Της Σοφίας Πεχλιβανίδου,
Αν μπορούσα να συμπυκνώσω τα καλά του 2020 σε μια μέρα, θα ήταν η 30η Ιουλίου. Μέρα εγκαινίων της πρώτης ομαδικής έκθεσης όπου συμμετείχα ως γλύπτρια στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Μετά από πολλές αναβολές, καραντίνα σχεδόν 3 μηνών και απουσία από τον αγαπημένο μου χώρο, το εργαστήριο γλυπτικής της Σχολής Καλών Τεχνών, ήμουν επιτέλους εκεί με τους καθηγητές μου, τους συμφοιτητές μου και πολλούς από τους πιο αγαπημένους μου ανθρώπους (νοερά ήταν σίγουρα όλοι τους εκεί). Ήταν μέρα χαράς, όπως της άξιζε, παρά το γεγονός ότι τα χαμόγελα όλων μας κρύβονταν πίσω από τις μάσκες.
Η έκθεσή μας, οι «Αχαρτογράφητοι τόποι», δημιουργήθηκε για να θίξει ζητήματα που όλοι λίγο ή πολύ έχουμε σκεφτεί, έχουμε προβληματιστεί, έχουμε αναρωτηθεί αν λύνονται και με ποιον τρόπο και μέσα από 37 διαφορετικές εικαστικές ματιές παρουσιάζει την έννοια της αποικίας, το «σήμερα» της μεταναστευτικής πραγματικότητας, της αναζήτησης της νέας πατρίδας, της επιτυχίας ή της αποτυχίας εύρεσης του πολυπόθητου νέου τόπου, όπου θα καταφέρει ο εκάστοτε ταξιδιώτης να στεριώσει, με αναφορά σε αρχαιολογικά ευρήματα της περιοδικής έκθεσης που φιλοξένησε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης με τίτλο «Από το Νότο στο Βορρά, αποικίες των Κυκλάδων στο Βόρειο Αιγαίο».
Η δική μου συμμετοχή στην εν λόγω έκθεση με έκανε να επαναφέρω στη μνήμη μου -άλλωστε η δημιουργία όλων των έργων βασίστηκε στη μνήμη, συλλογική και ατομική- όλες τις εικόνες που είχα στο μυαλό μου, ακούγοντας ιστορίες των παππούδων και των γιαγιάδων μου για το πώς έφτασαν εδώ ως πρόσφυγες, ιστορίες που μου φαίνονταν τόσο μακρινές, τόσο απόκοσμες και απίθανες και που όμως τις είδα στο προσωπικό μου σήμερα, όταν το 2015 η εικόνα προσφύγων που έρχονταν στην Ελλάδα με κάθε κόστος ήταν πέρα για πέρα αληθινή και με άφηνε πάντα σιωπηλή να κοιτώ ανθρώπους με θολά βλέμματα να μην ξέρουν πού θα ξημερωθούν ως το επόμενο πρωί. Το 2015, λοιπόν, ούσα φοιτήτρια στη Θεσσαλονίκη, αντάλλαξα το πιο ζεστό μου χαμόγελο με ένα κοριτσάκι, ένα προσφυγόπουλο, το οποίο μαζί με τα 2 αδέρφια του και τη μαμά του βρίσκονταν στο αστικό που χρησιμοποιούσα για να πάω στη σχολή μου.
Το όνομα του κοριτσιού δεν το έμαθα ποτέ, η εικόνα όμως που εντυπώθηκε στη μνήμη μου παραμένει τόσο ζωντανή που αποτέλεσε και την έμπνευσή μου για το έργο το οποίο παρουσίασα στην έκθεση. Το κορίτσι εκείνο στο αστικό κρατούσε μια ξεσκισμένη κούκλα, ένα παιχνίδι. Την είχε στην αγκαλιά του, την χτένιζε παρότι της έλειπαν μαλλιά και στη διάρκεια της διαδρομής με το αστικό φαινόταν τόσο χαρούμενη για την ταλαιπωρημένη κούκλα της. Άραγε πόσο πιο ταλαιπωρημένα ήταν το σώμα και η ψυχή του ίδιου του κοριτσιού και παρόλα αυτά όταν της χαμογέλασα μου επέστρεψε το χαμόγελο με τόση ομορφιά; Σίγουρα δεν ζούσε τα παιδικά χρόνια που θα ήθελε ούτε εκείνα που της άξιζαν, όμως μέσα σε όλο αυτό που ζούσε είχε βρει λόγο για να χαμογελάει. Ακόμη κι αν το παιχνίδι της είχε καταστραφεί, για εκείνη ήταν ακόμη πολύτιμο.
Το έργο μου, λοιπόν, που τιτλοφορείται «Όψεις παιδικότητας» είναι ένα αρκουδάκι με δύο όψεις, μια φροντισμένη και καινούρια και μια ταλαιπωρημένη, με τρύπες, με φθορές, με όλα εκείνα τα σημάδια που εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το πώς και το γιατί κατέληξε έτσι ένα παιδικό παιχνίδι που ήταν προορισμένο να δώσει χαρά στο παιδί που θα το κρατήσει στα χέρια του. Το αρκουδάκι αυτό γίνεται ο πομπός του μηνύματος ότι ένα παιδικό παιχνίδι μπορεί να συμπαρασύρει στο ταξίδι του ιστορίες ανθρώπων που η τύχη τους έφερε στη θέση της αναζήτησης νέας πατρίδας, της αναζήτησης εκείνου του τόπου που είτε έχει χαρτογραφηθεί είτε όχι και θα αποτελέσει για εκείνους τη Γη της Επαγγελίας που τόσο έχουν ανάγκη σε έναν κόσμο που διαρκώς στενεύει, υψώνει τείχη και φράχτες, πολεμά, θανατώνει ανθρώπους και μαζί τους όλα εκείνα τα όνειρα που κουβαλούν για λαμπρό μέλλον που δίνει τη θέση του στο ζοφερό παρόν. Κάθε έργο της έκθεσης αποτελεί μια μνεία σε όλα εκείνα τα ταξίδια που ξεκίνησαν, σε όλες εκείνες τις πατρίδες που αναζητήθηκαν και είτε έγιναν καταφύγιο για όλους τους κατατρεγμένους του κόσμου είτε έγιναν η πατρίδα που δεν γνώρισαν ποτέ και ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τις συνθήκες, τις ελπίδες, τους στόχους και τις αναμνήσεις καθενός.
Σε κάθε περίπτωση οι «Αχαρτογράφητοι τόποι» θα είναι για εμάς, ως καλλιτέχνες, και για όλους όσοι ενεπλάκησαν στη διοργάνωση της έκθεσης μια αφορμή για αποδέσμευση από τη σκληρότητα, με την οποία βιώνεται η αγωνιώδης προσπάθεια για εύρεση ασφαλούς μέρους για να ζει κανείς, ένας λόγος για επιστροφή στη χαμένη μας παιδικότητα, ένας «αμφορέας ψυχών» για κάθε καλλιτέχνη, που μέσα από την εξερεύνηση αρχαιολογικών ευρημάτων παρουσίασε τη δική του κατάθεση ψυχής, μια κληρονομιά αναμνήσεων για ό,τι κουβαλάει ο καθένας μας από το παρελθόν του, προσπαθώντας να χτίσει το μέλλον του, έχοντας πάντα μαζί του τα δεσμά που τον συνδέουν με τον αληθινό εαυτό του. Η έκθεση αυτή θα είναι η αποσκευή μας, μια βαλίτσα συναισθήματα, συνοδοιπόρος στο ξετύλιγμα του «κουβαριού» που κρατάει ο καθένας μας στο ταξίδι του, προσπαθώντας να φτάσει στο φωτεινό αύριο του καθενός για τον εαυτό του μα περισσότερο για αυτούς που «έφυγαν», για όσους σκάλωσαν στα βράχια σαν αχινοί, για όσους βρέθηκαν στην τελευταία τους πατρίδα και το ταξίδι τους σταμάτησε, για όσους μέσα από θραύσματα προσπαθούν διαχρονικά να φτάσουν στο δικό τους καταφύγιο, προσκοδώντας σε εκκολαπτόμενες δυνατότητες μιας νέας ζωής. Για όλους εκείνους, για καθέναν από εμάς το σίγουρο θα είναι πως στα όνειρα θα πετύχουμε τα πάντα κάνοντας προσωπικές θυσίες για ό,τι ιερότερο έχει ο καθένας, για τους δικούς μας «βωμούς», σκεπτόμενοι πως σίγουρα των μοιρών ο ιστός κάτι καλό θα επιφυλάσσει στο τέλος του ταξιδιού.
Αυτές οι σκέψεις θα συνοδεύουν την εμπειρία της έκθεσής μας με την ευαισθησία και την περηφάνια που αξίζει σε μια προσπάθεια προσέγγισης ενός θέματος που πάντα θα είναι επίκαιρο, δυστυχώς, για τον σύγχρονο κόσμο. Οι «Αχαρτογράφητοι Τόποι» θα συνεχίσουν να φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης ως τις 31 Οκτωβρίου 2020.
