Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Εδώ και αρκετά χρόνια γίνεται λόγος για την ανισότητα που κυριαρχεί στον κόσμο μας τόσο στην ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και γενικότερα. Όσον αφορά την αφρικανική ήπειρο, είναι ευρέως γνωστό ότι η ανισότητα σε πολλούς τομείς της ζωής εκεί είναι μεγάλη. Πώς ορίζεται όμως επιστημονικά η ανισότητα; Μπορεί να μετρηθεί με κάποιο τρόπο ποσοτικά; Και, αν ναι, πόση είναι η ανισότητα στις χώρες της Αφρικής;
Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε, λοιπόν, την ανισότητα υπό το πρίσμα της Οικονομικής Επιστήμης και συγκεκριμένα με τη βοήθεια του Δείκτη Gini.
Ο δείκτης αυτός, λοιπόν, εξετάζει το πόσο καλά κατανέμεται το εισόδημα-πλούτος-ΑΕΠ σε μία χώρα. Εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Ο Δείκτης Gini δεν μας δείχνει πόσο «πλούσια» είναι μία χώρα. Αυτό θα το δούμε από άλλους μακροοικονομικούς δείκτες. Μας δείχνει το πόσο καλά και δίκαια κατανέμεται το ήδη υπάρχον εισόδημα ενός κράτους στους πολίτες του. Με απλά λόγια, δηλαδή, το πόσο μεγάλη είναι η «πίτα» μας το δείχνει το ΑΕΠ και το πόσο δίκαια μοιράζεται αυτή η «πίτα» μας το δείχνει ο Δείκτης Gini. Σαφώς στην ευημερία των πολιτών παίζουν ρόλο και οι δύο παράγοντες: και το μέγεθος της «πίτας» και το πώς αυτή κατανέμεται. Όταν η τελευταία είναι μικρή, όσο δίκαια και να την μοιράσουμε, τα κομμάτια θα είναι και αυτά μικρά.
Λίγα λόγια για τον Δείκτη Gini
Ο δείκτης αυτός πήρε το όνομά του από τον Ιταλό κοινωνιολόγο και στατιστικολόγο Corrado Gini το 1912 και βασίζεται σε κατανομές συχνοτήτων. Ένας Δείκτης Gini που βρίσκεται στο 0% μας δείχνει μία οικονομία με τέλεια ισότητα. Δηλαδή όλοι οι πολίτες της οικονομίας αυτής έχουν το ίδιο εισόδημα. Αντιθέτως, ένας Δείκτης Gini που βρίσκεται στο 100% μας δείχνει μία οικονομία με τέλεια ανισότητα. Δηλαδή όλο το εισόδημα μίας χώρας είναι στην κατοχή ενός μόνο ατόμου. Αυτές φυσικά είναι ακραίες καταστάσεις που δεν τις συναντάμε στην πραγματικότητα. Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε όμως ότι όσο πιο μικρός είναι ο Δείκτης Gini τόσο πιο δίκαια κατανέμεται το εισόδημα σε μία χώρα και το αντίθετο.
Αρχικά, ο δείκτης αυτός χρησιμοποιήθηκε από τις χώρες του ΟΟΣΑ στα τέλη του 20ου αιώνα, προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδραση που είχαν οι φόροι και οι μεταβιβαστικές πληρωμές (μισθοί, συντάξεις κλπ.) του κράτους στους πολίτες.
Εκτός από τα επιμέρους κράτη, ο Δείκτης Gini υπολογίστηκε το 2005 και σε παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να φανεί εάν ο πλούτος διανέμεται «δίκαια» στον κόσμο. Το αποτέλεσμα που προέκυψε ήταν ένας Δείκτης Gini κοντά στο 68% (οι απόψεις διίστανται μεταξύ των ερευνητών για το ακριβές ύψος του με τις χαμηλότερες εκτιμήσεις να τον τοποθετούν στο 60% και τις υψηλότερες στο 69%). Το επίπεδο αυτό είναι σχετικά υψηλό για τον συγκεκριμένο δείκτη, πράγμα το οποίο μας δείχνει ότι το 2005 ο πλούτος παγκοσμίως δεν κατανεμόταν και πολύ δίκαια. Βέβαια 15 χρόνια αργότερα τα πράγματα ενδέχεται να έχουν αλλάξει σημαντικά.
Τα κράτη της Αφρικής
Η άμβλυνση των ανισοτήτων αυτών πραγματοποιείται μέσα από την αναδιανεμητική ικανότητα του κράτους. Εν ολίγοις, δηλαδή, το κράτος επιβά,λει μεγαλύτερο φόρο στους πλουσιότερους πολίτες του και έπειτα επιστρέφει το εισόδημα που απέκτησε μέσα από τους φόρους αυτούς στους φτωχότερους πολίτες του μέσω κρατικών δαπανών. Τουλάχιστον, έτσι οφείλει να πράξει ένα σωστό και ανεπτυγμένο κράτος. Η πρακτική αυτή δεν εφαρμόζεται πολλές φορές στην αφρικανική ήπειρο, με αποτέλεσμα οι ανισότητες να παραμένουν και να αναπαράγονται ανά τα έτη. Πολύ σημαντικό ρόλο στη σωστή λειτουργία του παραπάνω μηχανισμού παίζει και η διαφθορά ενός κράτους και η ακεραιότητα των θεσμών του. Επομένως, είναι προφανές ότι χωρίς σωστή λειτουργία των θεσμών δεν μπορεί να υπάρξει ευημερία για τους πολίτες.
Ο Δείκτης Gini, εκτός από τη μέτρηση της κατανομής του πλούτου, έχει χρησιμοποιηθεί και για τη μέτρηση της ανισότητας σε άλλους τομείς, όπως είναι για παράδειγμα η μόρφωση. Μία τέτοια μέτρηση είχε πραγματοποιηθεί το 1990 στο Μάλι το οποίο είχε Δείκτη Gini Μόρφωσης στο 92%! Πρόκειται για ένα τεράστιο νούμερο, το οποίο μας δείχνει ότι εκείνη τη δεκαετία μονάχα ένα πολύ μικρό ποσοστό των πολιτών είχαν πρόσβαση στη μόρφωση. Ενδεικτικά ο Δείκτης Gini για την Μόρφωση εκείνη την εποχή για τις ΗΠΑ ήταν μόλις 14%.
Ο Δείκτης Gini για τις χώρες της Αφρικής έχει ως εξής:
Γενικότερα ο Δείκτης Gini αποτελεί ένα καλό μέτρο για την ευημερία των πολιτών ενός κράτους, θα πρέπει να διερευνάται όμως μαζί με άλλους μακροοικονομικούς δείκτες, όπως είναι το Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ κλπ.
Ενδεικτικές Πηγές:
- Ο ορισμός της Παγκόσμιας Τράπεζας, διαθέσιμος εδώ
- Ο ορισμός της γνωστής σελίδας χρηματοικονομικών Investopedia, διαθέσιμος εδώ
- Ο Δείκτης Gini για διάφορες χώρες από το Fact Book της CIA, διαθέσιμος εδώ
