Του Θάνου Κουλουβάκη,
Το Netflix αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία από τις πιο γνωστές πλατφόρμες με ταινίες και σειρές, καθώς χρησιμοποιείται από εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο. Είναι σίγουρο ότι πολλοί και πολλές από εμάς έχουμε περάσει αρκετές -έως πολλές, θα μπορούσαμε να πούμε- ώρες απολαμβάνοντας το περιεχόμενό του. Επίσης, είναι σίγουρο ότι αρκετές και αρκετοί έχουν «εθιστεί» και περνούν υπερβολικά μεγάλο αριθμό ωρών μπροστά από μία οθόνη, βλέποντας αγαπημένες σειρές και ταινίες, που προσφέρει η πλατφόρμα.
Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά και ίσως φαντάζει περίεργο το γεγονός ότι επαναλαμβάνονται σε αυτό το άρθρο. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει λόγος που επαναλαμβάνω τα αυτονόητα. Στις 26 Ιανουαρίου 2020, κυκλοφορεί στην πλατφόρμα η ταινία ή – για να ακριβολογούμε – το ντοκιμαντέρ (έτσι το αποκαλεί το Netflix τουλάχιστον) “The Social Dilemma”. Στην Ελλάδα, βέβαια, κυκλοφόρησε αρκετούς μήνες αργότερα. Η ουσία είναι ότι το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ έγινε ανάρπαστο τόσο στο εξωτερικό όσο και στη χώρα μας. Στα social media έγινε σάλος λόγω των αποκαλύψεων και των απαντήσεων που δόθηκαν σε ερωτήσεις που έχουν αρκετοί χρήστες του διαδικτύου.
Καθότι ενδέχεται να μην γνωρίζουν ορισμένοι και ορισμένες τι είναι το “The Social Dilemma”, θα αναφερθώ συνοπτικά σ’ αυτό. Στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, μιλούν άνθρωποι που εργάζονταν σε εταιρείες, όπως το Facebook, η Google ή η Amazon, σχετικά με το πώς οι συγκεκριμένες πλατφόρμες καταλήγουν – αντί να αποτελούν οι ίδιες εργαλεία – να εργαλειοποιούν τους χρήστες. Αυτό συμβαίνει με πολλούς τρόπους που αναλύονται κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ. Ενδεικτικά, γίνεται λόγος σχετικά με το πώς οι εταιρείες αυτές δομούν τις ιστοσελίδες και τις εφαρμογές τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να εθίζουν τους χρήστες, σχετικά με τις διαφημίσεις και τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών.
Εν ολίγοις, το ντοκιμαντέρ αυτό μας μαθαίνει πώς τα social media, αλλά και άλλες ιστοσελίδες, που από πίσω τους κρύβονται εταιρείες-κολοσσοί, διαμορφώνουν τις συνήθειες των χρηστών και μπορούν να κατευθύνουν ακόμη και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και δρουν. Η αλήθεια είναι πως η ιδέα πίσω από το ντοκιμαντέρ είναι απίστευτα ενδιαφέρουσα· φαντάζομαι ότι πολλοί και πολλές θέλαμε να γνωρίζουμε πώς οι εταιρείες αυτές μας αντιμετωπίζουν. Επίσης, το γεγονός ότι μιλούν άνθρωποι που έχουν δουλέψει γι’ αυτές τις εταιρείες και γνωρίζουν πολύ καλά τον τρόπο λειτουργίας τους μας βοηθά να μπούμε μέσα σε ένα κόσμο που τόσο καιρό εσκεμμένα μας άφηνε εκτός. Συνεπώς, θα μπορούσα να πω ότι το “Social Dilemma” είναι πράγματι catchy και το είδα με ευχαρίστηση.
Παρ’ όλα αυτά, δε μπορώ να κρύψω ορισμένους προβληματισμούς μου. Στο ντοκιμαντέρ, όπως προαναφέραμε, γίνεται λόγος για το πώς ορισμένες εταιρείες – πολλές περισσότερες απ’ όσες αναγράφονται παραπάνω βέβαια – προσπαθούν να μας κάνουν να περνάμε περισσότερο χρόνο στις ιστοσελίδες τους ή και να μας χειραγωγήσουν. Ωραία, αυτό είναι κάτι γνωστό και αδιαμφισβήτητο πλέον· έστω ότι το αντιμετωπίζουμε ως γεγονός.
Το Netflix, που αποφασίζει να χρηματοδοτήσει αυτή τη μεγάλη παραγωγή και να κυκλοφορήσει το “The Social Dilemma”, δεν αποτελεί, επίσης, μία τεράστια εταιρεία με εκατομμύρια χρήστες που εκτίθενται – καλώς ή κακώς – στο ίδιο περιεχόμενο; Έπειτα από αυτό το ντοκιμαντέρ, μπορούμε να διατηρούμε την ψευδαίσθηση ότι στο Netflix έχουμε την πραγματική ελευθερία να δούμε ό,τι επιθυμούμε; Αν λάβουμε υπόψιν τα όσα λένε οι ειδικοί, η απάντηση είναι σίγουρα αρνητική. Διότι ο αλγόριθμός του είναι δεδομένο ότι χρησιμοποιεί τα δεδομένα μας, για να μας προτείνει συγκεκριμένες ταινίες και σειρές. Επίσης, όσο «ψαγμένες» σειρές και να νομίζουμε ότι βλέπουμε, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που τις βλέπουν μαζί με εμάς και κυριότερα που νομίζουν επίσης ότι είναι «ψαγμένες».
Αυτό που θέλω να πω είναι πως δεν υπάρχει λόγος να πλάθουμε θεωρίες συνωμοσίας, για να δούμε τα αυτονόητα. Διότι μπορεί το mind control να μην γίνεται με τσιπάκια, αλλά είναι δεδομένο ότι οι πολυεθνικές σίγουρα επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης και δράσης μας· ή έστω τον τρόπο και τον όγκο κατανάλωσής μας.
