Της Σοφίας Μηλιοπούλου,
Η φετινή χρονιά, παρά τα συνεχή δυσάρεστα γεγονότα, τα οποία είχε κρυμμένα στο μανίκι της, σηματοδοτεί και τα 75 χρόνια του ΟΗΕ, ενός οργανισμού, που, από την ίδρυση του, μάχεται για τη λήξη των εχθροπραξιών παγκοσμίως και την εγκαθίδρυση διεθνούς ειρήνης και ασφαλείας. Μέθοδος του Οργανισμού, για την επίτευξη των στόχων του, αποτέλεσε η δημιουργία ειρηνευτικών αποστολών, σε όσες χώρες επλήγησαν από τον πόλεμο και υπέστησαν τις καταστροφικές συνέπειές του. Από τη δίνη του πολέμου δεν ξέφυγε ούτε η γειτονική Κύπρος, η οποία, εδώ και χρόνια, ταλανίζεται εξαιτίας του ευρέως γνωστού «Κυπριακού Ζητήματος», το οποίο ο ΟΗΕ προσπάθησε να επιλύσει με την οργάνωση μιας αποστολής.
Η Κύπρος, το μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου, με πρωτεύουσα τη Λευκωσία, έγινε μέλος του ΟΗΕ στις 23 Αυγούστου του 1960, λίγες μέρες μετά την ανεξαρτησία της. Το νησιωτικό κράτος, όπως και αναρίθμητα αλλά κράτη, υπήρξε θύμα της αποικιοκρατίας, με την κυριαρχία του νησιού να βρίσκεται στα χέρια, τόσο των Οθωμανών, όσο και των Άγγλων. Η δημοκρατία, εντούτοις, κατάφερε να εδραιωθεί και το Σύνταγμα δεν άργησε να θεσπιστεί. Αυτό εγγυάται τη μερική διοικητική αυτονομία των κοινοτήτων -ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής- και την εξασφάλιση του δικαιώματός τους να συμμετέχουν στην άσκηση κυβερνητικών καθηκόντων. Σε θύελλα αντιδράσεων και οπισθοχώρηση από την ευημερία οδήγησε η πρόταση του τότε προέδρου Μακαρίου να αλλάξει 13 σημεία του Συντάγματος, οξύνοντας περισσότερο το ήδη υπάρχον χάσμα. Οι Τουρκοκύπριοι αντέδρασαν έντονα στην αλλαγή κυβερνητικών διατάξεων, αποκλείοντας, ταυτόχρονα, κάθε ορθολογική προσέγγιση επίλυσης του προβλήματος.
Στις 4 Μαρτίου του 1964, λοιπόν, ο ΟΗΕ, με το ψήφισμα 184 του Συμβουλίου Ασφαλείας, ίδρυσε την United Nations Peacekeeping Force in Cyprus (UNFICYP), στοχεύοντας στην αποτροπή των επανειλημμένων συγκρούσεων, ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους, κατόπιν διακοινοτικής βίας, στην αποκατάσταση και την εξασφάλιση της έννομης τάξης και, τέλος, στην ομαλή μετάβαση στην κανονικότητα. Έδρα, μέχρι και σήμερα, αποτελεί μια περιοχή κοντά στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Στην αρχή, η σύνθεση και το δυναμικό καθορίζονταν από τον Γενικό Γραμματέα, με πρώτο διοικητή της τον στρατηγό Gyani, του οποίου η αποστολή ενισχύθηκε ακόμα και με καναδικό στράτευμα για 3 μήνες, όπως προέβλεπε το ψήφισμα 187.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε καθοριστικά 5 χρόνια αργότερα, στις 15 Ιουλίου του 1974, με το Ελληνοκυπριακό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή. Τα Ηνωμένα Έθνη, προκειμένου να αποτρέψουν τη μεταστροφή της διαμάχης σε πόλεμο, προχώρησαν στη δημιουργία μιας ενδιάμεσης αποστρατικοποιημένης ζώνης, μήκους 180 χιλιομέτρων, περιπολούμενης από την UNFICYP, που χωρίζει de facto το νησί στην κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, στα νότια, και την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, συχνά χαρακτηριζόμενης και ως “ψευδοκράτος”, στο βορρά. Αναγνωρισμένη de jure ωστόσο, αποτελεί η πρώτη, έχοντας εξασφαλισμένη τη στήριξη της διεθνούς κοινότητας. Εξαιτίας της κοντινής απόστασης των γραμμών κατάπαυσης του πυρός, οι συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών είναι αρκετά συχνές, ανησυχώντας ιδιαίτερα την αποστολή για τη διασφάλιση της ειρήνης στο νησί και οδηγώντας την UNFICYP να πραγματοποιεί διαρκώς ανθρωπιστικές λειτουργείς και για τα δυο μέρη.
Το 2012, η αποστολή έφτασε να αριθμεί σχεδόν 1000 άτομα, με εθνικά στρατεύματα να είναι υπεύθυνα για τη λειτουργία της ενδιάμεσης ζώνης. Η UNFICYP δεν έχει πάψει να υφίσταται μέχρι και σήμερα, καθώς, με πάνω από 40 χρόνια δράσης, έχει αποδείξει την αξία της. Σε ένα τέτοιο νησί, όπου συχνά παρουσιάζονται ζητήματα λόγω της διχοτόμησης, η αποστολή συνέβαλε καθοριστικά στην παύση του πυρός, τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφαλείας, όπως επίσης και της διαχείρισης των προσφύγων.
Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία, έχοντας στραμμένες τις βλέψεις της στη δημιουργία της «Γαλάζιας Πατρίδας», έχει προβεί σε μια σειρά ενεργειών, όχι μόνο αντίθετων στις διατάξεις του διεθνούς δικαίου, αλλά και επιθετικών απέναντι στους γείτονές της. Παρά τις έντονες προειδοποιήσεις από την παγκόσμια σκηνή, η Τουρκία είναι συνεπής στις καθημερινές παραβιάσεις αέρος, εδάφους και νερού, με την προκλητικότητά της να φτάνει σε βαθμό καταπάτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η δυσαρέσκειά της για το γεγονός ότι η Τουρκική Δημοκρατία της βόρειας Κύπρου δεν είναι de jure αναγνωρισμένη είναι ευδιάκριτη από τις συνεχείς παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ -με την παραμονή του Γιαβούζ- και την υπογραφή παράνομων μνημονίων με τη Λιβύη. Πιο πρόσφατη και ολοφάνερη πρόκληση αποτελεί το άνοιγμα της παραλιακής ζώνης της Αμμόχωστου, συγκεκριμένα τμήματος της πόλης των Βαρωσίων, η οποία είναι περίκλειστη από το 1974. Η ενέργεια αυτή της Τουρκίας είναι ξεκάθαρη απόδειξη πως δεν είναι πρόθυμη για αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία χρόνια τώρα αποτελεί μήλο έριδος στις σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της. Η απληστία και η λαιμαργία της, στο τέλος, θα φανούν μοιραίες και πιθανόν θα δημιουργήσουν ολοένα και σοβαρότερα προβλήματα, επιβαρύνοντας τα ήδη μείζονα.
Δυσχέρειες, κακουχίες, απώλειες, τίποτα, μολαταύτα, δε φαίνεται να αποτελεί τροχοπέδη για την αποστολή της UNFICYP. Η δράση της -τώρα περισσότερο από ποτέ- χρίζεται αναγκαία και κρίσιμη για τη διατήρηση της ασφάλειας στην περιοχή, που διαρκώς απειλείται από τις ενέργειες της Τουρκίας. Θα συνεχίσει η επιτυχία της; Μόνο ο χρόνος θα δείξει…
Ενδεικτικές πηγές
- CNN. (2020). North Cyprus reopens ‘ghost town beach resort for first time since 1970s. Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.com/travel/article/north–cyprus–varosha–resort–open–intl–scli/index.html
- Peacekeeping.un.org. (n.d). Cyprus UNFICYP. Διαθέσιμο σε: https://unficyp.unmissions.org/
- Λιάκουρας, Π. (2007). Το Κυπριακό: Από τη Ζυρίχη στη Λουκέρνη: Σε Αναζήτηση Ομοσπονδιακής Επίλυσης. Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Σιδέρης.
