Της Αλεξάνδρας Αναστασοπούλου,
Αυτό το σύνδρομο αφορά ασθενείς στους οποίους έχει αφαιρεθεί κάποιο άκρο, για παράδειγμα χέρι ή πόδι. Είναι πολύ συχνό ο ασθενής να αναφέρει ότι έχει αίσθηση του χαμένου άκρου, ή ακόμα και να αισθάνεται πόνο από αυτό. Παλαιότερα, οι γιατροί απέδιδαν το γεγονός σε ψυχολογικά αίτια, όμως με την εξέλιξη της γνώσης μας πάνω στο ανθρώπινο σώμα, έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες πάνω στο ζήτημα.
Αρχικά, όμως, λίγα λόγια για το πώς αντιλαμβανόμαστε την αφή ή τον πόνο στο σώμα μας. Υπάρχουν υποδεκτικά όργανα-υποδοχείς ξεχωριστοί για την κάθε αίσθηση: Την αφή, το φως, τον ήχο, την γεύση και την όσφρηση. Αυτοί οι υποδοχείς είτε είναι ένας αισθητικός νευρώνας, όπως στην όσφρηση, είτε μία ειδική επιθηλιακή δομή, όπως οι γευστικοί κάλυκες της γλώσσας. Αυτοί οι υποδοχείς συνάπτονται με άλλους νευρώνες και ακολουθούν μία πορεία που είναι λίγο πολύ πανομοιότυπη για κάθε είδος ερεθίσματος. Από τον πρωτοταγή αισθητικό νευρώνα ανέρχονται τα ερεθίσματα στο νωτιαίο μυελό και από εκεί, αφού κάνουν σύναψη στον θάλαμο του εγκεφάλου, καταλήγουν στον φλοιό των ημισφαιρίων, στην περιοχή που είναι υπεύθυνη για την σωματοαισθητικότητα, στον βρεγματικό λοβό.
Σύμφωνα με αυτά, λοιπόν, και δεδομένου ότι το άκρο δεν υπάρχει πια, οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι ο πόνος ή η αίσθηση που νιώθει ο ασθενής προέρχεται από τις νευρικές ώσεις, που έφθαναν στο νωτιαίο μυελό από την ουλή του νευρικού ιστού, που είχε απομείνει στο κολόβωμα. Αυτή η θεωρία θα μπορούσε σίγουρα να αποτελεί μία λογική εξήγηση για το πρόβλημα, με την προϋπόθεση ότι οι νευρικές ίνες της περιοχής δεν έχουν καταστραφεί εντελώς και είναι ικανές να μεταδώσουν ερεθίσματα.
Ωστόσο, μια πιο ικανοποιητική, αλλά και πολύπλοκη θεωρία έρχεται να αμφισβητήσει τις προηγούμενες απόψεις. Η θεωρία αυτή βασίζεται στην αναχαρτογράφηση των αναγόμενων αισθήσεων και για να γίνει αντιληπτή, οφείλουμε να αναφέρουμε πως αντιπροσωπεύονται οι περιφερικοί υποδοχείς που δέχονται όλα τα εξωτερικά ερεθίσματα στον εγκεφαλικό φλοιό. Αυτό σημαίνει πως η ανατομική οργάνωση του εγκεφάλου καθορίζεται από τα εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα που ανιχνεύει το σώμα μας μέσω των υποδοχέων. Έτσι, υπάρχει ακριβής τοπογραφική οργάνωση στον εγκέφαλο, έτσι ώστε να μιλάμε για φλοιικούς χάρτες, οι οποίοι διαφέρουν στα διάφορα άτομα, κατά τρόπο που αντανακλά τη χρήση τους. Υπάρχει σημείο προς σημείο αντιπροσώπευση των περιφερικών υποδοχέων στο φλοιό. Η εντατική χρήση ή αχρησία επιφέρει σημαντικές αλλαγές, στον τρόπο που αντιπροσωπεύονται αυτές οι περιοχές στο φλοιό.
Έχοντας εξηγήσει τον τρόπο που αντικατοπτρίζονται οι περιφερικοί υποδοχείς στο κεντρικό νευρικό σύστημα, είναι λογικό και αποδεδειγμένο από μελέτες, ότι αυτή η εσωτερική αντιπροσώπευση μπορεί να αλλάξει. Επικρατεί η άποψη ότι προσαγωγοί νευρικές ίνες από γειτονικές περιοχές του ακρωτηριασμένου (π.χ. χεριού, όπως πρόσωπο, βραχίονας, ώμος) επεκτείνονται στην περιοχή την οποία προηγουμένως καταλάμβαναν οι προσαγωγοί ίνες από το χέρι. Δηλαδή οι προσαγωγές ίνες από τις περιοχές που περιβάλλουν το χέρι, καταλαμβάνουν πλέον εκτός από την ήδη διαμορφωμένη θέση τους στον φλοιό και την φλοιική εκείνη περιοχή, στην οποία κατέληγαν οι νευρικές ίνες από το χέρι. Έτσι, ερεθίσματα από τις γειτονικές περιοχές, λαμβάνονται εσφαλμένα από τον ασθενή ως προερχόμενα από το άκρο που λείπει, ενώ στην πραγματικότητα οφείλονται σε αίσθηση που δημιουργείται σε άλλη περιοχή, αλλά η οποία καταλήγει και επεξεργάζεται στην προηγουμένως υπεύθυνη περιοχή του φλοιού για ερεθίσματα από το ακρωτηριασμένο άκρο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Kandel, Schwartz, Jessel, Νευροεπιστήμη και συμπεριφορά, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης
