Του Γιώργου Πασσά,
Από τα μέσα του καλοκαιριού ένα φιλόδοξο σχέδιο έχει ξεκινήσει, με στόχο την αναβάθμιση του αθηναϊκού κέντρου και κατ’ επέκταση τη βελτίωση τόσο της αισθητικής του, όσο και της λειτουργικότητάς του, σε συνδυασμό με μία «πράσινη» προσέγγιση. Ταυτοχρόνως, πάντως, κάτι οι ατασθαλίες στον σχεδιασμό, κάτι η έμφυτη τάση του Έλληνα προς τη γκρίνια και τη μουρμούρα, ιδίως σε περιπτώσεις ξεβολέματος του ιδίου, έχουν εγείρει συζητήσεις και συζητήσεις επί του έργου, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητά του. Ο λόγος για το εγχείρημα του Μεγάλου Περιπάτου.
Τα προβλήματα που προέκυψαν από τον Μεγάλο Περίπατο ήταν πολλά και διάφορα. Διαμαρτυρίες ξέσπασαν για τις δυσκολίες της καθημερινότητας των ηλικιωμένων που μεταφέρουν τα ψώνια τους, πολλάκις ακούστηκαν τα αναμενόμενα σχόλια για την παράλογη εχθρικότητα που αντιμετωπίζουν διά του προαναφερθέντος σχεδίου τα Ι.Χ., πολλοί ξεσηκώθηκαν για τις επιπλέον δυσκολίες πρόσβασης ορισμένων περιοχών του αθηναϊκού κέντρου, τις επιπρόσθετες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και απαγορεύσεις. Και όλα τα παράπονα έχουν λογική βάση, μέχρι ένα σημείο όμως. Η πλειοψηφία των διαμαρτυρόμενων (όσων έχω γνωρίσει εγώ τουλάχιστον) ενοχλείται από την κατάργησης της απόλυτης ευκολίας. Η αντίδραση είναι φυσιολογική σε τέτοιες αλλαγές των καθημερινών συνηθειών, ειδικά όταν αυτή περιλαμβάνει δυσκολίες πέραν των συνηθισμένων, όχι όμως και λογική. Πάντως, μιας και είναι γνωστό τοις πάσι πως η ευκολία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της προόδου, υπό ένα λογικό και αλτρουιστικό πρίσμα, μία πράσινη πόλη, μία ενωμένη αρχαία Αθήνα, ένα ανθρώπινο κέντρο υπερτερούν κατά πολύ του δεκαλέπτου που θα πρέπει να υπολογίσει κανείς εξτρά για την έξοδό του στην καφετέρια, επειδή θα κινηθεί με τραμ ή ποδήλατο και όχι με το αυτοκίνητο.
Επομένως, το πραγματικό ζήτημα έγκειται σε αυτούς που αντιμετωπίζουν πραγματικό πρόβλημα, λόγω φυσικών αδυναμιών ή λόγω επαγγέλματος και καθημερινότητας. Ξεκινώντας με την πρώτη εκ των δύο κατηγοριών, στην οποία ανήκουν οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, οι ηλικιωμένοι, άτομα με δυσκινησία ή κακή φυσική κατάσταση και άλλα, οφείλει κανείς να ομολογήσει πως, δυστυχώς, η σημερινή Αθήνα είναι μία πόλη μη φιλική προς τέτοιους ανθρώπους. Από τα πεζοδρόμια πλάτους 50 εκατοστών, μέχρι τα χιλιάδες αυτοκίνητα που αγνοούν επιδεικτικά τις ράμπες για αναπηρικά αμαξίδια, τις αντίστοιχες θέσεις παρκαρίσματος, τα πεζοδρόμια και τις διαβάσεις των πεζών, ο χαρακτήρας της πόλης μας δεν είναι φιλικός προς το αυτοκίνητο, αλλά εχθρικός προς τον άνθρωπο. Αντιθέτως, η βελτίωση και μεγέθυνση των πεζοδρομίων, η δημιουργία ποδηλατοδρόμων, η έμπρακτη ενίσχυση των ΜΜΜ και η θέσπιση περιοριστικών κανόνων για τα αυτοκίνητα δύνανται να συμβάλλουν τα μέγιστα προς την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος, που (δεν θα έπρεπε να) είναι άλλο πέρα από τη δημιουργία μίας πρωτεύουσας ευρωπαϊκής, ήτοι πράσινης, ευρύχωρης για τους πεζούς, φιλικής προς τον άνθρωπο, ανεξαρτήτως τάξης και φυσικών ικανοτήτων. Όσον αφορά τη δεύτερη κατηγορία, των επαγγελματιών που αναγκάζονται να κινηθούν με το αυτοκίνητο στην καρδιά του κέντρου, τα πράγματα γίνονται απλούστερα εάν εξεταστούν λογικά. Οι εργαζόμενοι για τους οποίους το αυτοκίνητο αποτελεί πραγματικά τον μοναδικό τρόπο πρόσβασης στη δουλειά τους είναι ελάχιστοι. Γνωρίζοντας την επικρατούσα κατάσταση στα πέριξ του Συντάγματος, διαπιστώνει κανείς πως η προσέλευση των πολιτών στις περιοχές εκεί και δη κοντά στην περιβόητη Πανεπιστημίου, όπου μόλις περιορίζεται ο ζωτικός χώρος των Ι.Χ. «καταρρέει όλο το κέντρο», είναι επίσης εύκολη με τα ΜΜΜ. Σαφώς, η αναβάθμιση των συγκοινωνιών έπρεπε να λάβει χώρα πριν από την εκκίνηση του σχεδίου του Μεγάλου Περιπάτου. Όμως και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, είναι τουλάχιστον αβάσιμη η κατηγορία προς την πολιτεία πως το κέντρο δεν είναι προσβάσιμο με άλλον τρόπο πλην του Ι.Χ. Το ζητούμενο είναι αυτοί οι άλλοι τρόποι, για τα τόσο κεντρικά σημεία της Αθήνας, να αντιμετωπίζονται έστω ως ισάξιοι του αυτοκινήτου, ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για μία στροφή του κόσμου κατά το δυνατόν μακρύτερα της αυτοκίνησης στις συγκεκριμένες περιοχές.
Όπως και να έχει, το σχέδιο δεν εκπονήθηκε, όπως θα έπρεπε. Οι προπαρασκευαστικές έρευνες αποδείχθηκαν ελλιπείς και το έργο υπερβολικά κοστοβόρο. Αν και θεωρώ παράλογο να αναμένει κανείς πως οι δαπάνες που θα διατεθούν για τη βελτίωση των δημοσίων υποδομών, ειδικά σε τέτοιου μεγέθους αναπλάσεις, δεν θα είναι υψηλές, εξίσου παράλογο φαντάζει το να συναφθούν συμβάσεις συνολικού κόστους κοντά στα 2.000.000 ευρώ και αυτό μάλιστα για το πιλοτικό προστάδιο. Φυσικά, τα παγκάκια, οι ζαρντινιέρες και τα συναφή που δεν θα χρησιμοποιηθούν, θα μεταφερθούν σε περιοχές και πλατείες ανά την Αττική. Παρ’ όλα αυτά, όταν το σχέδιο βρίσκεται στο προπαρασκευαστικό στάδιο, όπως δήλωνε και δηλώνει ο ίδιος ο Δήμαρχος, το κόστος πρέπει να περιορίζεται σε ανάλογα επίπεδα.
Τι πρέπει να κάνει ο Δήμος, λοιπόν, ώστε να εκμεταλλευθεί το έργο αυτό στο έπακρο, εξασφαλίζοντας ταυτοχρόνως την αποτελεσματικότητά του; Πρώτα απ’ όλα οφείλει να ενισχύσει τα ΜΜΜ. Η επαναλειτουργία του τραμ κατά το 2021 είναι ένα πρώτο βήμα, όχι όμως αρκετό. Τα λεωφορεία, τα τρόλεϊ, οι συρμοί κυρίως στον ηλεκτρικό και οι αντίστοιχοι σταθμοί εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα σε καθημερινή βάση. Είτε πρόκειται για τον ανελκυστήρα στον ΗΣΑΠ του Περισσού που είναι εκτός λειτουργίας την τελευταία επταετία, είτε για τα λιγοστά σε ορισμένες περιοχές του κέντρου δρομολόγια των λεωφορείων, το πεδίο βελτίωσης των αθηναϊκών συγκοινωνιών είναι μεγάλο. Πριν από την εκπόνηση οποιουδήποτε έργου που θα επιβαρύνει έστω και προσωρινά, έστω και μερικώς την κυκλοφορία, ο Δήμος οφείλει να μεριμνήσει ώστε να προσφέρονται ουσιαστικές λύσεις στους πολίτες εμπράκτως. Επιπλέον, η πολιτεία πρέπει τόσο να θεσπίσει περιοριστικούς κανόνες για τα Ι.Χ., όσο και να φροντίσει πως αυτοί θα τηρηθούν κατά γράμμα. Ακόμη, επιβάλλεται να γίνει το αυτονόητο: να διεξαχθεί μία κατά το δυνατόν εγκυρότερη έρευνα για την τελική υλοποίηση, η οποία θα λαμβάνει σοβαρότατα υπόψιν τις πραγματικές συνθήκες, δεν θα βασίζεται σε εξιδανικευμένες υποθέσεις και που θα συμπεριληφθεί στη συνολική δράση της πολιτείας με το εξής τρίπτυχο: ενδελεχής σχεδιασμός μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας, αποτελεσματική υλοποίηση με την καλύτερη δυνατή αναλογία κόστους – υλικών και, κυρίως, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών. Δεν πρέπει να παρασυρθεί ο Δήμος λόγω των υπερβολικών φιλοδοξιών, καθώς τότε όχι μόνο δεν θα καρποφορήσει το όλο εγχείρημα, αλλά επιπλέον θα μείνει μία ημιτελής και άχρηστη κατασκευή, μη αξιοποιήσιμη. Και τέλος, ο δήμαρχος δεν πρέπει να ακολουθήσει τις κραυγές του πλήθους. Εξάλλου, σίγουρα πολλοί θυμούνται τον πανικό που είχε ξεσπάσει το 1997, όταν είχε πεζοδρομηθεί η Ερμού. Στους δρόμους οι καταστηματάρχες και οι οδηγοί να ωρύονται, μετά όμως από το πρώτο χρονικό διάστημα ήταν οι πρώτοι που την υπερασπίστηκαν, καθώς το έργο όχι μόνο τους κέρδισε, αλλά κυρίως αύξησε κατά πολύ και την εμπορική κίνηση.
Η πόλη μας χρειάζεται τον Μεγάλο Περίπατο. Ήρθε επιτέλους η ώρα, μετά από δεκαετίες, να ολοκληρωθεί το όραμα της Μελίνας Μερκούρη και του Αντώνη Τρίτση, ήρθε η ώρα η πρωτεύουσα να ενοποιηθεί, να «πρασινίσει», να αποτινάξει το γκριζωπό προσωπείο του καυσαερίου και να χαράξει τον δρόμο του μέλλοντος. Και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να βάλει ο καθένας από εμάς το λιθαράκι του, ώστε να γίνει η Αθήνα ομορφότερη, όπως της αξίζει.
