Του Νίκου Παπάζογλου,
Όταν το 658 π.Χ. οι Μεγαρείς, υπό την αρχηγία του Βύζαντα έκτισαν την αποικία τους στον Βόσπορο, την οποία ονόμασαν Βυζάντιο, δεν μπορούσαν ασφαλώς να φανταστούν πως με αυτό το όνομα, θα περνούσε στην ιστορία, μια από τις ενδοξότερες αυτοκρατορίες των αιώνων.
Η καίρια γεωγραφική της θέση αποτέλεσε ελκτική δύναμη και μαγνήτισε κυριολεκτικά τους Μεγαρείς. Ο στρατηγός των Περσών, Μεγάβαζος, είχε επισημάνει τη στρατηγική θέση του Βυζαντίου, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος. Ο Θουκυδίδης αναφέρει τη σημασία που έπαιξε το Βυζάντιο στον Πελοποννησιακό πόλεμο και την κατοχή του για ένα διάστημα από τους Μύδες (Βυζάντιον Μύδων ἐχόντων), ενώ ο Ξενοφών κάνει λόγο για τον Αλκιβιάδη και τον Λύσανδρο να το διεκδικούν εξαιτίας της ιδανικής του θέσης.
Η Μεγαρική αποικία επανεμφανίζεται στο προσκήνιο, όταν το 196 π.Χ. ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος, αφού ισοπέδωσε την πόλη, η οποία εναντιώθηκε σε κάποιον εμφύλιο πόλεμο, την ανοικοδόμησε και την ονόμασε Augusta Antonina, προς τιμήν του γιου του.
Ο Μεγάλος Κωνσταντίνος είναι εκείνος, όμως, που δίνει την πραγματική αίγλη και σημασία σε αυτή την ιδανική πόλη. Η μεταφορά πρωτεύουσας της Ρώμης στο Βυζάντιο γίνεται υπό την πίεση διάφορων παραγόντων.
Ο ένας από αυτούς είναι το γεγονός ότι, στην περιοχή του κάτω Δούναβη εισέβαλλαν οι βάρβαροι από το βορρά και στην εγγύς Ανατολή αυξανόταν η πίεση εκ μέρους των Νεοπερσών της Σασσανιδικής δυναστείας. Η αυτοκρατορία των Σασσανιδών ήταν πολύ πιο επικίνδυνη από το βασίλειο των Πάρθων, το οποίο διαδέχτηκε. Η Περσική αυτοκρατορία διεκδικεί από τη Ρώμη την παγκόσμια αυτοκρατορία (δηλαδή το Diminum mundi).
Ο δεύτερος λόγος αφορά την διάδοση του χριστιανισμού, της νέας θρησκείας, της οποίας οι οπαδοί της, διαδραματίζουν όλο και περισσότερο σημαίνοντα ρόλο στα τεκταινόμενα της εποχής.
Επομένως, Βυζάντιο είναι η εκχριστιανισμένη και εξελληνισμένη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία με την Κωνσταντινούπολη για πρωτεύουσα, που γρήγορα ονομάστηκε Νέα Ρώμη και κάποτε Δευτέρα ή Έτερα.
Έτσι η επιλογή του Μ. Κωνσταντίνου ως τόπου μεταφοράς της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας στο Βυζάντιο, αποτελεί ενδεικτική πράξη της πολιτικής του ιδιοφυΐας. Η Κωνσταντινούπολη, όπως θα ονομαστεί, ένωσε τις δύο πτέρυγες του τότε γνωστού κόσμου, την Ευρώπη με την Ασία, μιας και βρισκόταν ακριβώς στο σταυροδρόμι τους, ενώ παράλληλα ήταν και ο κόμβος των θαλάσσιων οδών. Είναι κτισμένη πάνω σε επτά λόφους (Επτάλοφη πόλη την καταγράφουν αρκετοί) και στεφανωμένη από τα νερά του Βοσπόρου, του Κερατίου κόλπου και της Προποντίδας. Επομένως, ο ιστορικός της εποχής Θεμίστιος, δίκαια την αποκαλεί ἐνεργό ἐγκαλλώπισμα τῆς ἡγεμονίας τῶν Ρωμαίων.
Η φυσική της θέση την καθιστούσε απόρθητη από στρατηγική μεριά, πράγμα που σίγουρα δεν διέφυγε της προσοχής του Κωνσταντίνου, αφού προστατευόταν αφενός μεν από τη θάλασσα, αφετέρου δε από υψηλά τείχη, τα οποία την θωράκιζαν περιμετρικά.
Η βάση του τριγώνου που ήταν κτισμένη η βυζαντινή πρωτεύουσα, είχε περίπου 7 χιλιόμετρα. Από τον Μαρμαρά ως τον Κεράτιο κόλπο εκτεινόταν τα χερσαία τείχη, που αργότερα τα αύξησε ο Θεοδόσιος. Από τις δύο άκρες τους άρχιζαν τα θαλάσσια τείχη, με συνολικό μήκος 20 περίπου χιλιομέτρων, τα οποία ενώνονταν στην κορυφή του τριγώνου στο Βόσπορο. Το εσωτερικό τείχος είχε ύψος 9 μέτρα και πλάτος 4 μέτρα και το προστάτευαν 96 πύργοι τετράγωνοι ή πολυγωνικοί. Μπροστά από το εξωτερικό τείχος υπήρχε μια τάφρος πλάτους 20 μέτρων, την οποία οι βυζαντινοί φρόντιζαν να γεμίσουν με νερό. Έντεκα μεγάλες πύλες οδηγούσαν στην πόλη τους ταξιδιώτες που έρχονταν από τη στεριά. Παράλληλα, ήταν σαφώς εγγύτερα στην Ανατολή, με συνέπεια να πλεονεκτεί στρατηγικά των άλλων πόλεων, αφού ο μεγάλος κίνδυνος της αυτοκρατορίας προερχόταν από κει (Πέρσες, Άραβες κτλ).
Η πόλη, το λαμπερό διαμάντι σε σμαραγδένιο κόσμημα, όπως την αποκάλεσαν λόγω της αισθητικής της, θεμελιώθηκε στις 8 Νοεμβρίου του 324 και εγκαινιάστηκε στις 11 Μαΐου του 330 μ.Χ.. Η συγκεκριμένη μέρα επιλέχθηκε σκόπιμα από τον Μ. Κωνσταντίνο, γιατί συνέπιπτε με τη μέρα μνήμης του μαρτυρίου του Αγίου Μωκίου, ο οποίος ήταν και ο πολιούχος της πόλης του Βυζαντίου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Diehl Charles, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τομ. Α & Γ, Εκδόσεις Ηλιάδη,1919
- Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Αθήνα 2020
- Αποστολίδης Δημήτρης, Μέγας Κωνσταντίνος ο Ισαπόστολος, Εκδόσεις Ιεράς Μητρόπολης Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου, Καβάλα 2012
- Γλύκατζη-Αρβελέρ Ελένη, Γιατί το Βυζάντιο, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2012
- Θουκυδίδης (2005), Ιστορία, Βιβλίο Α, Εκδόσεις De AGOSTINI
- Ξενοφών (2005), Ελληνικά, τομ. Α, Εκδόσεις De AGOSTINI
- Σταυρίδης Φώτιος, Βυζάντιο, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2015
- Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τομ. 37, λήμμα Κωνσταντινούπολη, Εκδοτικός Οίκος Πάπυρος, Αθήνα 1996
