Της Παναγιώτας Προβατά,
Η κλειτοριδεκτομή ή αλλιώς ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων είναι μια αναμφίβολα απάνθρωπη πρακτική, που τελείται -ακόμα και στις μέρες μας- σε πολλές χώρες, στο όνομα του εθίμου και της παράδοσης. Είναι μια πρακτική που ακόμα και στις χώρες που αντιμετωπίζεται ως έθιμο προκαλεί έντονες αντιδράσεις λόγω της σφοδρής καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακριβέστερα των δικαιωμάτων των γυναικών και των κινδύνων που εγκυμονεί για την σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα. Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες, την ποινικοποίηση του φαινομένου σε πολλές χώρες, την προβολή ταινιών και ντοκιμαντέρ για το ζήτημα με σκοπό την ευαισθητοποίηση πάνω σε αυτό, αλλά και τη συγγραφή βιβλίων, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων συνεχίζει να υφίσταται ως μια βαθιά ριζωμένη πρακτική και ως μια σκληρή πραγματικότητα που καλούνται να βιώσουν οι γυναίκες- θύματα αυτού του φαινομένου.
Ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων ονομάζεται η βλαπτική εκείνη πρακτική, που περιλαμβάνει τη μερική ή ολική αφαίρεση των γυναικείων εξωτερικών γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς λόγους. Η πρακτική αυτή πραγματοποιείται σε 28 χώρες της Αφρικής, σε ορισμένες χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, αλλά και σε κοινότητες μεταναστών στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α., στη Νέα Ζηλανδία και στην Αυστραλία. Η πρακτική αφορά πολλές εκατομμύρια γυναίκες. Περίπου 200 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες στον κόσμο υπολογίστηκαν το 2015, ότι ζουν έχοντας υποστεί κλειτοριδεκτομή, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της UNICEF. Μεταξύ των 200 εκατομμυρίων θυμάτων της πρακτικής αυτής, τα 44 εκατομμύρια είναι κορίτσια ηλικίας 14 ετών ή μικρότερα. Στις 30 χώρες, στις οποίες η πρακτική αυτή είναι πιο εξαπλωμένη, η πλειοψηφία των κοριτσιών υποβάλλεται σε κλειτοριδεκτομή πριν από την ηλικία των 5 ετών.
Οι λόγοι που οδηγούν στην πρακτική αυτή είναι κυρίως θρησκευτικοί και κοινωνικοί. Η πρακτική εφαρμόζεται τόσο σε μουσουλμανικές όσο και σε χριστιανικές κοινότητες, καθώς και σε οπαδούς αυτόχθονων θρησκειών. Αν και ούτε το Ισλάμ, ούτε ο Χριστιανισμός προωθούν αυτή την πρακτική, συχνά το θρησκευτικό δόγμα χρησιμοποιείται για να τη δικαιολογήσει. Σε πολλές κοινωνίες ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων λογίζεται ως μια κοινωνική υποχρέωση, ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ανατροφής του κοριτσιού και της προετοιμασίας του να γίνει γυναίκα και να παντρευτεί. Με την άμεση σύνδεση της πρακτικής τόσο με την προγαμιαία παρθενία και όσο και με την οικογενειακή πίστη, οι κοινωνικές πιέσεις για την εφαρμογή της στις γυναίκες είναι έντονες. Εκκινώντας από τη θέση ότι η σεξουαλική απόλαυση συνιστά έναν ακόμα φορέα δεινών, μέσω της κλειτοριδεκτομής, οι γυναίκες έχουν σωστή σεξουαλική συμπεριφορά και μειωμένη επιθυμία για ερωτικές συναναστροφές και έτσι παραμένουν πιστές στο μεγάλωμα των παιδιών και στον σύζυγό τους. Η γυναίκα που δεν έχει κάνει κλειτοριδεκτομή δεν βρίσκει εύκολα σύζυγο, καθώς πιστεύεται ότι παραμένει ανικανονοποίητη και έχει διαρκώς σεξουαλικές ορέξεις. Αποτελεί, δηλαδή, εκτός των άλλων και τρόπο ελέγχου της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ορισμένες κοινότητες, ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων παρουσιάζεται ως μια πρακτική που ομορφαίνει τη γυναίκα.
Η κλειτοριδεκτομή πραγματοποιείται ομαδικά συνήθως σε κορίτσια παιδικής και εφηβικής ηλικίας, ενώ περιστασιακά και σε ενήλικες γυναίκες. Η διαδικασία γίνεται χωρίς αναισθησία, με μαχαίρι ή ξυράφι, ενώ τα κορίτσια δεν πρέπει να κλάψουν ή να διαμαρτυρηθούν. Επιφορτισμένες με το έργο της κλειτοριδεκτομής είναι κάποιες γυναίκες μεγάλης ηλικίας, οι οποίες μάλιστα πληρώνονται για τις υπηρεσίες τους. Μετά τον ακρωτηριασμό, οι γυναίκες αυτές πλένουν τα κορίτσια με κάποιο «παραδοσιακό φάρμακο» για να «φυλαχτούν από τα κακά πνεύματα».
Όπως είναι ευνόητο είναι μια πολύ επώδυνη διαδικασία, μετά την περάτωση της οποίας ακολουθεί τέτοια αιμορραγία που μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγικό σοκ και θάνατο. Καθώς οι συνθήκες υγιεινής είναι απερίγραπτες, συχνό φαινόμενο αποτελούν οι επιμολύνσεις, που οδηγούν σε μακροχρόνιες δυσλειτουργίες, αλλά και οι τραυματισμοί άλλων οργάνων. Παράλληλα, παρατηρείται συχνά και μετάδοση του ιού του AIDS, καθώς αν ένα κορίτσι είναι φορέας, μολύνονται στη συνέχεια και τα υπόλοιπα. Για μια γυναίκα που έχει υποστεί κλειτοριδεκτομή είναι πιο δύσκολο να μείνει έγκυος, ενώ καθίσταται τρομερά επώδυνος και επικίνδυνος ο τοκετός. Πέρα από την αυτονόητη απουσία οποιασδήποτε απόλαυσης κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, για πολλά κορίτσια η πρώτη επαφή σημαίνει να τις ανοίξει με μαχαίρι ο σύζυγός τους.
Προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης αυτής της απάνθρωπης πρακτικής, έχουν υπάρξει νόμοι και ψηφίσματα, που αν και δεν έχουν οδηγήσει στην εξάλειψή της, έχουν μειώσει τη συχνότητα εμφάνισής της. Το 2012, η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε., με το ψήφισμα A/RES/67/146, χαρακτήρισε τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων ως «παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των παιδιών». Στο πλαίσιο αυτό, η Νιγηρία και η Γκάμπια ήταν οι χώρες, που πρώτες απαγόρευσαν το έθιμο αυτό. Παράλληλα, το 2016, το Κοινοβούλιο της Αφρικανικής Ένωσης ενέκρινε την απαγόρευση της κλειτοριδεκτομής. Σε αυτό συμμετείχαν συνολικά 54 αφρικανικά κράτη, με εξαίρεση το Βασίλειο του Μαρόκο. Ταυτόχρονα, τέθηκε σε ισχύ ένα σχέδιο δράσης, μέσω της αποστολής 250 βουλευτών που θα εφαρμόσουν την παραπάνω απόφαση σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις. Επιπλέον, αξιοσημείωτη είναι η συνεργασία μεταξύ UNFPA (Ταμείο του Ο.Η.Ε. για τον Πληθυσμό) και UNICEF, οι οποίες εργάζονται μαζί με τις κυβερνήσεις, τις τοπικές κοινότητες και τους θρησκευτικούς ηγέτες. Ακόμα, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών κήρυξε την 6η Φεβρουαρίου ως «Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κλειτοριδεκτομής», με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σχετικά με αυτήν την απάνθρωπη πρακτική.
Σε επίπεδο νομοθεσίας, επιβάλλεται να αναφερθούμε σε μερικές από τις πιο σημαντικές συμβάσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες καταδικάζουν τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Αυτές είναι η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (UHDR), Η Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW), η Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων και άλλων τρόπων Σκληρής, Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CAT), η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC), και η Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολυμορφία σχετικά με την κατάσταση των γυναικών. Σε εθνικό επίπεδο, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων αποτελεί αξιόποινη πράξη σύμφωνα με το άρθρο 315Β του Ποινικού μας Κώδικα, ο οποίος ορίζει τα εξής: «Όποιος προκαλεί ή παροτρύνει με οποιονδήποτε τρόπο γυναίκα να υποβληθεί σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων, καθώς και όποιος δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο προκαλεί ή διεγείρει στην πράξη αυτή τιμωρείται με φυλάκιση». Περαιτέρω προστασία θα μπορούσαμε να πούμε ότι επιτυγχάνεται με συνταγματικές διατάξεις, όπως με το άρθρο 2§1 για την προστασία της ανθρώπινης αξίας καθώς και το άρθρο 7§2, που απαγορεύει την απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
Η κλειτοριδεκτομή είναι μια βάναυση πρακτική, που συνιστά κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών. Η πρακτική αυτή στερεί από τις γυναίκες και τα κορίτσια το δικαίωμα στη σωματική και διανοητική ακεραιότητα, στην ελευθερία από τη βία, στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας, στην ελευθερία από τη διάκριση για λόγους φύλου, στην ελευθερία από βασανιστήρια, σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και τέλος στη ζωή (όταν η πρακτική καταλήγει στο θάνατο). Δεν υπάρχει κανένας λόγος που δικαιολογεί επαρκώς την πρακτική αυτή, η οποία μόνο δυσβάστακτο σωματικό και ψυχικό πόνο προκαλεί στις γυναίκες, που την υφίστανται. Παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει για την καταπολέμησή του, το φαινόμενο εξακολουθεί να διατηρείται σε πολλές περιοχές ως ένα βαθιά ριζωμένο έθιμο, ανέγγιχτο από οποιονδήποτε νόμο και διακήρυξη, που το απαγορεύει και το μόνο σίγουρο είναι ότι θα χρειαστούν ακόμα μεγαλύτερες προσπάθειες για να εξαλειφθεί.
Πηγές
- http://www.crimetimes.gr/prolhpsh-kai-katapolemhsh-ths-vias-kata-twn-gynaikwn-kai-ths-endoikogeneiakhs-vias/
- https://tvxs.gr/news/kosmos/kleitoridektomi-traymatizei-ekatommyria-gynaikes-somatika-kai-psyxika-giati-symbainei-ak
- https://thepressproject.gr/kleitoridektomi-i-katara-tis-gunaikeias-seksoualikotitas/
- https://powerpolitics.eu/%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%AF%CF%86%CE%B7-28-01-%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%AE-%CE%B7-%CE%B9%CF%83%CE%BF%CF%80%CE%AD%CE%B4%CF%89%CF%83/
