Της Θένιας Λαμπρινουδάκη,
Προσφάτως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης ο νέος νόμος (4727/2020), που μεταξύ άλλων επιβάλλει την τηλεργασία ως μια νέα, εναλλακτική μορφή εργασίας, με σκοπό την προσαρμογή στα νέα δεδομένα της πραγματικότητας που καλούμαστε όλοι να αντιμετωπίσουμε λόγω της πανδημίας. Με αφορμή το τοπικό lockdown που εφαρμόσθηκε πρόσφατα, στο άρθρο 235 του νόμου αυτού προβλέπονται έκτακτα μέτρα για την περιφέρεια της Αττικής που αφορούν την οργάνωση και τον τρόπο εφαρμογής της εργασίας ενώ επικεντρώνοται κυρίως στον ιδιωτικό τομέα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον νόμο το ποσοστό των 40% των εργαζομένων στον ιδιωτικό κλάδο, θα πρέπει να εργάζεται με το σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας, ενώ οι επιχειρήσεις καλούνται να δηλώσουν ρητά και να αναγγείλουν στο Υπουργείο Εργασίας την εφαρμογή και τήρηση του συστήματος της τηλεργασίας επί του ποσοστού αυτού. Ακολουθώντας αυτή την καινοτομία, γεννώνται ερωτήματα στην πράξη, που αφορούν κυρίως τα δικαιώματα και το καθεστώς, εντός του οποίου θα εργάζεται ο εξ αποστάσεως εργαζόμενος.
Σε τι διαφέρει ο «τηλεργαζόμενος» από τη συνηθισμένη μορφή εργαζομένου; Αρχικά, είναι αξιοσημείωτο πως η τηλεργασία ανήκει στις άτυπες σχέσεις εργασίας μαζί με τις συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης και προωθεί ένα σύστημα ελαστικότητας στις εργασιακές σχέσεις. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που από τους θεωρητικούς χαρακτηρίζεται ως «αποσυγκεντροποίηση», ενώ διαπιστώνεται πως εφαρμόζεται αρκετά συχνά σε κύκλους εργασιών όπως εκείνους των διευθυντών, αναλυτών, λογιστών κ.λπ.. Χαρακτηριστικό της τηλεργασίας είναι πως επιτυγχάνεται η μείωση κόστους και η καλύτερη διαχείριση του χρόνου, ενώ από την πλευρά των εργαζομένων παρέχει οφέλη που αφορούν την ποιότητα της ζωής και την εξοικονόμηση χρόνου.
Η τηλεργασία εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή της κατ’ οίκον εργασίας, ενώ παρέχεται με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, όπως και η συνήθης περίπτωση της εργασίας, κατά την οποία ο εργαζόμενος οφείλει να ακολουθεί τις εντολές του εργοδότη στο πλαίσιο της επιχείρησης και λειτουργεί υπό την άμεση εποπτεία του. Το στοιχείο αυτό της εξάρτησης εργαζομένου από τον εκάστοτε εργοδότη του δημιουργήθηκε με πρότυπο της παραδοσιακές εργασιακές σχέσεις, κατά τις οποίες ο εργαζόμενος ασκούσε το επάγγελμά του εντός του εργασιακού περιβάλλοντος και των εγκαταστάσεων που του παρείχε ο εργοδότης. Στην περίπτωση της τηλεργασίας, το στοιχείο του άμεσου χαρακτήρα αίρεται, με αποτέλεσμα ο τηλεργαζόμενος να μετατρέπεται από μισθωτός σε φαινομενικά ανεξάρτητος επαγγελματίας, μη μπορώντας να λάβει την ανάλογη προστασία των συνήθων εργαζομένων ως μισθωτών.
Το καθεστώς της τηλεργασίας γνώρισε νομικό υπόβαθρο στην Ελλάδα μέσα από τον νόμο 3846/2010, χωρίς ακόμα να υπάρχει συγκεκριμένη ρύθμιση για τους κατ’οίκον εργαζομένους -το νομοθετικό κενό καλύπτεται από το άρθρο 1 παρ. 2 του ν. 1876/1990. Με τον νόμο του 2010 ορίζεται η υποχρεώση ενημέρωσης του εργαζομένου για τους όρους της τηλεργασίας όπως τον μισθό, το ωράριο κτλ. Αξίζει να σημειωθεί πως ο νόμος παρέχει δυνατότητα να μετατραπεί σε τηλεργασία μια κανονική μορφή εργασίας, δίνοντας όμως στον εργαζόμενο μια προθεσμία 3 μηνών για να προσαρμοσθεί στο νέο εργασιακό περιβάλλον. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η τηλεργασία ορίζεται με βάση τη συμφωνία-πλαίσιο που υπογράφηκε στις 16/7/2002, ενώ λαμβάνει σαν δεδομένο το στοιχείο της εξάρτησης του εργαζομένου, καθώς και το γεγονός πως η επιλογή της τηλεργασίας πρέπει να είναι αποτέλεσμα της βούλησής του και όχι εξαναγκαστικό έργο.
Όσον αφορά αποκλειστικά τη χώρα μας, μέχρι σήμερα η τηλεργασία θεωρούταν μια μορφή εργασίας με περιορισμένη απήχηση και μικρή έκταση, ενώ πλέον λόγω της έκτακτης κατάστασης φαίνεται πως αρχίζει να υιοθετείται από αρκετούς εργαζομένους, προκειμένου να συνεχίσουν τις εργασίες τους προσαρμοζόμενοι στις νέες συνθήκες. Αναμφίβολα, η τηλεργασία εξυπηρετεί με τις μεθόδους της την αντιμετώπιση μιας κατάστασης, όπως η σημερινή, καθώς εξοικονομεί χώρο και χρόνο και παρέχει τη δυνατότητα της εξ αποστάσεως εργασίας. Ωστόσο, αυτή η μορφή εργασίας δεν παρέχει μόνο θετικά αποτελέσματα, αλλά εστιάζει και σε μια αρνητική πλευρά, όπως τον απρόσωπο χαρακτήρα της και τον κίνδυνο αποξένωσης του εργαζομένου πόσο μάλλον όταν εφαρμόζεται σχεδόν επί του μισού του συνόλου του ιδιωτικού κλάδου, τον εξοπλισμό που απαιτεί και την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων του. Για τον λόγο αυτό, έχει προκληθεί και τεράστια αμφισβήτηση ως προς τη δυνατότητα υλοποίησης του νέου σχεδίου, αλλά και ανησυχίες σε σχέση με την επίδρασή της στην ψυχολογία των εργαζομένων. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, η τηλεργασία δε θα πρέπει να αποφεύγεται ή να μην εκμεταλλεύεται ο εργατικός τομέας της δυνατότητες που παρέχονται με την τεχνολογική εξέλιξη ειδικά σε μια στιγμή όπως η τρέχουσα καθημερινότητα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Πηγές
- Ατομικές εργασιακές σχέσεις , Δημήτρης Ζερδελής , 2017, σελ.68-74
- https://www.lawspot.gr
Γεννήθηκε το 1999 στο Ηράκλειο της Κρήτης και βρίσκεται στο 4ο έτος των σπουδών της στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διαθέτει πτυχίο αγγλικών και ηλεκτρονικών υπολογιστών και συμμετείχε σε φοιτητικό διαγωνισμό μέσω εκπόνησης εργασίας με θέμα την ισότητα των φύλων στην αγορά εργασίας. Έχει παρακολουθήσει μια σειρά από σεμινάρια πολιτικού και νομικού περιεχομένου καθώς και κάποια που στηρίζονται στα δεδομένα της διεθνούς πραγματικότητας, ενώ αποτελεί και μέλος της ELSA Thessaloniki. Τον ελεύθερο χρόνο της ασχολείται σε ερασιτεχνικό επίπεδο με το χορό και τη ζωγραφική.
