Του Τάσου Μοσχονά,
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, τη σήμερον ημέρα, δε φημίζονται για τις ελαστικές πολιτικές τους αναφορικά με θέματα μεταναστευτικής πολιτικής. Ξεκινώντας από τις αυστηρότατες πολιτικές εισόδου στη χώρα με τη διαδικασία έκδοσης visa ακόμα και για χώρες φιλικά προσκείμενες προς αυτήν, όπως η Ελλάδα, και με συνεχείς τις ειδήσεις περί απελάσεων και δρακόντειων ελέγχων στα σύνορα, δίνεται η εντύπωση μιας χώρας τουλάχιστον επιφυλακτικής προς το ξένο.
Ένα κράτος με τέτοιου είδους πολιτικές είναι φανερό πως δε θα επιτρέπει στους μη πολιτογραφημένους μετανάστες το δικαίωμα ψήφου και συμμετοχής στα κοινά. Και είναι αλήθεια πως, ενώ εκατομμύρια μετανάστες εργάζονται και συνεισφέρουν οικονομικά στη χώρα μέσω φορολογίας, κανείς δεν έχει αποφασιστική δύναμη σε τοπικό ή ομοσπονδιακό επίπεδο.
Η κατάσταση, όμως, ήταν πολύ διαφορετική έναν αιώνα πριν. Ακούγεται σχεδόν παράδοξο το γεγονός πως, όταν ο παππούς του τωρινού Προέδρου Donald Trump, Friedrich Trump, έφτανε στην Αμερική ως μετανάστης από τη Γερμανία το 1905, μπορούσε να ψηφίσει σχεδόν σε όλες τις πολιτείες της χώρας!
Το δικαίωμα καθολικής ψήφου για Αμερικανούς πολίτες και μη (με αυστηρές προϋποθέσεις βέβαια και εξαιρέσεις) ήταν κάτι που ενστερνίστηκαν οι “founding fathers”, οι δημιουργοί και συντάκτες του πρώτου Αμερικανικού Συντάγματος. Η νέα χώρα που δημιουργήθηκε στις στάχτες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 18ου αιώνα αναζητούσε ρηξικέλευθες πολιτικές για να εδραιωθεί στο διεθνές στερέωμα. Αυτό σήμαινε πως ήταν άμεση η ανάγκη και η προώθηση της μετανάστευσης για την απόκτηση εργατικών χεριών που θα έθεταν τις βάσεις για τις υποδομές και την ανάπτυξη του νέου κράτους.
Το δέλεαρ των πολιτικών ελευθεριών ενστερνίστηκαν και οι 13 πρώτες Πολιτείες -πρώην αποικίες- της χώρας, καθιερώνοντας δικαίωμα ψήφου για όλους τους μη πολιτογραφημένους μετανάστες. Προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως, ενώ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού αποκλειόταν από το δικαίωμα λόγω έλλειψης περιουσιακών στοιχείων, φυλής και φύλου, η εθνικότητα δεν αποτέλεσε ποτέ το «μήλον της έριδος».
Ο λόγος ήταν πως οι Η.Π.Α., όντας στα σπάργανα, επιθυμούσαν μεγάλα κύματα μετανάστευσης, όπως ακριβώς και έγινε καθ’ όλο τον 19ο αιώνα. Μεγάλα μεταναστευτικά κύματα ξεκίνησαν από την Ιρλανδία, τη Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη στις αρχές του αιώνα, ακολουθούμενα από ρεύματα Κινέζων εργατών στα μέσα του αιώνα, αλλά και του δουλεμπορίου, που άνθιζε στο Νότο. Το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο στην υπόθεση Minor vs Happersett το 1875 εδραίωσε την ήδη κρατούσα άποψη πως όποιος επιθυμεί να γίνει Αμερικανός Πολίτης στο μέλλον μπορεί υπό προϋποθέσεις να ψηφίσει.
Αυτές οι «προϋποθέσεις», όμως, και ο οικονομικός, σχεδόν, λόγος του Ανωτάτου Δικαστηρίου απηχούσαν μια αλλαγή που ξεκινούσε τότε και έμελλε να επηρεάσει δραματικά τις μελλοντικές εξελίξεις. Η εισροή μεταναστών από την Κίνα, ενώ ξεκίνησε υπό τους καλύτερους οιωνούς με την αποδοχή τους από μεγάλο μέρος του πληθυσμού, κατέληξε σε μαζικό προπηλακισμό και κρατικό ρατσισμό, εξαιτίας του γεγονότος πως οι Κινέζοι, έχοντας συνηθίσει σε άθλιες συνθήκες εργασίας, μπορούσαν να αμοίβονται λιγότερο για οικοδομικές εργασίες και συνεπώς να προσλαμβάνονται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από τους λευκούς. Το 1882 ψηφίστηκε το Chinese Exclusion Act που απαγόρευσε στους Κινέζους μετανάστες την πολιτογράφηση, ακολουθούμενο από το Immigration Act του 1891 που έθεσε αυστηρές προϋποθέσεις αναφορικά με το ποιος μπορεί να πολιτογραφηθεί. Μετά τη δημιουργία του νησιού Ellis στη Νέα Υόρκη το 1892 ως κέντρου υποδοχής, το αντιμεταναστευτικό κίνημα εδραιώθηκε για τα καλά.
Η μαζική αστικοποίηση λίγα έτη αργότερα οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερες οικονομικές ανισότητες, που αύξησαν δραματικά τις προκαταλήψεις για τις ως επί το πλείστον μη προνομιούχες τάξεις των μεταναστών. Ολοένα και περισσότερες ήταν οι καταγγελίες για νοθεία στην οποία δήθεν συνέβαλαν κατά πολλούς οι μη πολιτογραφημένοι μετανάστες, εξαιτίας της «ευπείθειάς» τους και της τάσης τους να συσσωρεύονται και να λειτουργούν ως ενιαίο όλον. Το αντιγερμανικό συναίσθημα δε, που αναπτύχθηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ανέβασε την ξενοφοβία σε δυσθεώρητα ύψη. Ξεκινώντας από την Alabama το 1913, πολλές πολιτείες με τη σειρά τους καταργούσαν το δικαίωμα ψήφου για τους μη πολιτογραφημένους μετανάστες, με τελευταία το Arkansas το 1926. H εισαγωγή των λεγόμενων quotas το 1924, των συντελεστών δηλαδή ανάμεσα στο ποιοι μετανάστες μπορούν να γίνουν δεκτοί, ξεκίνησε μια νέα περίοδο καχυποψίας απέναντι στο ξένο που, με ορισμένες μεταβολές, διατηρείται μέχρι και σήμερα.
Τυπικά, όμως, οι μη πολιτογραφημένοι μετανάστες δεν είχαν αποκλειστεί από το δικαίωμα ψήφου μέχρι το πρόσφατο 1996. Το νομοθετικό παραθυράκι επέτρεπε μέχρι τότε στις πολιτείες, εάν το επιθυμούσαν, να επαναφέρουν το δικαίωμα ψήφου. Ο Δημοκρατικός Πρόεδρος Bill Clinton στο νόμο με τίτλο “Immigration Reform Act”, που συντάχθηκε με πρωτοβουλία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, απαγόρευσε πλέον οριστικά τη συμμετοχή των μη πολιτών στις Ομοσπονδιακές Προεδρικές εκλογές επί ποινή απελάσεως, ενώ έθεσε μέτρα που οδήγησαν σε μαζικές απελάσεις και δυσχέραιναν κατά πολύ τον δρόμο της πολιτογράφησης. Οι Πολιτείες, πάντως, δεν αποκλείονται από το να επαναφέρουν την ψήφο για τις Πολιτειακές εκλογές, καθώς δεν υπάρχει ρητή συνταγματική απαγόρευση, ενώ δυνατή είναι και η τροποποίηση του ομοσπονδιακού νόμου στο μέλλον. Σε ποιο επίπεδο βρισκόμαστε, όμως, σήμερα, 24 χρόνια μετά;
Κοιτάζοντας τον πολιτικό χάρτη, μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει πως η απαγόρευση είναι σχεδόν καθολική. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, μεγάλη ανάπτυξη έχει γνωρίσει το κίνημα υπέρ της καθολικής ψηφοφορίας και της μαζικής πολιτογράφησης, ακόμα και από ριζοσπαστικά τμήματα του Δημοκρατικού κόμματος. Η κοινή γνώμη, βέβαια, και το καθεστώς βρίσκονται σε αντίθετη τροχιά, όπως δείχνει και η αντίδραση σε ένα λάθος του πρώην Κυβερνήτη της Καλιφόρνια, Jerry Brown. Με διάταγμά του το 2015 προβλεπόταν πως όσοι ήταν κάτοχοι διπλώματος οδήγησης αυτομάτως θα εγγράφονταν στους εκλογικούς καταλόγους ως ψηφοφόροι. Άμεση ήταν η αντίδραση φορέων και πολιτών, καθώς γεννήθηκε η εντύπωση πως και οι μη πολίτες θα είχαν πρόσβαση στις κάλπες, ενώ κάτι τέτοιο δεν ίσχυε, δεδομένου του αυστηρού ελέγχου στον οποίο θα προέβαινε το Υπουργείο Μεταφορών της πολιτείας.
Υπάρχουν, πάντως, ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, χωρίς όμως ιδιαίτερο αντίκτυπο. Δικαίωμα ψήφου στις τοπικές εκλογές διατηρείται για μη πολίτες σε 10 πόλεις της πολιτείας του Maryland και σε σχολικά συμβούλια του San Francisco, εάν παιδί μη πολιτογραφημένου μετανάστη ανήκει σε σχολείο της περιφέρειας. Οι Αμερικανικές επικράτειες των νησιών της Αμερικανικής Σαμόα και των Βόρειων Μαριανών στον Ειρηνικό, επίσης, μπορούν να ψηφίσουν στις προκριματικές εκλογές των κομμάτων στις Προεδρικές Εκλογές, παρ’ όλο που δεν έχουν πολιτογραφηθεί, αν και τυπικά έχουν την Αμερικανική ιθαγένεια.
Το θέμα του δικαιώματος ψήφου αλλά και γενικά του ρόλου που διαδραματίζουν οι μη πολιτογραφημένοι μετανάστες έχει επανέλθει στην επικαιρότητα φέτος. Λίγες εβδομάδες πριν, τριμελής Ομοσπονδιακή δικαστική επιτροπή αποφάσισε να αποκρούσει την προσπάθεια του Donald Trump να αφαιρέσει τους μη πολίτες από τη λίστα της δεκαετούς απογραφής, η οποία καθορίζει και τους εκλογικούς χάρτες. Μια τέτοια κίνηση, εάν γινόταν δεκτή, θα ευνοούσε κατά πολύ το Ρεπουμπλικανικό κόμμα σε επερχόμενες εκλογές.
Με τα φορολογικά έσοδα από αυτούς τους μετανάστες να ανέρχονται στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια, φαίνεται πως μεγάλο στοίχημα των Η.Π.Α. στο μέλλον θα είναι ο καθορισμός της «αμερικανικότητας». Μιας και το Ρεπουμπλικανικό κόμμα τόσο πολύ αρέσκεται στο να αναφέρεται στο Σύνταγμα και στους «Πατέρες του έθνους», ίσως η έννοια του πολίτη πραγματικά να κρύβεται στην πραγματική και οικονομική του συνεισφορά στην κοινωνία, ειδικά όταν μιλάμε και για ένα κράτος όπου επετράπη και στην οικογένεια του ίδιου της του Προέδρου να ανελιχθεί και να έχει μια δεύτερη ευκαιρία πάνω από εκατό χρόνια πριν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Immigrants Have Always Played a Key Role in the U.S. Political Process. The Latest Ruling on Trump’s Census Plan Is Part of That History, Time Magazine, https://time.com/5888038/census-noncitizen-history/?fbclid=IwAR2m_5J8d-tLoWbTDrKWad6CsNq3Op00VJdh-rWt49kZwWx9lQoYz_pKB4U
- The disastrous, forgotten 1996 law that created today’s immigration problem, Vox, https://www.vox.com/2016/4/28/11515132/iirira-clinton-immigration
- Can Noncitizens vote in the United States?, Find Law, https://www.findlaw.com/voting/my-voting-guide/can-noncitizens-vote-in-the-united-states-.html
- U.S Immigration Timeline, Ηistory, https://www.history.com/topics/immigration/immigration-united-states-timeline
- Who got the right to vote when?, Αljazeera, https://interactive.aljazeera.com/aje/2016/us-elections-2016-who-can-vote/index.html
- The long, strange history of Non-Citizen voting, Βloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-11-07/the-curious-history-of-non-citizen-voting
