Της Φρύνης Κομινάκη,
Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι τα μικρά αναπτυσσόμενα κράτη (Small Island Developing States-SIDS) θα ήταν ανταγωνιστικά στην επιχειρηματικότητα και την πράσινη καινοτομία ή πολύ περισσότερο ότι θα μπορούσαν να καταστούν πρωταγωνιστές στο παγκόσμιο στερέωμα ως προς τους τρόπους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, επικαλούμενα την περιβαλλοντική τους ευπάθεια. Και όμως, πολλά κρατίδια ή νησιωτικοί σχηματισμοί μπόρεσαν να μετατρέψουν τους περιορισμούς τους προς όφελός τους για να τοποθετηθούν ως παγκόσμιοι ηγέτες στην παραγωγή τεχνογνωσίας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου νησιωτικού σχηματισμού αποτελεί το Τοκελάου, το οποίο το 2012 κατέστη το πρώτο κρατίδιο στον κόσμο του οποίου η ενέργεια προερχόταν αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές, καθώς κατάφερε να τροφοδοτείται κατά 100% από φωτοβολταϊκά συστήματα.
Το μικροσκοπικό κρατίδιο του Τοκελάου, που βρίσκεται στον Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, μεταξύ της Νέας Ζηλανδίας και της Χαβάης, έχει έκταση μόλις 10 km2 και αποτελείται από τρεις κοραλλιογενείς Ατόλες (Atafu, Nukunonu και Fakaofo) – έχοντας ελάχιστους φυσικούς δεσμούς με τον ευρύτερο κόσμο, καθώς είναι προσβάσιμο μόνο με πλοίο από τη Σαμόα. Αποτελεί επίσης μια μη αυτοδιοικούμενη περιοχή, η οποία ανήκει στη Νέα Ζηλανδία από το 1926. Το Τοκελάου ανήκει στα κοραλλιογενή νησιά που απειλούνται με εξαφάνιση μέσα στα επόμενα χρόνια, ως αποτέλεσμα της ανόδου της στάθμης της θάλασσας μετά το λιώσιμο των πάγων στον Αρκτικό Κύκλο. Ως εκ τούτου, δημιουργήθηκε η επιτακτική ανάγκη οι κάτοικοι του πολυνησιακού συμπλέγματος να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ώστε να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους.
Παραδόξως, αυτό το απομονωμένο και άγνωστο για τους περισσότερους κρατίδιο του Ειρηνικού με μόλις 1.500 κατοίκους έγινε πρωτοπόρο στην παραγωγή ενέργειας, καθώς κατέστη το πρώτο κρατίδιο στον κόσμο του οποίου η ενέργεια προέρχεται 100% από ανανεώσιμες πηγές, βασιζόμενο πλήρως στην ηλιακή ενέργεια για την παραγωγή της ηλεκτρικής του ενέργειας.
Πριν επιτευχθεί αυτή η μετάβαση στην ηλιακή ενέργεια, η ηλεκτρική ενέργεια παρεχόταν αποκλειστικά από γεννήτριες diesel. Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος δεν αποτελούσε μόνο μια ακριβή διαδικασία με βαρύ περιβαλλοντικό κόστος, καθώς η προμήθεια καυσίμων γινόταν με μικρά πλοία από τη Σαμόα, ενώ καθημερινά καίγονταν περίπου 200 λίτρα καυσίμου (δηλαδή απαιτούνταν περισσότερα από 2.000 βαρέλια ντίζελ ετησίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας), αλλά και αναξιόπιστη, αφού υπήρχαν τακτικές διακοπές ρεύματος. Επιπλέον, υπήρχε κίνδυνος διαρροής πετρελαιοκηλίδων που έθεταν σε κίνδυνο το εύθραυστο κοραλλιογενές περιβάλλον του Τοκελάου. Για την αντιμετώπιση, λοιπόν, αυτού του προβλήματος η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας θεωρήθηκε ως η ιδανικότερη λύση, καθώς το κρατίδιο βρίσκεται κοντά στον Ισημερινό, έχοντας έτσι σταθερή ηλιακή ακτινοβολία όλο τον χρόνο.
Η αρχική ιδέα για τη στροφή του Τοκελάου στην ηλιακή ενέργεια παρουσιάστηκε στο πρώτο Εθνικό Ενεργειακό Πολιτικό και Στρατηγικό Σχέδιο Δράσης του Τοκελάου (NEPSAP) το 2004, στο οποίο τέθηκε ο στόχος για 100% ανανεώσιμη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ενεργειακή ανεξαρτησία. Το 2012, λοιπόν, χρηματοδοτήθηκε από την κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας το “Tokelau Renewable Energy Project (TREP)”, το οποίο συνίσταται σ’ ένα σύστημα ανανεώσιμης ενέργειας που απαρτίζεται από τρία φωτοβολταϊκά υβριδικά συστήματα, ένα σε κάθε Ατόλη. Αυτά τα συστήματα εγκαταστάθηκαν από την PowerSmart Solar της Νέας Ζηλανδίας, η οποία παρέδωσε 205 μετατροπείς “Sunny Boy”, που μετατρέπουν το συνεχές ρεύμα που παράγεται από τα φωτοβολταϊκά πάνελ σε εναλλασσόμενο ρεύμα, απαραίτητο για ηλεκτρικές συσκευές. Το σύστημα συνολικής ισχύος 1 MW, που απαρτίζεται από περίπου 4.032 ηλιακούς συλλέκτες, 1.300 μπαταρίες αποθήκευσης και από γεννήτριες που λειτουργούν με βιοκαύσιμα που προέρχονται από καρύδα, παράγει αρκετή ηλεκτρική ενέργεια ικανή να καλύπτει το 150% της ζήτησης ενέργειας των κατοίκων. Το έργο αυτό, με το οποίο πραγματοποιήθηκε η μετάβαση του Τοκελάου από την πλήρη εξάρτηση από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα στην πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία, κόστισε στην κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας περίπου 8,5 εκατ. δολάρια.
Με τη λειτουργία αυτού του συστήματος, οι κάτοικοι είχαν πλέον πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα 24 ώρες την ημέρα, αντί των προηγούμενων έξι ωρών, γεγονός που βελτίωσε δραστικά τις συνθήκες διαβίωσης στα νησιά, επιτρέποντας την αυξημένη πρόσβαση στο Διαδίκτυο και αναπτύσσοντας περαιτέρω ευκαιρίες εκπαίδευσης, παράγοντες που με τη σειρά τους συνέβαλαν στην ενθάρρυνση των νέων να παραμείνουν στο κρατίδιο.
Αν λάβουμε υπόψη πως οι δαπάνες για την εισαγωγή πετρελαίου σε κάποια απομονωμένα κράτη και περιοχές του Ειρηνικού Ωκεανού έφταναν έως και το 30% του εθνικού τους εισοδήματος, συνειδητοποιούμε πόσο σημαντική θεωρήθηκε η δυνατότητα που δόθηκε στην κυβέρνηση του Τοκελάου να δαπανήσει τις αποταμιεύσεις της από τη μείωση του κόστους των ορυκτών καυσίμων σε κοινωνικά προγράμματα για την υγεία και την εκπαίδευση, όπως επίσης και για την αποπληρωμή των επιχορηγήσεων και της οικονομικής βοήθειας που έλαβε από την κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας για αυτό το έργο.
Να σημειώσουμε εδώ ότι το Τοκελάου, ως επικράτεια της Νέας Ζηλανδίας με περιορισμένο πεδίο εφαρμογής για ανάπτυξη διμερών σχέσεων λόγω της απομακρυσμένης γεωγραφικής του θέσης, δεν διέθετε πολλές επιλογές χρηματοδότησης ούτε την κατάλληλη τεχνογνωσία και εκπαίδευση για να αναλάβει την ανάπτυξη ενός τέτοιου έργου βασιζόμενο σε ιδίους πόρους, γι’ αυτό και αξιοποίησε την ειδική σχέση του με τη Νέα Ζηλανδία, προκειμένου να χρηματοδοτήσει αυτό το έργο.
Το υπάρχον ενεργειακό σύστημα του Τοκελάου, μετά από μια οκταετία λειτουργίας, χρήζει αναβάθμισης λόγω της αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και της σταδιακής μείωσης της χωρητικότητας της μπαταρίας, παράγοντες που έχουν καταστήσει τα συστήματα ανίκανα να εκπληρώσουν τον αρχικό στόχο της κάλυψης όλων των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, στις αρχές του 2020, χάρη στην κοινή χρηματοδότηση της κυβέρνησης του Τοκελάου και της Νέας Ζηλανδίας, ξεκίνησε το έργο επέκτασης της ανανεώσιμης ενέργειας του Τοκελάου, “Tokelau Renewable Energy Expansion Project-TREEP”. Το αναβαθμισμένο έργο, το οποίο θα εγκατασταθεί από την εταιρεία Vector PowerSmart της Νέας Ζηλανδίας, θα παρέχει επιπλέον 210 kW ηλιακής ενέργειας και επέκταση της χωρητικότητας μπαταρίας ιόντων λιθίου κατά 2MWh στις τρεις Ατόλες, εξυπηρετώντας την αύξηση της ζήτησης σε ολόκληρο το νησιωτικό σύμπλεγμα και διασφαλίζοντας την παροχή καθαρής ενέργειας κατά τα επόμενα χρόνια.
Είναι γεγονός πως το αυτόνομο ενεργειακό σύστημα του Τοκελάου άνοιξε τον δρόμο και για άλλα νησιωτικά κρατίδια, όπως τα Νησιά Κουκ, η Τόγκα και το Τουβαλού, να αναλάβουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και να αναπτύξουν παρόμοιες στρατηγικές ενεργειακής αυτονομίας, θέτοντας ως στόχο το 2020, σε συνεργασία με την κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα στην τελευταία να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή του Ειρηνικού και να αυξήσει την επωνυμία της στην πράσινη επιχειρηματικότητα.
Σύμφωνα με τον N. Young, ακτιβιστή της Greenpeace στη Νέα Ζηλανδία, οι κοινότητες του Ειρηνικού είναι από τις πρώτες που απειλούνται αισθητά από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ο κίνδυνος αυτός εντείνεται, καθώς το παγκόσμιο ενδιαφέρον πλέον είναι στραμμένο στην καταπολέμηση της πανδημίας του Covid-19, θέτοντας την κλιματική δράση σε δεύτερη μοίρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- New solar system for Tokelau. (2020, March 4). Retrieved from https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/410925/new-solar-system-for-tokelau
- Tokelau territory profile. (2018, January 23). Retrieved from https://www.bbc.com/news/world-asia-16962868
- Tokelau becomes the world’s first 100% solar powered country. (2012, November 15). Retrieved from https://www.sma-australia.com.au/newsroom/current-news/news-details/news/399-tokelau-becomes-the-worlds-first-100-solar-powered-country.html
- Με 4.032 φ/β το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο κράτος στον κόσμο είναι γεγονός! (2012, November 15). Retrieved from https://energypress.gr/news/me-4032-fv-proto-energeiaka-aytonomo-kratos-ston-kosmo-einai-gegonos
