Της Ιωάννας Παπαδοπούλου,
Οι πρόσφατες συνομιλίες του Λιβάνου με το Ισραήλ για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων τους δημιουργούν το ερώτημα του κατά πόσο ένα κράτος μπορεί να συμφιλιωθεί και να διαπραγματευτεί με τον άσπονδο εχθρό του, προς όφελος των συμφερόντων του. Στην πραγματικότητα, τα δύο αυτά κράτη βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, ήδη από το 2006, οπότε το Ισραήλ μαχόταν στον αιματηρό πόλεμο των 34 ημερών τη σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ (Hezbollah), που έχει τη βάση της στον Λίβανο.
Συγκεκριμένα, στις αρχές Οκτωβρίου, τα δύο κράτη συμφώνησαν να προβούν στις πρώτες διαπραγματεύσεις των τελευταίων τριών δεκαετιών, για ένα ζήτημα μη σχετιζόμενο με τη διεθνή ασφάλεια. Στην έναρξη των επαφών τους, βοήθησε σε μεγάλο βαθμό η μεσολάβηση αξιωματούχων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, λίγες εβδομάδες μετά την εξομάλυνση των σχέσεων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν με το Ισραήλ, ούσες η τρίτη και η τέταρτη αραβική χώρα, αντίστοιχα, που προέβησαν σε αυτή τη διπλωματική κίνηση. Οι συνομιλίες του Ισραήλ και του Λιβάνου πραγματοποιήθηκαν στη βάση της ειρηνευτικής δύναμης “UNIFIL” του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη συνοριακή πόλη Νακούρα (Naqoura) του Λιβάνου. Σύμφωνα με τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Βηρυτού, θα πραγματοποιηθεί και ένας δεύτερος γύρος διαπραγματεύσεων, στις 28 Οκτωβρίου 2020.
Ωστόσο, οι δύο πλευρές επεσήμαναν πως η σειρά των συνομιλιών που λαμβάνει χώρα δεν αποτελεί ένδειξη ουσιαστικής εξομάλυνσης των σχέσεών τους, μία θέση που υποστηρίζει και η Χεζμπολάχ. Συγκεκριμένα, οι συνομιλίες στοχεύουν στον τερματισμό της διαρκούς διαφωνίας για τα θαλάσσια σύνορά τους, σε ένα τμήμα της ανατολικής Μεσογείου ιδιαίτερα πλούσιο σε υδρογονάνθρακες. Το τμήμα αυτό βρίσκεται στο νότιο οικόπεδο 9, σε μία ιδιαίτερα αμφισβητούμενη περιοχή, όπου ο Λίβανος έχει ήδη ξεκινήσει από το 2018 τις πρώτες ενέργειές του για διερευνητική γεώτρηση. Μάλιστα, ο Nabih Berri, Λιβανέζος πολιτικός και ηγέτης του σιιτικού κινήματος Αμάλ (Amal Movement), επεσήμανε πως η διαμάχη μεταξύ των δύο κρατών καθυστερεί τις έρευνες. Στο ίδιο πλαίσιο, μέλη της κυβέρνησης του Λιβάνου αποβλέπουν στα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τα οποία θα βοηθήσουν στην αποπληρωμή των χρεών. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική περίοδο για τη χώρα, λίγους μήνες μετά τη φονική έκρηξη της 4ης Αυγούστου 2020, στο λιμάνι της Βηρυτού.
Το παρασκήνιο της έριδος
Κατά τη διάρκεια του πολυετούς εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, που ξεκίνησε το 1975 και έληξε το 1990, οι ισραηλινές δυνάμεις εισέβαλαν δύο φορές στο έδαφος της χώρας, για να εξαλείψουν τους Παλαιστίνιους μαχητές. Παρομοίως, λίγα χρόνια αργότερα, το 2006, το Ισραήλ πολεμούσε τη Λιβανέζικη μαχητική ομάδα Χεζμπολάχ. Έκτοτε, η οργή ανάμεσα στις δύο γειτονικές χώρες παραμένει και τα λιβανέζικα μέσα ενημέρωσης αναφέρονται συχνά στο Ισραήλ ως «εχθρό». Επιπρόσθετα, η διαφωνία του Ισραήλ και του Λιβάνου περί Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) χρονολογείται ήδη από το 2011, όταν το Ισραήλ επικύρωσε μία συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορά του με την Κύπρο. Ως επακόλουθο, η κυβέρνηση του Λιβάνου δήλωσε στα Ηνωμένα Έθνη, το 2011, την επέκταση των θαλάσσιων συνόρων του, υποστηρίζοντας ότι θα περιελάμβανε επιπλέον 860 τετραγωνικά χιλιόμετρα, γεγονός που γέννησε τη διαμάχη με το Ισραήλ. Το συμβόλαιο ερευνών που υπέγραψε ο Λίβανος, το 2018, με μία πολυεθνική εταιρεία αφορά τα δύο οικόπεδα της ΑΟΖ του, το ένα εκ των οποίων είναι το 9, που συνορεύει με τα 860 τετραγωνικά χιλιόμετρα, στα οποία αποβλέπει και το Ισραήλ.
Εν κατακλείδι, η μεγάλη ύφεση την οποία βιώνει ο Λίβανος, λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που τον ταλανίζει, και η μακρά περίοδος πολιτικού αδιεξόδου που έχει προηγηθεί στο Ισραήλ, εξαιτίας της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης, καθόρισαν και θα συνεχίσουν να καθορίζουν τις σχέσεις των δύο γειτόνων. Αποδεικνύεται, λοιπόν, πως οι συμμαχίες και τα συμφέροντα των δρώντων στο διεθνές σύστημα δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά… «ευκαιριακοί αρραβώνες», που ενδεχομένως να επιφέρουν, εν προκειμένω, την ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο κρατών.
