Του Νίκου Παπάζογλου,
Μετά το θάνατο του Βάλεντος που διοικούσε το Ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας, έπρεπε να αναζητηθεί ένας άξιος διάδοχος με στρατηγικές ικανότητες, που το όνομα του να είναι ευκταίο στο στράτευμα, ύστερα από την ταπεινωτική ήττα στη μάχη με τους Γότθους το 378 μ.Χ.
Αυτός ήταν ο Θεοδόσιος, ο οποίος ύστερα από πολύχρονη θητεία στο πλευρό του πατέρα του, είχε διακριθεί στα πεδία των μαχών της Μυσίας, μόλις στα 27 του χρόνια.
Μετά από μερικά έτη φτάνει στην αυτοκρατορική αυλή του Σιρμίου και προάγεται στο βαθμό του «στρατηλάτου του ίππου» (magister equitum). Με αυτό το βαθμό κατόρθωσε μια αρκετά εντυπωσιακή νίκη κατά των Σαρματών που αρχίζουν να εισβάλουν από τα βορειοανατολικά σύνορα στο ρωμαϊκό έδαφος. Στο Σίρμιο, ο Αύγουστος του δυτικού τμήματος Γρατιανός, αφού τον παρουσίασε στις λεγεώνες, τον ανακήρυξε συναύγουστό του και του έδωσε τη διοίκηση της ανατολικής αυτοκρατορίας. Αμέσως, η εκλογή του επικυρώθηκε από τη σύγκλητο και της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης. Από εκείνη την περίοδο και έπειτα θα επονομαστεί μέγας.
Κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του, το καίριο ζήτημα που ταλάνιζε εξ αρχής την αυτοκρατορία, δεν ήταν άλλο πέρα από το γοτθικό ζήτημα, που άρχισε να γίνεται εντονότερο.
Έτσι στις αρχές του καλοκαιριού του 379, ο Θεοδόσιος εγκατέστησε το στρατηγείο του στη Θεσσαλονίκη, για την αμεσότερη επέμβαση του στο γοτθικό πρόβλημα. Η επιστράτευση των τοπικών πληθυσμών και η αθρόα στρατολόγηση Γότθων που αυτομόλησαν, του εξασφάλισαν μια αρκετά σημαντική στρατιωτική δύναμη την οποία ο ίδιος ο Θεοδόσιος οδήγησε ενάντια στα γοτθικά φύλλα που λυμαίνονταν τη Θράκη. Οι νίκες με τους Γότθους, αλλά και τους Αλανούς και Ούννους, έφεραν ως αποτέλεσε να απωθηθούν οι βαρβαρικές αυτές φυλές ως τη Μυσία και τη Σκυθία και ο αυτοκράτορας να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη.
Δύο χρόνια περίπου αργότερα, οι βάρβαροι Οστρογότθοι και Αλανοί υπό τον Άλοθο και τον Σάφρακα εφορμούν και φτάνουν αυτή τη φορά ως την άνω Μυσία και την Παννονία, ενώ οι Βησιγότθοι με τον Φριτιγέρνο μέχρι τη Θεσσαλία. Ο Θεοδόσιος συγκρούεται με τον αρχηγό των Βησιγότθων και ζητά άμεση ενίσχυση από το Γρατιανό, ο οποίος και ανταποκρίνεται για βοήθεια. Το Σεπτέμβριο του 380, οι δύο Αύγουστοι συζητούν με μεγάλη προσοχή για το γοτθικό ζήτημα.
Ο Γρατιανός κάνει τη δική του κίνηση και υπογράφει συνθήκη ειρήνης (foedus) με τους Οστρογότθους, επιτρέποντάς τους να εγκατασταθούν στην Παννονία. Σε αυτό συνετέλεσε και ο θάνατος του Φριτιγέρνου, καθώς μετά από αυτό τα γοτθικά φύλλα λόγω αντιζηλιών μεταξύ τους δέχτηκαν την ειρήνη με τους βυζαντινούς, αλλά με πολλά προνόμια για τους πρώτους.
Αργότερα, ο γηραιός Αθανάριχος, αρχηγός των «εθνικών» Γότθων κατέφυγε στο Θεοδόσιο, τον οποίο ο βυζαντινός αυτοκράτορας τον τίμησε με ιδιαίτερες τιμές κατά την υποδοχή του και αργότερα κατά τον θάνατό του. Με αυτή την κίνηση ο Θεοδόσιος κατάφερε να κερδίσει τους οπαδούς του Αθανάριχου και να ενισχύσει την άμυνά του με τους βαρβάρους, όταν οι ομόφυλοι τους έκανα την τελευταία τους επίθεση από το Δούναβη.
Στις 3 Οκτωβρίου του 382 μ.Χ. υπογράφηκε η τελική συνθήκη ειρήνης, με τον όρο να εγκατασταθούν τα γοτθικά φύλλα στη Θράκη και τη Δακία (Ουϊσιγότθοι) μεταξύ του Αίμου και του Δούναβη και άλλα στη Φρυγία και τη Λυδία (Οστρογότθοι).
Το τίμημα αυτής της συνθήκης αποδείχθηκε αργότερα βαρύ, διότι για πρώτη φορά δημιουργήθηκε επίσημα βαρβαρικό κράτος μέσα στα σύνορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τα φύλλα που εγκαταστάθηκαν στην Ευρώπη και την Ασία είχαν πλήρη ανεξαρτησία μη έχοντας κοινό βασιλιά. Οι στρατιωτικοί αρχηγοί και πρόεδροι των συνελεύσεων του Δήμου τους, ορίζοντας από τις ίδιες τις φυλές και όχι από τη σύγκλητο. Οι Γότθοι λοιπόν αναγνωρίζουν μεν την κυριαρχία της Κωνσταντινούπολης και της μοναρχίας του Θεοδοσίου, αλλά δεν υποτάσσονται στους νόμους της για δικά τους διοικητικά θέματα, άρα και διοικητικές αρχές και ούτε συμπεριλαμβάνονται στις ίδιες φορολογικές επιβαρύνσεις. Επομένως, όπως παρατηρεί ο Κ. Παπαρρηγόπουλος «ἐν ἄλλαις λέξεσι δέν ἧσαν ὑπήκοοι ἀλλά μᾶλλον σύμμαχοι».
Το θετικό όμως στη συγκεκριμένη κίνηση του Θεοδοσίου, είναι ότι παρά την αυτοκεφαλία που τους παραχωρήθηκε, πράγμα αρκετά επικίνδυνο, διότι μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να παραβούν τους όρους που υπογράψανε και με το στρατό που διέθεταν να διεκδικήσουν περαιτέρω εδάφη, αλλά επειδή οι Γότθοι ήταν γεωργικό έθνος, επιδόθηκαν ιδιαίτερα στις αγροτικές εργασίες και έκαναν επιμιξίες με τα ντόπια φύλλα και έτσι αποφεύχθηκαν οποιεσδήποτε ταραχές στο εσωτερικό των συνόρων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Αθήνα 2020
- Συλλογικό έργο, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978
- Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Β΄, Αθήνα 1886
