Της Κωνσταντίνας Κασούμη,
Ενόψει της πανδημίας του κορωνοϊού, ήρθε στην επιφάνεια το θεμελιώδες δικαίωμα της Δημόσιας Υγείας. Το Διεθνές Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ορίζει ότι «Καθένας έχει δικαίωμα στο υψηλότερο εφικτό επίπεδο Υγείας και υποχρεώνει τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη απειλών για την Δημόσια Υγεία και να παρέχουν ιατρική περίθαλψη σε όσους την χρειάζονται». Επίσης, στο Αρ. 21 παρ. 3 του Ελληνικού Συντάγματος η προστασία της Υγείας κατοχυρώνεται, αφενός ως κοινωνικό δικαίωμα που διασφαλίζει την υποχρέωση του κράτους να λαμβάνει μέτρα για την διατήρηση και την αποκατάσταση της υγείας των πολιτών, αφετέρου, ως ατομικό που υποχρεώνει τα κρατικά όργανα και κάθε άλλο δημόσιο ή ιδιωτικό υποκείμενο να απέχουν από ενέργειες που προσβάλλουν την υγεία των πολιτών.
Η Ελληνική Κυβέρνηση, με σκοπό την αποφυγή της διασποράς του κορωνοϊού, εξέδωσε Κοινή Υπουργική Απόφαση (στο εξής ΚΥΑ) 2867/Υ1 (ΦΕΚ872/Β 16/3/2020), σύμφωνα με την οποία απαγορεύτηκε προσωρινά η τέλεση κάθε είδους λειτουργιών και ιεροπραξιών σε όλους τους χώρους, ανεξαιρέτως θρησκευτικής λατρείας κάθε δόγματος και θρησκείας. Ταυτόχρονα, με ΚΥΑ των Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων και Υγείας αποφασίστηκε η παράταση της ισχύος της ΚΥΑ με αριθμό Δ1/ΓΠ.οικ.23093 (ΦΕΚΒ’1178 6/4/2020) αναφορικά με τα περιοριστικά μέτρα στους χώρους λατρείας έως και την 28/4/2020.
Δημόσια υγεία και θρησκευτική ελευθερία ήρθαν αντιμέτωπες. Με τις παραπάνω ΚΥΑ ανέκυψε το θέμα της παραβίασης του θεμελιώδους δικαιώματος της ελευθερίας της θρησκευτικής λατρείας η οποία κατοχυρώνεται στο Αρ. 13 του Ελληνικού Συντάγματος, στο Αρ. 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στο Αρ. 9 της Ευρωπαικής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Κύρια έκφανση της θρησκευτικής ελευθερίας αποτελεί η ελευθερία της λατρείας. Σύμφωνα μάλιστα με το Αρ. 13 παρ. 2 εδ’α του Ελληνικού Συντάγματος, «Κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και και τα σχετικά με την λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων». Αυτό σημαίνει ότι κατοχυρώνεται συνταγματικώς το δικαίωμα των ανθρώπων οι οποίοι ανήκουν σε ένα γνωστό στην Ελλάδα δόγμα, να συνέρχονται ειρηνικώς, τηρώντας τους νόμους του κράτους με σκοπό την τέλεση ελευθέρως, ιεροπραξιών του δόγματός τους. Προστατεύεται, δηλαδή, όχι μόνο το ατομικό-ιδιωτικό δικαίωμα καθενός περί λατρείας αλλά και το συλλογικό δικαίωμα των πιστών να συνέρχονται συλλογικώς και δημοσίως .
Ωστόσο, το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας υπόκειται και αυτό σε περιορισμούς. Οι πιστοί δεν μπορούν να ενεργούν αυθαίρετα αλλά σύμφωνα με τους νόμους του κράτους. Μάλιστα, το Αρ. 13 παρ. 4 του Συντάγματος ορίζει ότι «Κανένας δεν μπορεί εξαιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, να απαλλαγεί από την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς το Κράτος ή να αρνηθεί να συμμορφωθεί προς τους νόμους».
Γνωρίζουμε βέβαια ότι σε περιπτώσεις κατάστασης ανάγκης, η Κυβέρνηση μπορεί να πάρει μέτρα με τα οποία περιορίζει άλλα δικαιώματα. Πράγματι, η πανδημία του κορωνοϊού συνιστά σημαντική και άμεση απειλή κατά της Δημόσιας Υγείας και η χώρα κρίθηκε ότι βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης. Για να αποφευχθεί η εξάπλωση του κορωνοϊού, η Κυβέρνηση προέβη στην έκδοση των παραπάνω ΚΥΑ για αναστολή και παράταση λειτουργίας των χώρων λατρείας. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνεται στάθμιση των αντιτιθέμενων δικαιωμάτων σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας και δεν πρέπει να θίγεται ο πυρήνας του δικαιώματος.
Οι αποφάσεις για αναστολή των λειτουργιών-ιεροπραξιών και παράταση αυτής θίγει τον πυρήνα του δικαιώματος της ελευθερίας της θρησκευτικής λατρείας. Η αναστολή ισοδυναμεί με προσωρινή κατάργηση των ακολουθιών. Έπειτα, σύμφωνα με το Αρ. 13 παρ. 2 του Ελληνικού Συντάγματος, το Αρ. 9 της Ευρωπαικής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και του Αρ. 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, απαγορεύεται η πλήρης κατάργηση της συλλογικής διάστασης της ελευθερίας της λατρείας εξαιτίας οποιουδήποτε νόμιμου, συνταγματικού ή διεθνούς περιορισμού περιλαμβανομένου και της Δημόσιας Υγείας.
Ωστόσο, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε τις προσφυγές πολιτών και σωματείων, οι οποίοι αιτήθηκαν την έκδοση προσωρινής διαταγής για άνοιγμα των εκκλησιών, για λόγους προστασίας της Δημόσιας Υγείας.
Πηγές
- Θεμελιώδη Δικαιώματα, Σπύρος Βλαχόπουλος
- https://www.kathimerini.gr/
