Του Γιώργου Μπρέτα,
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης έχοντας εξαπολύσει μια τρομακτική εισβολή στη Ρωσική Αυτοκρατορία με 610.000 στρατιώτες, καταφέρνει ύστερα, από την αιματηρή μάχη στο Μποριντινό να εισέλθει στην αρχαία πρωτεύουσα των Ρώσων, τη Μόσχα. Όμως, σύντομα, θα καταλάβει πως αυτή του η κίνηση ήταν και ο λόγος που έχασε το πόλεμο. Ο λόγος που οδήγησε στην ιστορική του ήττα, μας είναι γνωστός, ο βαρύς ρωσικός χειμώνας. Με μία πρώτη και ίσως, επιδερμική ματιά υπάρχει μια αλήθεια, όμως πίσω από αυτή την απλοϊκή εξήγηση υπάρχει μια λαμπρή στρατιωτική τακτική, που θα αναλυθεί στις επόμενες γραμμές του κειμένου.
Το έτος 1812, ο Ναπολέων βρίσκεται στο Κρεμλίνο περιμένοντας τη πρόταση ειρήνης του Ρώσου Τσάρου Αλεξάνδρου του Α΄, με τον τελευταίο να δηλώνει πως δεν θα κάνει πίσω μέχρι να αποχωρήσει και ο τελευταίος Γάλλος στρατιώτης από τα εδάφη του. Ο αυτοκράτορας της Γαλλίας ζητώντας διακαώς μια ειρήνη με τους Ρώσους στέλνει ένα γράμμα στο Ρώσο στρατηγό, Μιχαήλ Κουτούζοφ που ζητά ειρήνη. Ο 65 χρόνος και τυφλός από το 1 μάτι βετεράνος Κουτούζοφ δηλώνει, πως για κάτι τέτοιο είναι αρμόδιος μόνο ο τσάρος, αυτή η χρόνο-καθυστέρηση είναι ότι χρειάζεται για να μπορέσουν οι δυνάμεις του να ανασυνταχτούν. Ο ίδιος διαθέτει μια δύναμη σε ανθρώπινο δυναμικό της τάξης των 65.000 ανδρών, ενώ ο στρατηγός Βίτγκενσταϊν 30.000 άνδρες.
Ο Ναπολέων συνειδητοποιεί πως δεν θα υπάρξει διαπραγμάτευση για ειρήνη έτσι, σχεδιάζει την υποχώρηση του προς τη πόλη Σμολένσκ, όπου θα γίνει και η χειμερινή του βάση. Έχοντας, αποφασίσει πως ο πιο ασφαλής δρόμος είναι μέσω της Kαλούγκα ο Grand Armee ή Μεγάλος Στρατός ξεκινά τον Οκτώβριο από τη Μόσχα με την έλλειψη τροφής και ενδυμάτων να αποτελεί το λόγο της υποχώρησής, καθώς η Μόσχα ήταν εγκαταλελειμμένη.
Ο Κουτούζοφ γνωρίζοντας πως αυτός είναι ο δρόμος-σωτηρία για τους Γάλλους (μέσω της Καλούγκα περνάν απευθείας στο Σμολένσκ) προωθεί τα στρατεύματα του. Την ίδια στιγμή οι Γάλλοι βλέποντας πως, οι Ρώσοι έχουν φτάσει πρώτοι, αποφασίζουν να δώσουν μια μάχη στο Μαλαρογιασλάβιτς (24 Οκτωβρίου), μια μικρή πόλη στα νοτιοδυτικά της Μόσχας, ελπίζοντας πως οι Ρώσοι θα υποχωρήσουν, δυστυχώς, για αυτούς οι Ρώσοι μάχονται με γενναιότητα και δεν υποχωρούν από τις θέσεις τους. Τότε ο Γάλλος αυτοκράτορας αποφασίζει απροσδόκητα, να συμβουλευτεί τους στρατηγούς του. Ύστερα από σκέψη καταλήγουν πως πρέπει να υποχωρήσουν μέσω του δρόμου που συνδέει τη Μόσχα με το Μποριντινό και εν τέλει τη πόλη στόχο, το Σμολένσκ. Μη έχοντας επιλογή, ο Μεγάλος Στρατός ακολουθεί τη διαδρομή αυτή.
Όμως στις 3 Νοεμβρίου και με τη πρώτη χιονόπτωση να κάνει τη παρουσία της, έχοντας περάσει το Μποριντινό, η μονάδα και οπισθοφυλακή του Νταβού δέχεται επίθεση από την εμπροσθοφυλακή του Κουτούζοφ υπό τον πρίγκιπα Μιχαήλ Μιλοράντοβιτς. Για αρκετές ώρες τα γαλλικά στρατεύματα θα εμπλακούν σε μια αιματηρή μάχη. Τη λήξη θα σημάνουν οι ενισχύσεις υπό τους Ουρζέν και Νεύ. Οι συνεχείς και ανελέητες επιθέσεις των Ρώσων θα αρχίσουν να δημιουργούν προβλήματα πειθαρχίας στο Μεγάλο Στρατό των Γάλλων, καθώς αρκετοί στρατιώτες εγκατέλειψαν το στρατό και έτρεχαν να σωθούν οι ίδιοι.
Τελικά, στις 9 Νοεμβρίου, ο Γάλλος αυτοκράτορας φτάνει στο Σμολένσκ με 55.000 άνδρες σε σχέση από τους 110.000 που μπήκε στη Μόσχα. Όταν έφτασαν στη πόλη την βρήκαν ερημωμένη και με ελάχιστα αποθέματα τροφής. Στο μεταξύ η πόλη του Βίτμπεσκ έχει πέσει στα χέρια του στρατηγού Βίτγκενσταϊν, αναγκάζοντας τους Γάλλους μετά από 5 μέρες σε μια περαιτέρω υποχώρηση προς το Κράζνι. Όμως, αυτή η καθυστέρηση έδωσε χρόνο στο Κουτούζοφ να του στήσει παγίδα περιμένοντας τους Γάλλους να καταφθάσουν. Στις 17 Νοέμβριου, οι 2 αντίπαλοι στρατοί δίνουν μια αιματηρή μάχη. Μάλιστα, για πρώτη φορά, ο Ναπολέων στέλνει την επίλεκτη αυτοκρατορική φρουρά του, ενώ τους δίνεται εντολή για μια αυτοκτονική αντεπίθεση με σκοπό να κρατήσουν του Ρώσους, για να περάσει το κύριο σώμα στρατού, κάτω από βαριές απώλειες.
Συνεχίζοντας την υποχώρηση του, ο στρατός του Βοναπάρτη βρίσκεται παγιδευμένος από τρείς ρωσικούς στρατούς, με το Κουτούζοφ στις πλάτες του, το στρατηγό Βίτγκενσταϊν βόρεια και το ναύαρχο Πάβελ Τσιτσαγκόφ να έχει καταλάβει το Μινσκ. Ο Ναπολέων διατάζει το στρατηγό Ούντινο να επιτεθεί στο Μπόρισοφ με το 2ο σώμα στρατού και το πολωνικό ιππικό αναγκάζοντας με αυτό τον τρόπο, τους Ρώσους να υποχωρήσουν καίγοντας τη γέφυρα που συνέδεε το Μπόρισοφ με το Μινσκ και χωρίζονταν από το ποταμό Μπερέζινα (στη σημερινή Λευκορωσία). Η ήττα φαινόταν αναπόφευκτη για το γαλλικό στρατό. Τότε το πολωνικό ιππικό ανακάλυψε ένα μικρό ρωσικό απόσπασμα κοντά στη Στουντιένκα. Ο Ναπολέων στις 23 Νοεμβρίου, δίνοντας ένα μπαράζ εντολών, προχωρά στη κατασκευή μιας γέφυρας, ενώ διατάζει το 2ο σώμα στρατού του να υποδυθεί μια επικείμενη κίβδηλη προώθηση στο ποταμό, με σκοπό οι Ρώσοι να μην αντιληφθούν τις ενέργειες του.
Στις 26 Νοεμβρίου, ο Γαλλικός στρατός περνάει την άλλη όχθη του ποταμού, ενώ το 2ο σώμα παραμένει στις θέσεις του. Την επόμενη μέρα (27 Νοεμβρίου) και έχοντας περάσει ένα μεγάλο σώμα του στρατού του Βοναπάρτη το 2ο σώμα ξεκινά την υποχώρηση του με σκοπό να περάσει και αυτό το ποταμό. Ο Τσιτσαγκόφ έχοντας καταλάβει το λάθος του, προωθείται βόρεια για να διαλύσει τους Γάλλους, όμως τα στρατεύματα των Γάλλων (30.000) κρατούν τις θέσεις τους. Στις 28 Νοεμβρίου διεξάγονται μάχες σε όλα τα μέτωπα. Η οπισθοφυλακή των Γάλλων περικυκλώνεται από τους Γάλλους και ηττείται ολοκληρωτικά, το 9ο σώμα στρατού προσπαθεί να περάσει το ποτάμι ενώ ο υπόλοιπος στρατός μάχεται με το Τσιτσαγκόφ. Μόνο η επίθεση του Γαλλικού βαρέως ιππικού θα σταματήσει τους Ρώσους και θα τους αναγκάσει να υποχωρήσουν. Τελικά ο Ναπολέων καταφέρνει και φτάνει στη Βίλνα (σημερινή Πολωνία) και από κει φεύγει για το Παρίσι, με σκοπό την αναδιοργάνωση του στρατού του.
Εν κατακλείδι, ύστερα από αυτή τη σύντομη περιγραφή των γεγονότων μπορούμε να αντιληφθούμε, πως οι λόγοι που ο Ναπολέων έχασε στη Ρωσία ήταν οι εξής: Η προέλαση του στρατού του, χωρίς να έχει εξασφαλίσει τον ανεφοδιασμό του, σε μια προσπάθεια καταδίωξης των δυνάμεων του Κουτούζοφ, η έλλειψη πληροφορίων για οτιδήποτε αφορά την τοπογραφία και τις κλιματικές συνθήκες της Ρωσίας, όπως επίσης και η συνεχής επιθέσεις των Ρώσων, κάτω από τις διαταγές του στρατηγού της νίκης Μιχαήλ Κουτούζοφ που δεν τους επέτρεψε να αναδιοργανωθούν. Τέλος, οι κλιματικές συνθήκες ήταν ο ύστατος παράγοντας που οδήγησε στην κατά κράτος ήττα του, καθώς, υπήρχε έλλειψη βασικών υλικών επιβίωσης (ρουχισμός για να αντέξουν τις πολικές θερμοκρασίες). Ο τραγικός για το Ναπολέων απολογισμός μετρά 580.000 απώλειες σε άνδρες και 1.200 κανόνια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- https://rvio.histrf.ru/activities/picture-of-the-day/item-4141
- https://www.britannica.com/event/Napoleonic-Wars/The-retreat-from-Moscow
- https://www.napoleon.org/en/history-of-the-two-empires/timelines/napoleons-russian-campaign-the-retreat/
