Του Χάρη Γαζή,
Με τον όρο «κλιματική αλλαγή», αναφερόμαστε στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Αιτία του φαινομένου αυτού αποτελούν οι φυσικές διαδικασίες, αλλά και οι ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η αλόγιστη υπερκατανάλωση φυσικών πόρων σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού της γης και η υπερκατανάλωση προϊόντων του πρωτογενούς τομέα. Η αφρικανική ήπειρος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις κλιματικές αλλαγές διότι αποτελεί ένα από τα πιο καυτά μέρη της γης και επομένως οποιαδήποτε περαιτέρω θέρμανση πιθανότατα θα έχει κοινωνικοοικονομικές συνέπειες στον πληθυσμό της. Η Αφρική είναι η ήπειρος που επιδεικνύει τις μικρότερες αντοχές απέναντι στους κινδύνους που γεννά η κλιματική αλλαγή, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις, η οικονομία της αναμένεται να συρρικνωθεί έως και 4,7% μέχρι το 2050, ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών και μόνο παραγόντων.
Οι «κλιματικοί πρόσφυγες» είναι κάτι που είχε εξαφανιστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Οι μεταφορές πληθυσμού από ένα τόπο σε έναν άλλον λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών ήταν κάτι το οποίο κανένας δεν σκεφτόταν πριν από μερικά χρόνια. Ωστόσο ο όρος αυτός έχει αρχίσει να επανέρχεται δείχνοντας μάλιστα ιδιαίτερα ανοδικές τάσεις σε περιοχές όπως οι Αφρικανικές χώρες. Εκτιμάται ότι 43 εκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι θα μπορούσαν να ωθηθούν κάτω από το όριο της φτώχειας έως το 2030 και ότι ο αριθμός των «κλιματικών προσφύγων» θα έφτανε τα 86 εκατομμύρια έως το 2050, σε σύγκριση με τα 40 εκατομμύρια στην Νότια Ασία.
Τα τελευταία χρόνια είναι έκδηλη μια μεγάλη ανισορροπία μεταξύ των χωρών του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου λόγω των δυσμενών επιπτώσεων που υφίσταται το φυσικό περιβάλλον. Η περιορισμένη ανθεκτικότητα των αφρικανικών χωρών έναντι των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής οδηγεί σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Οι φτωχότερες χώρες της Αφρικής αναμένεται να παρουσιάσουν το υψηλότερο έλλειμμα προσαρμογής. Επίσης ευρήματα από έρευνες μελετητών εκτιμούν ότι το ΑΕΠ θα μειωθεί από 10% έως 13% εξ αιτίας των κλιματικών αλλαγών στην Αφρική συνολικά. Μια αναπόφευκτη καταστροφή, με αρκετά επιζήμιες μακροοικονομικές συνέπειες τις επόμενες δεκαετίες, θέτει τους κατοίκους της Ηπείρου σε πλήρη αβεβαιότητα. Πιο συγκεκριμένα, σε ολόκληρη την Ανατολική και Δυτική Αφρική υπολογίζεται πτώση του ΑΕΠ περίπου 15% ως και το 2050. Η Βόρεια και Νότια Αφρική θα επηρεαστούν εξίσου σημειώνοντας πτώση 10% μέχρι το ίδιο έτος ενώ η Κεντρική Αφρική θα βγει λιγότερο επηρεασμένη με πτώση 5%. Οι ακραίες κλιματικές συνθήκες θα οδηγήσουν σε αύξηση των κρατικών δαπανών και στην μείωση του όγκου των εισπραχθέντων φόρων με αποτέλεσμα την αύξηση του δημόσιου χρέους.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής από την άνοδο της θερμοκρασίας, την λειψυδρία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι εμφανείς και συνοδεύονται από εκρηκτικές ανατιμήσεις στα τρόφιμα. Το θέμα της επισιτιστικής επάρκειας είναι καθοριστικής σημασίας για τις αφρικανικές χώρες οι οποίες είναι από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς σιτηρών στον πλανήτη. Ο αγροτικός τομέας επίσης, απασχολεί περισσότερο από το 35% του πληθυσμού και συμβάλλει κατά 13% στο ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος σε άλλες χώρες κυμαίνεται στο 3,2% σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά του Atlantic Council. Ως τα τέλη του 21ου αιώνα η μέση θερμοκρασία παγκοσμίως αναμένεται να αυξηθεί από 1,5 ως 4,5 βαθμούς κελσίου σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, γεγονός το οποίο θα πλήξει ακόμα περισσότερο την οικονομική δραστηριότητα της Αφρικής. Οι 9 μεγαλύτεροι εισαγωγείς σιτηρών στον κόσμο ανήκουν στην Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Περίπου το 50% των τοπικών αναγκών σε σιτάρι και κριθάρι καλύπτονται μέσω εισαγωγών με αποτέλεσμα αυτή η έντονη εξάρτηση να συνεπάγεται μεγαλύτερη αστάθεια στις τιμές και άρα εξάρτηση από τις κλιματικές συνθήκες διεθνώς.
Ένα ακόμα σοβαρό πρόβλημα που καλείται η Αφρική να αντιμετωπίσει είναι η επάρκεια νερού. Το 60% του πληθυσμού της γης ζει σε περιοχές όπου η δυνατότητα παροχής νερού είναι περιορισμένη. Είναι ευρέως γνωστό ότι η Αφρική βασανίζεται από έντονο πρόβλημα λειψυδρίας, ειδικά δε σε ό,τι αφορά το πόσιμο νερό, με αποτέλεσμα εκατομμύρια παιδιά να χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από την πόση ακάθαρτων υδάτων. Συγκεκριμένα, την παρούσα περίοδο με την πανδημία του κορωνοϊού να απειλεί τα εύθραυστα έως ανύπαρκτα συστήματα Υγείας της Μαύρης Ηπείρου, η έλλειψη αυτή καθίσταται ακόμη πιο επικίνδυνη. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η λειψυδρία επηρεάζει ένα στα τρία άτομα στην Αφρική. Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από την ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, τις προκλήσεις για την οικονομική ανάπτυξη, την αστικοποίηση, τις δημογραφικές μεταβολές και την κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, το μολυσμένο νερό και οι κακές υγειονομικές συνθήκες οδηγούν σε ασθένειες που μεταδίδονται μέσω αυτού, όπως διάρροια, χολέρα και τύφο. Αυτό μπορεί να επιφέρει σοβαρές ανθρώπινες και οικονομικές απώλειες και ενδεχομένως να επηρεάσει την ειρήνη και την ασφάλεια στην αφρικανική ήπειρο. Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας έως το 2050 ο πληθυσμός της περιοχής προβλέπεται να διπλασιαστεί και κατά συνέπεια και οι ανάγκες της σε νερό και σιτηρά. Μέχρι τότε η κλιματική αλλαγή θα ευθύνεται για το 25% της μελλοντικής λειψυδρίας στην περιοχή.
Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον μια απτή πραγματικότητα, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να αποτελούν απόρροια αυτής. Οι επιπτώσεις γίνονται αντιληπτές όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στις υποδομές και την κοινωνία. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα την καθιστούν κάτι παραπάνω από μια απλή κινδυνολογία, ιδίως για περιοχές όπως η Αφρική που καλείται να αντιμετωπίσει μια από τις σημαντικότερες συνέπειες, την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Εν κατακλείδι, ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων ενδέχεται να εντείνουν την ανισότητα μεταξύ των χωρών διότι τα φαινόμενα αυτά αναμένεται να γίνουν εντονότερα και συχνότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- gr (2020), Νταβός: Αφρική και κλιματική αλλαγή, Retrieved from here
- naftemporiki.gr (2019), Retrieved from here
- United Nations, Economic Commission for Africa, climate change impacts on Africa’s economic growth, Retrieved from here
- The economic cost of climate change in Africa (2009), Retrieved from here
- How Africa will be affected by climate change – BBC news, (2019), Retrieved from here
- Africa and Climate change- Our World (2008), Retrieved from here
- African Development Bank (2017), Retrieved from here
