Του Αλέξανδρου Ζάρκα,
Ανέκαθεν η Μακεδονία αποτελούσε αιτία σύγκρουσης των διεκδικούντων χωρών της Βαλκανικής, αλλά τον 19ο αιώνα η διεκδίκηση αυτή γιγαντώθηκε και διαδραμάτισε την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας σε μικρό βαθμό. Στον λεγόμενο αιώνα των εθνοτήτων, κοινός αγώνας για όλα τα έθνη της βαλκανικής χερσονήσου ήταν η απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό και η ενσωμάτωση των μεγαλύτερων δυνατών εδαφών. Σε ορισμένα γεωγραφικά διαμερίσματα, όπως και στην Μακεδονία, η κατάτμηση των εδαφών αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση, που οι κυβερνήσεις και οι Μ. Δυνάμεις δεν μπόρεσαν να διευθετήσουν ειρηνικά. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός της Μακεδονίας αποτέλεσε σημείο διαμάχης, αλλά τελικά «κατοχυρώθηκε» η περιοχή που περιλάμβανε τα τρία τούρκικα βιλαέτια της Θεσσαλονίκης, του Μοναστηρίου (Βιτωλίων) και του Κοσόβου.
Η στρατηγική και οικονομική αξία της περιοχής οδήγησε στον Μακεδονικό Αγώνα. Ο τόπος αυτός ελέγχει το δρόμο που οδηγεί από την Κεντρική Ευρώπη στη Μεσόγειο, κατά μήκος της κοιλάδας του Μοράβα και του Αξιού, ένα δρόμο που προσέλκυσε αναρίθμητους εισβολείς, Ρωμαίους, Γότθους, Ούννους, Σλάβους και Τούρκους. Παράλληλα, περιλαμβάνει το σημαντικό λιμάνι της Θεσσαλονίκης, καθώς και τις εύφορες πεδιάδες που είναι πολύ σπάνιες στην ορεινή βαλκανική χερσόνησο.
Ωστόσο, ο σημαντικότερος λόγος που η Μακεδονία θεωρήθηκε το πολυπόθητο διαμάντι της Ανατολικής Ευρώπης ήταν η εθνική πολυπλοκότητα της περιοχής. Για ολόκληρους αιώνες μεμονωμένα χωριά και κάτοικοι διατηρούσαν τις εθνικές καταβολές τους, γεγονός που αποτελεί εξήγηση στην ποικιλία λαών που έχουν επιβιώσει. Πέρα από τους Έλληνες, τους Σέρβους και τους Βούλγαρους που αποτελούσαν την πλειοψηφία υπήρχαν και μειονότητες όπως οι Τούρκοι, οι Εβραίοι, οι Βλάχοι και οι Αλβανοί. Ο υπόλοιπος πληθυσμός μπορεί να θεωρηθεί αμιγώς μακεδονικός, καθώς το αίσθημα της εθνικής συνείδησης είχε καθυστερήσει και η απομόνωση ήταν γεγονός. Ασφαλώς ο πληθυσμός αυτός έγινε αντικείμενο διεκδίκησης από κάθε κυβέρνηση που προσπαθούσε να ενσωματώσει την περιοχή και γνώριζε ότι μόνο με μεθόδους, όπως για παράδειγμα, ο εξελληνισμός του πληθυσμού θα μπορούσε να εξασφαλίσει την προσάρτηση της περιοχής.
Ο πληθυσμός αυτός ήταν αντίθετος με την διαίρεση της αυτονομίας και ίδρυσε το 1893, την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση ή Ε.Μ.Ε.Ο., με σκοπό την προετοιμασία του μακεδονικού λαού για μια μεγάλη εξέγερση κατά των Τούρκων με στόχο την αυτονομία. Το σύνθημα τους ήταν «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες».
Οι Βούλγαροι αντέδρασαν πρώτοι. Τον Απρίλιο του 1895 συγκροτήθηκε υπό την αιγίδα του στέμματος της Βουλγαρίας, η Εξωτερική Οργάνωση που εκπροσωπούσε τα συμφέροντα της εξωτερικής πολιτικής της Βουλγαρίας, καθώς και τους Βουλγάρους της περιοχής που ανέρχονταν σύμφωνα με την απογραφή του 1905 σε 557.734 (βουλγαρικό μιλέτι). Οι Βούλγαροι υποστήριζαν ότι από άποψη φυσιολογίας, οι Μακεδόνες έμοιαζαν περισσότερο σε αυτούς παρά στους Σέρβους και ότι η μακεδονική γλώσσα, ήταν στη πραγματικότητα μια βουλγαρική διάλεκτος.
Εν συνεχεία, οι Σέρβοι ανήσυχοι μετά την ήττα τους από τους Βούλγαρους το 1885 και την αυτονομία της Ανατολικής Ρωμυλίας, φοβήθηκαν μήπως και η Μακεδονία έχει την ίδια κατάληξη. Για αυτό και οργανώθηκαν στην εταιρεία του Αγίου Σάββα και αποσκοπούσαν στην υποκίνηση του σερβικού εθνικισμού, με την εκπαίδευση δασκάλων και άλλες μεθόδους προπαγάνδας που προέρχονταν από το Υπουργείο Παιδείας. Ταυτόχρονα, οι 167.601 Σέρβοι της Μακεδονίας και η εκτός της περιφέρειας Σέρβοι διεκδικούσαν την περιοχή με το επιχείρημα της γραμματικής της Μακεδονικής γλώσσας και με τον εορτασμό της γιορτής «Σλάβα» που αποτελούσε σερβικό έθιμο, το οποίο γιόρταζαν και οι μακεδονικοί πληθυσμοί.
Η γρήγορη κινητοποίηση των Βουλγάρων θορύβησε και τους Έλληνες, οι οποίοι συγκρότησαν την μυστική Εθνική Εταιρεία με την υποστήριξη του ελληνικού στρατού και του εύπορου ελληνικού πληθυσμού. Χρηματοδοτούσε ελληνικά σχολεία στην Μακεδονία και διοργάνωνε ένοπλες ομάδες για επιδρομές στην άλλη μεριά των συνόρων. Το ρωμαικο μιλέτι αντιπροσώπευαν το 1905 648.962 Έλληνες που αποτελούσαν τη πλειοψηφία και αντικρούσανε τα επιχειρήματα των Σλάβων. Παράλληλα, υποστήριζαν ότι υπήρχε σημαντική μερίδα Μακεδόνων, που αν και μιλούσαν με σλαβική διάλεκτο, θεωρούσαν τους εαυτούς τους Έλληνες.
Η τριμερής σύγκρουση οδήγησε στην μετατροπή της Μακεδονία σε πεδίο μάχης. Οι αγρότες και γενικά οι πληθυσμοί στα χωριά παρασύρονταν διαρκώς και τους ασκούνταν συνεχώς πιέσεις. Αν δηλώνονταν ως Βούλγαροι, τα ελληνικά αντίποινα ήταν επακόλουθα και το αντίστροφο. Το αποτέλεσμα καταστροφικό και τα θύματα, οι ίδιοι οι κάτοικοι της περιοχής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Pavlovic S., A history of the Balkans. 1804-1945, 2000 σελ. 201-226
- Σταυριανός Λ., Τα Βαλκάνια μετά το 1453, 2006, σελ. 959-1015
