera/proedriko-diatagma-75-2020-phek-173a-10-9-2020.html
- Ν.3917/2011https://www.e-nomothesia.gr/kat-dedomena-prosopikou-kharaktera/n-3917-2011.html
- Γνωμοδότηση3/2020ΑΠΔΠΧ https://www.dpa.gr/APDPXPortlets/htdocs/documentSDisplay.jsp?docid=135,127,231,131,72,198,37,128
- Σχετικό άρθρο στο Lawspot.gr 10/9/20 https://www.lawspot.gr/nomika-nea/kameres-se-dimosioys-horoys-dimosieythike-proedriko-diatagma-75-2020-fek?lspt_context=gdpr
