Του Νέστορα Μάριου Αποστολόπουλου,
Σαν σήμερα, 100 χρόνια πριν, σημειώθηκε ένας από τους πιο παράξενους θανάτους ηγέτη, όχι μόνο στην ελληνική, αλλά και την παγκόσμια ιστορία. Σαν σήμερα πέθανε ο βασιλιάς Αλέξανδρος Α΄. Ο Αλέξανδρος, δευτερότοκος γιός του βασιλιά Κωνσταντίνου και της βασίλισσας Σοφίας, γεννήθηκε στην Αθήνα τη 1η Αυγούστου 1893. Παρότι δεν προοριζόταν να καθίσει στον θρόνο του ελληνικού βασιλείου, όχι μόνο κράτησε τα σκήπτρα του έθνους για περισσότερο από τρία χρόνια, αλλά η βασιλεία του συνέπεσε με μια σειρά σημαντικών για το ελληνικό έθνος γεγονότων, με αποκορύφωμα την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών.
Κατά την περίοδο 1915-1917, η Ελλάδα βίωνε την δυσοίωνη περίοδο του εθνικού διχασμού. Οι εχθροπραξίες μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών είχαν αυξηθεί, ενώ η χώρα ακροβατούσε σε τεντωμένο σχοινί. Η κατάσταση είχε εκτραχυνθεί εντελώς, όταν οι δυνάμεις της Αντάντ αποφάσισαν να επέμβουν με ναυτικό αποκλεισμό και να εκβιάσουν την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου. Εκείνος, ανήμπορος να κάνει κάτι, ενώ η πείνα θερίζει τον αθηναϊκό λαό, αποχωρεί μαζί με τον επίσης μη δημοφιλή στους συμμάχους, πρωτότοκό του, Γεώργιο και μία μέρα αργότερα, στέφεται βασιλιάς ο Αλέξανδρος.
Η έναρξη της βασιλείας του συμπίπτει με την επάνοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου στη πρωθυπουργία της χώρας, αλλά και την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό των Συμμάχων. Αρχικά, οι σχέσεις βασιλιά και Βενιζέλου ήταν ψυχρές, δεδομένης της έχθρας του δεύτερου με την βασιλική οικογένεια. Σύντομα όμως ο Αλέξανδρος άρχιζε να θαυμάζει τον Βενιζέλο και οι σχέσεις των δύο ανδρών διαρκώς βελτιώνονταν. Σε αυτή τη βελτίωση καθοριστικό ρόλο έπαιξε η συμβολή του Βενιζέλου στην τέλεση γάμου του Αλεξάνδρου με την αγαπημένη του Ασπασία Μάνου. Παρά την αντίθετη στάση τόσο των αυλικών όσο και της βασιλικής οικογένειας, ο Βενιζέλος δέχτηκε να βοηθήσει τον Αλέξανδρο να παντρευτεί την Ασπασία, μολονότι δεν προερχόταν από βασιλική οικογένεια. Παρ’ όλα αυτά, συνιστούσε στον Αλέξανδρο να κάνει υπομονή μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, όπως και έγινε.
Μετά το τέλος του πολέμου, ο Βενιζέλος ετοιμαζόταν να μεταβεί στο Παρίσι για την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Το βράδυ πριν την αναχώρησή του τον προσέγγισε ο Αλέξανδρος θέτοντας ξανά το θέμα του γάμου του με την Ασπασία. Παρά την αρχική του αντίρρηση, ο Βενιζέλος τελικά πείθεται να συναινέσει στον γάμο τους, μόλις επιστρέψει από το Παρίσι. Τον Νοέμβριο, όμως, καθώς οι διαπραγματεύσεις καθυστερούσαν πολύ, ο Αλέξανδρος, τελεσίδικα, πήρε την απόφαση να παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του σε έναν μυστικό γάμο στο σπίτι του φίλου του, Ζαλοκώστα. Ο γάμος τους παρ’ όλα αυτά δεν γνωστοποιείται στον ελληνικό λαό παρά έξι μήνες αργότερα.
Παράλληλα, στις 28 Ιουλίου 1920, έχουμε την οριστική υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών, με την οποία η Ελλάδα γιγαντώνεται και γίνεται η Ελλάδα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Αποτελεί έναν διπλωματικό θρίαμβο για την ελληνική πλευρά. Η επιτυχία αυτή προφανώς καρπώνεται στον Ελευθέριο Βενιζέλο, αλλά παράλληλα αυξάνεται κατακόρυφα η δημοτικότητα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Μαζί οι δύο άνδρες γιόρτασαν με μεγάλη λαμπρότητα στο Παναθηναϊκό Στάδιο την υπογραφή της συνθήκης. Ο Αλέξανδρος, μαζί με την αγαπημένη του, βίωνε ίσως την λαμπρότερη περίοδο της ζωής του. Τίποτα από τα κεκτημένα αυτής της περιόδου δεν προμήνυε τον τραγικό θάνατο, που ήρθε λίγες ημέρες αργότερα.
Στις 17 Σεπτεμβρίου, ενώ ο Αλέξανδρος απολάμβανε τον περίπατό του στο βασιλικό κτήμα του Τατοΐου, το λυκόσκυλό του ο Φριντς ενεπλάκη με την θηλυκή μαϊμού, που διατηρούσε ως κατοικίδιο ο Γερμανός φύλακας του κτήματος. Στην προσπάθεια του να τους χωρίσει ο Αλέξανδρος δέχτηκε επίθεση από την δεύτερη μαϊμού, η οποία τον δάγκωσε σε δύο σημεία, στο πόδι και το χέρι.
Αρχικά, το τραύμα φάνηκε να μην είναι κάτι σοβαρό, λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα όμως, ο Κωνσταντίνος ανέβασε υψηλό πυρετό. Το γεγονός αυτό έφερε ανησυχία στο παλάτι και κλήθηκαν οι καλύτεροι Έλληνες γιατροί, ενώ ο ίδιος ο Βενιζέλος κάλεσε τον παγκοσμίου φήμης γιατρό, Βιντάλ. Ο τύπος της εποχής καλύπτει με κάθε λεπτομέρεια την κατάσταση του Αλέξανδρου, εκδίδοντας καθημερινά ιατρικά ανακοινωθέντα. Παράλληλα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκεπτόταν όλο και περισσότερο τον ασθενή βασιλιά, σε μια προσπάθεια εμψύχωσης.
Στις 22 Σεπτεμβρίου, ο γιατρός Φωκάς εντοπίζει στρεπτόκοκκο. Αμέσως προτείνει ακρωτηριασμό, ανήμπορος να διακρίνει άλλη λύση προκειμένου να περιορίσει τη μόλυνση. Η πρότασή του πάντως απορρίπτεται γρήγορα από το βασιλικό περιβάλλον. Αντ’ αυτού του χορηγήθηκε αντιστρεπτοκοκκικός ορός, που δημιούργησε ο γιατρός Σάββας. Παρά τις προσπάθειες των γιατρών, η κατάστασή του επιδεινωνόταν διαρκώς.
Ο Αλέξανδρος ανεβάζει πολύ πυρετό, συνοδευόμενο από ίκτερο και γαστρεντερικές διαταραχές. Ακόμη ένας Γάλλος θεράποντας καταφθάνει στο Τατόι, ο χειρούργος Πιέρ Ντελμπέ. Η γνωμάτευσή του είναι ιδιαίτερα αποκαρδιωτική, καθώς ανακοινώνει πως δεν υπάρχει πλέον η επιλογή του ακρωτηριασμού εξαιτίας των εκτεταμένων πληγών του ασθενούς, ενώ η σηψαιμία έχει προσβάλει τον ένα από τους δύο πνεύμονες. Το τέλος πλέον ήταν πολύ κοντά και συνιστά στους γιατρούς να πάψουν να κάνουν αλλαγή επιδέσμων στο τραύμα, για να μην ταλαιπωρούν επιπλέον τον εξαντλημένο βασιλιά. Τελικά κατέληξε στις 12 Οκτωβρίου.
Ο Αλέξανδρος κηδεύτηκε στο βασιλικό κτήμα Τατοΐου. Δεν επετράπη η είσοδος στην χώρα σε κανένα μέλος της βασιλικής οικογενείας παρά μόνο στη γιαγιά του, βασίλισσα Όλγα. Στην κηδεία ο Βενιζέλος έπλεξε το εγκώμιο του εκλιπόντος βασιλιά. Στον τάφο του δεν αναφέρεται ως άνακτας, αλλά ως «βασιλόπαις της Ελλάδος», καθώς και ότι «εβασίλευσεν αντί του πατρός αυτού». Πέντε μήνες μετά τον θάνατό του η Ασπασία έφερε στον κόσμο την κόρη τους, Αλεξάνδρα.
Ο Βενιζέλος, μετά από αυτά τα συνταρακτικά γεγονότα για το ελληνικό έθνος, αναγκάζεται να προχωρήσει σε εκλογές. Εκεί τίθεται ξεκάθαρα το δίλλημα: «Κωνσταντίνος ή Βενιζέλος». Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, τη στιγμή που ο Βενιζέλος έχει διπλασιάσει την Ελλάδα και αγγίζει το όνειρο της «Μεγάλης Ιδέας», χάνει τις εκλογές από την ενωμένη αντιπολίτευση. Με δημοψήφισμα στις 5 Δεκεμβρίου 1920, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επιστρέφει στην Ελλάδα, ενώ ο Βενιζέλος έχει εγκαταλείψει την χώρα. Αυτές οι πολιτικές εξελίξεις δυσαρέστησαν τους συμμάχους, οι οποίοι με την σειρά τους άφησαν τον ελληνικό στρατό αβοήθητο εν όψει των τουρκικών δυνάμεων, γεγονός που οδήγησε στην οδυνηρή ήττα και τον ξεριζωμό του 1922. Τραγικές εξελίξεις, οι οποίες ίσως να είχαν αποφευχθεί, αν ζούσε ο βασιλιάς Αλέξανδρος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παπαφλωράτος Σ. Ιωάννης, Η ιστορία του ελληνικού στρατού, 1833-1949 (πρώτος τόμος), Σάκκουλας Α.Ε., Ιούνιος 2014, κεφάλαιο 4. Περίοδος του Βασιλέως Αλεξάνδρου
- Γεώργιος Σαρρής, Αλέξανδρος Α’: Ο τραγικός του θάνατος από το δάγκωμα μιας μαϊμούς. Έθνος της Κυριακής. Διαθέσιμο εδώ
- Βασιλεύς Αλέξανδρος (1893 – 1920). Greekroyalfamily. Διαθέσιμο εδώ
