Της Ανθής Ντόλα,
Όπως για έναν άνθρωπο είναι σημαντικό να έχει καλές σχέσεις με τον γείτονά του, εξίσου σημαντικό είναι και για ένα κράτος. Ο γείτονας είναι αυτός με τον οποίο μοιράζεται τα σύνορα, έχει άμεσες εμπορικές σχέσεις και σε μία δύσκολη στιγμή μπορεί να προσφύγει σε αυτόν, ώστε να βοηθήσει, καθώς μπορεί να απειλείται από τον ίδιο εχθρό. Για τη Βόρεια Μακεδονία, η καλή γειτνίαση ήταν άγνωστη και για χρόνια δεν κατόρθωσε να συνάψει καλές σχέσεις με τα γειτονικά της κράτη. Οι προκλήσεις, η αμφισβήτηση, αλλά και η υποτιμητική της στάση απέναντι στους γείτονές της, προκάλεσε ψύχρανση των διακρατικών σχέσεων. Η κακή γειτνίαση της Βόρειας Μακεδονίας αποδεικνύεται στις σχέσεις που για χρόνια διατηρούσε με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία.
Ελλάδα και Βουλγαρία βρίσκονταν πάντα απέναντι στη Βόρεια Μακεδονία, καθώς η τελευταία πολλάκις καπηλεύτηκε την ιστορία των δύο βαλκανικών χωρών και κρατών-μελών της Ε.Ε. Επομένως, ανεξαρτήτως των μεταξύ τους σχέσεων, η Ελλάδα και η Βουλγαρία απέναντι στη Β. Μακεδονία κράτησαν κοινή στάση. Με την έλευση του Ζόραν Ζάεφ στην πρωθυπουργία της Β. Μακεδονίας, το κλίμα μεταξύ αυτών των χωρών άλλαξε και ο ίδιος προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις του κράτους του με τα γειτονικά, υπογράφοντας συνθήκες τόσο με την Ελλάδα όσο και με τη Βουλγαρία. Στόχος του Ζ. Ζάεφ δεν ήταν μόνο η καλή γειτνίαση, αλλά και η ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε., καθώς Ελλάδα και Βουλγαρία ασκούσαν βέτο. Με τη συμφωνία των Πρεσπών έγινε το πρώτο βήμα με την Ελλάδα, η οποία απέσυρε το βέτο της, αλλά με την Βουλγαρία δεν έγινε το ίδιο. Αρκούσε η υπογραφή του συμφώνου Φίλιας, ώστε να άρει και αυτή το δικό της βέτο; Αποδείχθηκε πως όχι.
Την προηγούμενη βδομάδα ο υπουργός εξωτερικών της Β. Μακεδονίας Μπουγιάρ Οσμάνι επισκέφτηκε τη Βουλγαρία, ώστε να συνομιλήσει με τη Βουλγάρα ομόλογό του, Εκατερίνα Ζαχαρίεβα, και τον πρωθυπουργό, Μπόικο Μπορίσοφ, προκειμένου να βρεθεί μία συμβιβαστική λύση για τις ιστορικές διαφορές μεταξύ των δύο χωρών και να άρει η γειτονική χώρα τις επιφυλάξεις της σχετικά με την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Β. Μακεδονίας με την Ε.Ε. Αν και, όπως αναφέρει στις δηλώσεις του ο Ζ. Ζάεφ, η συνομιλία του Σλαβομακεδόνα υπουργού εξωτερικών με τον Βούλγαρο Πρωθυπουργό πήγε καλά, δεν συνέβη το ίδιο και με την επικοινωνία που είχε ο Μπουγιάρ Οσμάνι με τη Βουλγάρα ομόλογό του. Οι προτάσεις της βουλγαρικής πλευράς σύμφωνα με τον Σλαβομακεδόνα Πρωθυπουργό «δεν συνάδουν με τις με τις σχέσεις καλής γειτονίας, δεν είναι καθόλου αδελφικές και απέχουν πολύ από κάθε ευρωπαϊκή έννοια». Όπως ανέφερε ο ίδιος σε δηλώσεις του, αν τα πράγματα παραμείνουν έτσι θα πρέπει να προετοιμαστεί ο σλαβομακεδονικός λαός για το ενδεχόμενο να μην ξεκινήσει η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη μεταξύ Β. Μακεδονίας και Ε.Ε. τον Δεκέμβριο.
Αυτό το κλίμα αναστάτωσης ξεκίνησε τον περασμένο Αύγουστο όταν η Βουλγαρία υπέβαλε στις πρωτεύουσες των υπολοίπων 26 χωρών-μελών της Ε.Ε. ένα μακροσκελές έγγραφο που τιτλοφορείται «επεξηγηματικό μνημόνιο για τις σχέσεις της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας με τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας σε σχέση με τη διαδικασία διεύρυνσης της Ε.Ε., σύνδεσης και σταθεροποίησης», στο οποίο αποτυπώνονται οι βουλγαρικές θέσεις σε πολλά ιστορικά ζητήματα με τη Βόρεια Μακεδονία. Κεντρική θέση σε αυτό καταλαμβάνουν οι «εθνικές και γλωσσικές παρεμβάσεις, που έγιναν στη Βόρεια Μακεδονία τη δεκαετία του 1970 μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Γεγονός που ήταν αναμενόμενο, καθώς η βουλγαρική πλευρά ξεκαθάρισε ότι αντιτίθεται απέναντι στην ύπαρξη μακεδονικής γλώσσας ήδη από τις πρώτες διαπραγματεύσεις για την συμφωνία των Πρεσπών, η οποία αναγνωρίζει την ύπαρξη μακεδονικής διαλέκτου. Πέραν τούτου, η Βουλγαρία αν και ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Β. Μακεδονίας το 1991, δεν αναγνώρισε ποτέ την ύπαρξη μακεδονικής γλώσσας, ενώ παράλληλα θεωρούσε και θεωρεί, πως η ταυτότητα των σλάβων πολιτών της γείτονός της είναι βουλγαρική.
Μπορεί ο Ζ. Ζάεφ να εκφράζει την ελπίδα πως θα μπορέσει να βρει μία λύση με τον Βούλγαρο ομόλογό του και να αποφευχθεί μία ακόμα καθυστέρηση της διάσκεψης με την Ε.Ε., αλλά κάτι τέτοιο δεν μοιάζει ιδιαίτερα εφικτό. Η Βουλγαρία δεν αποκλίνει εδώ και καιρό από την αρχική της θέση και αυτό φάνηκε με την συνάντηση που είχαν οι υπουργοί εξωτερικών των δύο χωρών. Μπορεί να έχει υπογραφεί το σύμφωνο Φιλίας μεταξύ των δύο χωρών, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτρέψει τη ρήξη που προέρχεται από διαφωνίες σε γλωσσικά και ιστορικά ζητήματα. Δεν αποκλείεται να υπάρξει μία νέα συμφωνία μεταξύ των δύο αυτών κρατών, ώστε να μπορέσουν να επιλυθούν οι μεταξύ τους διαφορές. Ίσως υπάρξει μία νέα συμφωνία αντίστοιχη με αυτή της Συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία θα επιλύνει τα ζητήματα που αφορούν τις σχέσεις μεταξύ Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας.
Ο Ζ. Ζάεφ ίσως δεν κατανόησε τη σημασία που έχουν για τη Βουλγαρία οι αντιπαραθέσεις που υπάρχουν με την Β. Μακεδονία. Ίσως θεώρησε ότι η Βουλγαρία θα κατανοήσει την ανάγκη της χώρας του να γίνει μέλος της Ε.Ε., ενώ παράλληλα πίστεψε ότι τα ζητήματα που υπάρχουν μεταξύ τους λυθήκαν όταν υπογράφηκε το Σύμφωνο Φιλίας, αλλά έκανε λάθος εκτίμηση. Για τη Βουλγαρία τα ιστορικά και γλωσσικά ζητήματα είναι ιδιαίτερα σοβαρά και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με την πρέπουσα σημασία. Μία συνομιλία μεταξύ των δύο πρωθυπουργών θα μπορέσει να λύσει τις απορίες και να καθορίσει τη σχέση των δύο κρατών στο μέλλον. Θα παραμείνει η Βουλγαρία αμετάκλητη στις απόψεις της ή θα μπορέσει ο Ζ. Ζάεφ να κάνει και πάλι τα «μαγικά» του και να καταφέρει να φέρει μία ισορροπία στις σχέσεις των δύο κρατών; Το μόνο σίγουρο είναι πως αν η Βουλγαρία δεν άρει το βέτο της, η Β. Μακεδονία θα καθυστερήσει να δει το μέλλον της στην Ε.Ε.
